نمایش «جمعه کشی » در چند اپیزود و با فضاسازی متفاوت نوشته اسماعیل خلج به کارگردانی کامبیز بنان از 7 مهر ماه در سالن گوشه فرهنگسرای نیاوران به روی صحنه رفته و تا دوم آبان ادامه خواهد داشت .حسین رفیعی، امیرکربلایی زاده، پیام امیرعبداللهیان، علی فرح راد، سیامک ادیب، فرزان بهنام، کامبیز بنان در نمایش «جمعه کشی »به ایفای نقش می پردازند.

*کسی استقبالی از متن های سنتی نمی کند

این کارگردان در ابتدا در مورد انتخاب نمایش "جمعه کشی" گفت :« در فضایی کار میکنیم که جوانان به اجرای کارهای مدرن روی آوردند . برای این حوزه اصطلاحاتی نیز باب شده است مثل تئاتر حرکت ، فرم و بی دیالوگ . اما در این میان دغدغه من فرهنگ و سنت مردم شهر خودم بوده است و همیشه از شهرم تصویر خاکستری در ذهن داشته ام و به این دلیل به سمت اجرای این کار رفتم .

ببینید فراخوان سالانه جشنواره فجر را نگاه کنید . روی موضوعاتی که مطرح می شود تأمل کنید . به نکاتی که متذکر شدند دقت کنید . می گویند اولویت با کارهایی است که نوآوری داشته باشند ، نگاه نو و رویکردهای جدید و تجربی داشته باشند . این موضوع تولید کنندگان را مجاب می کند تا به سمت اجرای آثار رئالیستی روند . بعد از آن هم فکر میکنم سلیقه نویسندگان ما به این فضا نزدیک شده است و کسی استقبالی از متن های سنتی نمی کند و متنی هم در آن فضا موجود نیست . فکر میکنم باید به این فضای رئالیستی اندکی انتقادی نگاه کرد و ریشه این عدم علاقه را پیدا کرد . ما اتفاقی به نام «جشنواره آئینی – سنتی» داریم که اصلا ً در اولویت نیست تا آنجا که تبدیل به دوسالانه شده است . آموزش اساتید در دانشگاه ها و مراکز هنری هم به سمت غلطی رفته است . هیچ کدام از دانشجو های جدید به عنوان مثال «اسماعیل خلج» و «محمود استاد محمد» را نمی شناسند و نمی دانند چه کارهایی کرده اند .  شاید توجه نکردن و چیزی که گفتم از دلایل تولید کارهای کارگاهی و کوچک رئالیستی باشد . البته نمی توان محدودیت های مالی را نادیده گرفت . شخصا ً برای همین کار از لحاظ مالی به شدت تحت فشار بودم . مشکلات من بسیار زیاد بود و کسی نگرانی فرهنگی ندارد.»  

*باید تبلیغات بیشتری انجام شود

وی در ادامه در خصوص فقر مطالعه و دانش در میان اهالی تئاتر اظهار کرد : « به نظر من باید تبلیغات بیشتری در این حوزه انجام شود . برای نمایش هایی که در فرم ایرانی – سنتی اجرا می شود امکانات بیشتری فراهم شود . چرا از نمایشی مثل "جمعه کشی" که دغدغه ی فرهنگ کشور را دارد حمایت نمی شود ؟ چرا همه نمایشی را که نسل های مختلف با آن ارتباط برقرار کردند را فراموش کردند ؟ واقعا ً برای من سوال است که چرا متن اسماعیل خلج در بازخوانی جشنواره فجر رد می شود ؟ دانشجویان باید تشویق به استفاده از متن های قدیمی ایرانی شوند . نباید بگذاریم فراموش شوند و آثار کلاسیک کشورمان باید چندین بار تجدید چاپ شده تا مردم فرصت آشنایی با آن را داشته باشند . اصلا ً یکی از عوامل مهم انتخاب چنین متنی برای من این بوده است . »

بنان اضافه کرد : « در آثار خلج که در یک دوره ی خاص تاریخی نوشته شده اند با یک خط اصلی مواجه نیستیم . یعنی روایت بیشتر در حوزه ی مسائل شخصی و روانی افراد میگذرد . نمایش من در فضای یک قهوه خانه میگذرد که روایت دغدغه آدم ها و زندگیشان ، روابط و مشکلات اقتصادی آنها است . فضای کلی چنین نمایشی نگرانی در خصوص ارتباط افراد با یکدیگر است .

سال گذشته ابتدا این نمایشنامه را در یک برنامه خیریه خوانش کردیم که تجربه موفقی بود . آن زمان از  حسین رفیعی و سید جواد یحیوی دعوت کردیم تا در کنارمان باشند . نمایشنامه خلج فضای سیاه و غمگینی دارد ، من به عنوان کارگردان برای ارتباط برقرار کردن مخاطب و جذب او تصمیم گرفتم به سمت تغییر نمایش به کمدی سیاه بروم . یعنی کاراکترهایی را خلق کنم تا به لحاظ ظاهری جذابیت هایی داشته باشند در حالی که دیالوگ های تلخی می گویند . این عمد در بازیگران دیگر نیز تکرار شده است . »

*تئاتر یکی از سخت ترین مشاغل ایران

این کارگردان تئاتر کشور در مورد فضای عمومی نمایش اظهار کردد : « تا چندی پیش انجمن هنرهای نمایشی کمک هزینه ی کوچکی را به گروه های نمایشی پرداخت میکرد تا شاید گوشه ای از مشکلات را پر کند .

