به گزارش قدس آنلاین ،اقتصاد دانش بنیان، نظام اقتصادی است که در آن، تولید و کاربرد دانش منشأ اصلی ایجاد ثروت محسوب میشود. کارایی این نظام اقتصادی مستلزم تعریف ساز و کارها و شناخت عوامل مؤثربرتولید و بکارگیری دانش است که از ارتباط این عوامل با یکدیگر، زمینه افزایش عملکرد سایر بخش ها نیز فراهم میشود.
بی تردید دسترسی به اهدافی چون جایگاه برتر اقتصادی، رقابت مند شدن اقتصاد و رشد و توسعه پایدار و پرشتاب، مستلزم درک شرایط محیطی اقتصاد نوین و توجه به ملزومات آن است؛ زیرا برنامه ریزی برای رشد و توسعه در اقتصاد نوین، بدون شناخت این محیط و شناسایی جایگاه کشور در آن و همچنین شناخت منابع جدید رشد و توسعه به هدف نخواهدرسید. بنابراین در سیر تکوین علم اقتصاد، ظهور اقتصادهای مبتنی بر دانش موجب توسعه توسعه  علم « اقتصاد دانش » به عنوان یک شاخه علمی مهم شده و به موازات آن نظریه توسعه دانش بر به عنوان رویکردی به توسعه در اقتصاد نوین مطرح شد. تولید دانش، هدایت کننده و محرک اصلی رشد اقتصاد دانش محور محسوی میشود و شامل ارائه روش های نوین در علم و فناوری، اختراعات و نوآوری های جدید و توسعه تحقیقات قبلی میشود. در ایجاد و کسب دانش عوامل متعددی از جمله سرمایه گذاری، نیروی شاغل در بخش تحقیقات، امکانات و تجهیزات و زیرساخت های اجتماعی و اقتصادی مؤثر می باشند.

در گفتگویی با حسین محمودی اصل اقتصاد دان و استاد دانشگاه به اهمیت تولیدات دانش بنیان در رشد و توسعه اقتصادی کشورها پرداخته ایم

*چه عواملی سبب شد که بسیاری از کشورهای توسعه یافته به اهمیت تولیدات دانش بنیان واقف شده و آن را در راس امور اقتصادی خود قرار دادند؟

***در دوره های مختلف شاهد استراتژی های اقتصادی متفاوتی از کشورهای مختلف  بوده ایم،و زمانی که کشورهای توسعه یافته در استراتژی های خاصی به موفقیت رسیدند طبعا کشورهای در حال توسعه هم به اهمیت آن موضوع واقف شده و درصدد تجهیز علمی خود برآمده و سعی نمودند این موفقیت ها را الگو بر داری کنند.بنابراین راهبرد قالبی که از تجربه جهانی به دست آمد راهبرد جایگزین واردات شد که این راهبرد اوضاع اجتماعی اقتصادی کشورهای در حال توسعه را بهبود نبخشیده بود .بر این اساس بود که کشورهای مختلف درصدد بودند که برای واردات کالاهای خارجی از طریق تولید کالاهای داخلی جایگزین سازی کنند در این راستا فعالیتهای زیادی انجام شد و در اولین مراحل موفقیت هایی نیز کسب شد اما در ادامه به این دلیل که برای تولید کالاها نیاز به کالاهای سرمایه ای داشتند کالاهایی که سرمایه گذاری های هنگفتی را می طلبند مانند دستگاههای پیچیده بزرگ و اتوماتیک .بنابراین کشورهای جهان سوم و در حال توسعه برای تولید داخلی نیازمند واردات سرمایه ای از دیگر کشورها بودند و با وارد کالاهای سرمایه ای توانستند بخش کوچکی از کالاهای مصرفی خودشان را تولید کنند که عملا با شکست مواجه شدند چرا که کالاهای سرمایه ای به دانش و فناوری نیاز داشت و کشورهای در حال توسعه از این دانش و فناوری برخوردار نبودند .در سال 1980 میلادی  و پس از آن اجماعی جهانی به نام اجماع واشنگتن شکل گرفت که در آن راهبرد توسعه صادرات جایگزین راهبرد واردات شد و بر این اساس کشورها درصدد افزایش صادرات خود برآمدند و برخی از کشورها که صادراتشان بر مبنای فناوری و دانش بود در این راه موفقیت هایی کسب کردند.اما برخی از کشورهای در حال توسعه موفقیت چندانی کسب نکردندچرا که صادرات آن کشورها بر مبنای دانش و فناوری نبود و مجبور بودند دستگاه ها و تکنولوژی و دانش را از کشورهای توسعه یافته وارد کنند و بر مبنای آن به تولید خود ادامه دهند.مسلما این کشورها از موفقیتی برخوردار نمی شدند زیرا وابستگی بسیار شدیدی داشتند و از لحاظ حجم واردات هزینه های بیشتری را بابت خرید و وارد نمودن دستگاه ها وتکنولوژیها و دانش و فناوری بایست هزینه می کردند بنابراین اینگونه تولیدات بهره وری و ارزش افزوده چندانی برایشان در پی نداشت در این راستا همه کشورهای جهان دریافتند تولیدبایستی بر مبنای دانش و فناوری استوار باشد و به این سمت گرایش نشان داده تا در زمینه خود اتکایی برخی محصولات می بایست با اهتمام به دانش و فناوری آن به خودکفایی داخلی رسید.قابل ذکر است در هیچ کشوری خودکفایی کامل وجود ندارد  کشورهای جهان در برخی محصولات به هم وابسته می باشند و در برخی صنایع مزیت رقابتی و نسبی بر کشورها حاکم می باشد

