آنچه که در چند ماه اخیر از آن به عنوان اختلاف نظرهای جدی و مسایل حل نشده یاد می شد، و نیز نبود نشانه ای از انعطاف در دیدگاه ها و راه حلهای پیشنهادی طرفهای مذاکره کننده، بویژه طرف آمریکایی، گویای آن بود که سوم آذرماه روز جشن توافق برای هیچ یک از کشورهای مذاکره کننده نخواهد بود.

شاید آمریکایی ها بر این باور بودند که با آغاز شمارش معکوس اتمام مهلت توافق ژنو و افزایش فشار روانی و تبلیغاتی بر طرف ایرانی، خواهند توانست تهران را به پذیرش شرایط سخت تر و یک طرفه مجاب کنند.

از همین رو جان کری در آخرین رایزنی ها پیش از دور پایانی مذاکرات در مسقط عمان، در عقبگردی واضح، به بسیاری از توافقهای قبلی پشت کرد و به طرحهای اولیه و حداقلی آمریکا برای موارد اختلافی بازگشت. با این حال هیأت مذاکره کننده ایرانی با اعتماد به نفس تا آخرین لحظه بر مواضع اصولی خود پایداری کرد و نشان داد زیر بار یک توافق بد نخواهد رفت.

تمدید مذاکرات از منظر طرف آمریکایی هم به بیانی دیگر همین معنا را داشت. توافق ژنو در عمل، ساختار کلی تحریمهای آمریکا را که بیش از چهار سال صرف طراحی و اجرای آن در سراسر دنیا شده بود، شکست تا آنجا که اگر برقراری دوباره آن هم ممکن باشد، به سالها زمان نیاز دارد؛ حال آنکه تعهد ایران به مذاکره و حل این مناقشه به جهان ثابت کرد که جمهوری اسلامی ایران متعهد به دیپلماسی است و آنکه کارشکنی می کند، آمریکا و تروئیکای اروپایی متحد او در گروه 1+5 است. این موضوعی بود که جان کری نیز به وضوح در مصاحبه مطبوعاتی خود بعد از مذاکرات وین به آن اذعان کرد و گفت: بسیاری از کشورها(و شاید خود آنها) گمان نمی کردند که ایران به توافق ژنو پایبند بماند، اما تهران به همه تعهدات خود به صورت جامع عمل کرد. از این رو کشورهای جهان دیگر به راحتی تن به خواسته های آمریکا و پذیرش ادعاهای آنها درباره تهدید آمیز بودن برنامه هسته ای ایران نمی دهند، بنابراین شکست مذاکرات ژنو در این شرایط به معنای شکست آمریکا و متحدانش بود، تا آنجا که اوباما و تیمش هم ترجیح دادند مذاکرات و توافق ژنو برای هفت ماه آینده تمدید شود.

آمریکا نشان داد که به دنبال اعتماد سازی نیست، همچنان که جان کری هنگام ورود به وین تأکید کرد که مسأله اصلی در مذاکرات و توافق‌نهایی، اعتماد نیست، بلکه روند پیشرفت برنامه‌ هسته‌ای ایران است.

واقعیت آن که برای آمریکا بهتر است که شرایط توافق ژنو ادامه یابد. بدین معنا که محدودیتهای توافق شده برای ایران چند ماه دیگر پابرجا بماند و آزاد‌سازی دارایی‌های ایران در مقیاس قطره چکانی صورت گیرد.

بر اساس توافق اولیه ژنو، ایران غنی‌سازی 20 درصدی خود را تعلیق و ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی‌اش را نیمی به اکسید اورانیوم و نیمی دیگر را رقیق کرد. از سوی دیگر، ایران پذیرفت تا اورانیوم غنی شده پنج درصدی خود را که از تاریخ اجرای توافق تولید می‌شود، به اکسید تبدیل کند و متعهد شد تجهیزات عمده راکتور اراک را در زمان اجرای توافق نصب نکند و علاوه‌بر‌ این، سانتریفیوژهای جدیدی در تأسیساتش نصب نکند.

تداوم این محدودیتها از یک سو بهتر از شکست مذاکرات و باز شدن مسیر برای تهران به‌منظور سرعت بخشیدن به برنامه هسته‌ای اوست که قدرت چانه زنی‌اش را در مذاکرات آینده بالا می برد و از سوی دیگر برای آمریکایی ها بهتر از توافقی است که خواسته های فراقانونی آمریکا در آن لحاظ نشده و باز به ایران منطقاً اجازه توسعه برنامه هسته‌ای متعارف او را می دهد، چیزی که آمریکایی‌ها از آن با نام توافق بد یاد می کنند.

با توجه به تغییر شرایط سیاسی در داخل آمریکا و شکست دموکراتها در انتخابات کنگره، به نظر می‌رسد، اوباما با اوضاع سخت تری برای پذیرش یک توافق هسته‌ای با ایران روبرو خواهد بود.

از آنجا که کمتر از دو ماه دیگر جمهوری خواهان کنگره آمریکا، یعنی مجلس نمایندگان و سنا را در دست خواهند گرفت، تیم اوباما امید دارند که اولاً ایران را از تغییر اوضاع داخلی در آمریکا و بسته‌تر شدن فضا بترسانند تا شاید امتیازی بگیرند و ثانیاً اگر مذاکرات به شکست منتهی‌شد، آن را به گردن ایران و کارشکنی‌های جمهوری خواهان بیندازند و از این موضوع در رقابتهای انتخاباتی ریاست جمهوری آینده برای جبران شکست خود استفاده کنند.