در حال حاضر دیگر نه تنها آن کمک وجود ندارد بلکه اگر شما کاری را روی صحنه ببرید باید درصدی از آن را به سالن نمایش اختصاص دهید . این یعنی حمایت سیستم تئاتر ؟

تنها سر و کاری که ما با مرکز هنرهای نمایشی داریم اخذ مجوزها ، رعایت کردن ممیزی ها و امور اداری است . هیچ کار دیگری با ما ندارند . نه محل تمرین ، تبلیغات ، دکور ... هیچ دخالت مالی در آن ندارند . قرارداد تیپ هم که اندک حمایتی از بازیگران میکرد نیز از بین رفته است .

تئاتر یکی از سخت ترین مشاغل در ایران است . ما برای هیچ کار میکنیم و فقط علاقه است که ما را در این رشته نگه داشته است . مثال واضح آن حسین رفیعی است که با آن همه درگیری فقط به خاطر علاقه اش به تئاتر است که حضور دارد و از بحث های مالی چشم پوشی کرده است .

البته در حال حاضر کسانی به عنوان تهیه کننده یا مدیر تولید به این عرصه ورود کرده اند و می توانند حامیان مالی خوبی را به واسطه ارتباطاتشان جذب کنند . این مسائل به ما نمی رسد. برای گروه های آنچنانی است .

در آن شرایط پول های خوبی از طرف بخش خصوصی در تئاتر وجود دارد . اگر روابط خوب داشته باشید و در سالن مناسب اجرا کنید قطعا ً بازخورد مناسبی از تماشاچی هم خواهید داشت . اگر این اثر را در تئاتر شهر اجرا میکردم قطعا ً بازخورد مخاطب متفاوت بود و استقبال بیشتری از آن میشد . ولی تئاتر شهر را به من و امثال من نمی دهند . همیشه می گویند چارت ما پر شده است . دیر مراجعه کردید . جا نداریم . 100 درصد باید ارتباط داشته باشید تا بتوانید در تئاتر شهر اجرا کنید .

*کارگردان در ایران نیست و دو نمایش همزمان روی صحنه دارد

سال 91 اثری را در جشنواره فجر اجرا کردم . سه سال از آن کار میگذرد هر بار که درخواست مجوز متن برای اجرای عمومی میدهم رد میشود . در حالی که دوستانی بودند که دو بار در یک سال اجرای تئاتر شهر داشته اند .

برای همین نمایش به تئاتر شهر درخواست دادم و باز هم سالن نداند . فکر میکنم تا 10 سال دیگر درخواست هایم برای تئاتر شهر رد شود . شک نکنید که مافیا و باند بازی ایجاد شده است . تئاتر شهر یک مثال کوچک در این حوزه به شمار می آید . همه معتقدند که ما در غربت اجرا می کنیم !  

نمی دانم چه نهادی باید برای برخورد با این موضوع وارد شود .همه می دانیم چه کسانی در سالن ایرانشهر اجرا می کنند . یک سری افراد خاص که اخیرا ً گروهی نیز تشکیل داده اند و به 10 نفر نمی رسند . اگر اجراهای یک سال ایرانشهر را نگاه کنید همه به این آدمها تعلق دارد . اینطوری هیچ وقت آن سالن را به من نمی دهند . در این شرایط به سمت آن سالن هم نمی توانم بروم .

من معتقدم ارتباطاتی فارغ از بحث های هنری و نمایشی وجود دارد که می توان گفت مافیایی شده است . مگر میشود به یک نفر 10 سال سالن ندهند و دیگری در طول یک سال دو بار در همان سالن اجرا کند ؟ بحث من بزرگترها نیستند مثلا ً محمد رحمانیان و دیگران . اگر تمام سال این افراد اجرا کنند باز هم کم است .

صحبت من راجع به افرادی است که در سن و سال من کار میکنند . کسانی که با همین امکانات کار می کنند و مدعی کمبود هستند .

مگر میشود کارگردانی که در ایران حضور ندارد همزمان در دو سالن درجه یک شهر تهران دو نمایش اجرا میکند . خودش اینجا نیست . از دور کار اجرا می کند . این واقعا ً عجیب است و کجای دنیا چنین اتفاقی می افتد ؟

به نظر من هر نهاد خصوصی یا دولتی وارد شود تأثیری ندارد . یعنی قبل از اینکه آن نهاد جلو بیاید این روابط وارد شده و رخنه کرده است . بعضی از مدیران دوست دارند کمکی بکنند ولی این اتفاقات از دست حتی این مدیران خارج است . هر نهادی وارد کار شود روابط آنقدر قوی است که شاید باعث تغییر مدیر شود .

مدیر که وارد میشود اساس نامه های دیکته شده براساس روابط روبروی مدیر قرار میگیرد.»

بنان در پایان گفت : « امیدوارم افرادی در حوزه ی مدیریتی تئاتر وارد شوند که از جنس نمایش باشند و دغدغه هایشان موازی اهالی تئاتر باشد . مدیران کنونی هم روی از بین بردن روابط مافیایی تمرکز کنند و بستری امن برای تولید کنندگان ایجاد کنند . »