*نگاه اقتصاد مقاومتی به تولید محصولات دانش بنیان چگونه است؟

***مسلما یکی از مسائل مورد توجهی که مقام معظم رهبری بر آن تاکید داشته اند تکیه بر تولیدات دانش بنیان می باشد.و این مساله بیانگر اهمیت موضوع است که راه گذر ازمشکلات اقتصادی موجود و درک واقعی اقتصاد مقاومتی و دست یابی به توسعه و رشد پایدار توجه به تولیدات دانش بنیان است .در سیاست های اقتصاد مقاومتی مجموعه ای از مولفه ها در نظر گرفته شده است یکی از آنها جدایی از اقتصاد تک محصولی مانند نفت است و همچنین توجه به تولیدات داخلی است .و بیشترین توجه در بحث تولید مربوط به تولیدات دانش بنیان است.در بررسی سیاست های اقتصادی مشاهده می کنیم در بند 2 پیشتازی اقتصاد دانش بنیان از طریق پیاده سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصوات و خدمات دانش بنیان دست یابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه مورد تاکید قرار گرفته است.بنابراین دست یابی به به تولیدات دانش بنیان در جهت کاهش وابستگی و ارزش افزوده از اهم موضوعات مورد بحث در اقتصاد مقاومتی می باشد.هنگامی که تکنولوژی از کشوری خریداری می شود صاحب آن تکنولوژی سود و ارزش افزوده زیادی را از آن خود می کند و شرکت هایی که تولیدات دانش بنیان دارند  از درآمد؛ارزش افزوده و سود تصاعدی برخوردارند و با تولید نرم افزاری خاص،برنامه،دارو و قطعه ای با در دست داشتن تکنولوژی و فناوریهای صنایع مختلف بازار را تحت کنترل خود داشته و نرخهای سرسام آوری را برای ارائه تکنولوژی و دانش و فناوری خود از دیگر کشورها  مطالبه می کنند .بعضا برخورداری از دانش و فناوری می تواند ابزار قدرتمند سیاسی باشد حتی اگر جنبه نظامی هم نداشته باشد و برای تحت فشار قرار دادن دیگر کشورها مورد استفاده قرار می گیرند که نمونه های آن را در مباحث اقتصادی تجربه نموده ایم .به هر حال در ایران موفقیت های قابل توجهی در تولیدات دانش بنیان مشاهده می شود و امید می رود که روز به روز به موفقیت های چشمگیر در این زمینه دست بیابیم زیرا تهدید تحریم ها در برخی موقعیت ها به فرصت تبدیل شد و از فشار  و تنگنای دشمنان توانستیم به سمت تولید دانش بنیان و کسب دانش و فناوری های روز جهان حرکت کنیم.

*در کشور چه اقداماتی در جهت تولید دانش بنیان و تقویت این حوزه صورت گرفته است؟

***در این باره باید گفت 850 میلیارد تومان مصوب شده  که برای سال 1394 هزار میلیارد دیگر به آن افزوده خواهد شد .حمایت های دیگری از طرف مجلس شورای اسلامی ،دولت و نهادهای مختلف نیز در حال انجام است.مثلا بایک مصوبه مجلس و الحاق یک ماده در بحث تنظیم مقررات مالی نمایندگان مجلس دولت را موظف نمودند به منظور افزایش تولید محصولات دانش بنیان ،گسترش سهم بین المللی ایران در صادرات محصولات دانش بنیان و افزایش تقاضاهای داخلی حداکثر ظرف 6ماه پس از تصویب این قانون برنامه توسعه تولید محصوات دانش بنیان را تدوین نماید و همچنین دولت و تمامی نهادهای علمی و صنعتی می بایست به آن توجه و اهتمام ویژه ای داشته باشند .لازم به ذکر است تولید دانش بنیان و کسب فناوری های مختلف و بومی سازی نیازمند هزینه های قابل توجهی است.بنابراین می بایست ارقام متفاوت و مناسب را به این موضوع اختصاص دادو توجه و تسهیلات خاصی را برای این امر درنظر گرفت

*نقش دانشگاه و صنعت در دست یابی به تولیدات دانش بنیان از چه اهمیت و جایگاهی برخوردار است؟

***یقینا یکی از وظایف مهم دانشگاهها حرکت به سمت کاربردی کردن دانش ها و ارائه نسخه های عملیاتی است .آماده  کردن بسته های علمی تمام کار نیست ،زیرا صنعت به بسته های علمی عملی نیازمند است .به نظر بنده دانشگاه نباید منتظر صنعت باشد و صنعت نیز همین گونه.مسلما صنعت باید با دانشگاه در تعامل دوسویه ای باشد و دانشگاه بتواند نیازهای صنعت را رطرف نماید.بهتر است دانشگاه ها به سمت قلب صنایع حرکت کنند و با اتخاذ تدابیری مختلف،به بخش صنعت اطمینان داده و با بسته های علمی ،اقتصادی و عملیاتی به صنعت در تولید کمک کنند بنابراین لازم است دولت با تعریف چارچوب های مختلف در جهت نزدیکی صنعت و دانشگاه و تبدیل علم به ثروت و کمک و تعامل دانشگاه و صنعت گام بردارد.