به گزارش قدس آنلاین، دوازدهم مرداد ماه در تقویم رسمی کشور روز فرهنگ پهلوانی نام دارد به مناسبت فرا رسیدن این روز و به منظور بررسی مسئله جوانمردی و چگونگی تبلور آن در سبک زندگی با حجت الاسلام والمسلمین محسن ادیب بهروز، مدیر گروه تاریخ اسلام حوزه های علمیه خواهران به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن از نظرتان می گذرد:
آیا در آموزه های دین مبین اسلام مفهوم جوانمردی وجود دارد و به آن تصریح شده است؟ از چه منظر و با چه کیفیتی؟
جوانمردی واژه ای فارسی است و معادل آن در عربی فتوت آمده که اگر این معادل به صورت درست برداشت شده باشد (چراکه گاهی معادل سازی ها صددرصدی نیست) ابتدا باید گفت میان موضوع جوانمردی در ادبیات معصوم (ع) در بیان ویژگی ها و نیز معرفی مصداق و نمونه با آنچه در جامعه به صورت عرفی مطرح می شود، تفاوت وجود دارد.
در بیان مصداق باید گفت نخستین کلام منتسب به وجود مقدس پیامبر (ص) است؛ روزی فردی عرب نزد ایشان آمده و سوالی پرسید، حضرت (ص) فرمودند: «من جوانمرد، فرزند جوانمرد و برادر جوانمرد هستم.»
یعنی خود را مصداق برجسته جوانمردی معرفی کردند و فرمودند: «چون فرزند ابراهیم خلیل هستم.»
باید توجه داشت که حضرت ابراهیم (ع) از جوانمردان زمان خود بودند و در سوره مبارکه انبیاء این مسئله مطرح شده چراکه وجود مقدس ایشان در زمان خویش از همه چیز گذشتند برای آنکه بتوانند اهداف الهی را اجرایی کنند.
طبیعتا سوال بعدی این بود که چطور برادر جوانمرد هستید!؟ رسول خدا (ص) اشاره کردند به وجود مقدس علی بن ابیطالب (ع) و در چرایی این انتساب باید به کلام مشهور و منتسب به حضرت جبرائیل اشاره کرد؛ در جنگ اُحد وقتی وجود مقدس امیرمومنان (ع) ایثار بسیار از خود نشان داده و باعث شدند مقدمات جنگ به سوی پیروزی رفته و پیامبر اکرم (ص) از آسیب مصون بمانند، جبرئیل به محضر پیامبر (ص) رسید و گفت: «لافتی الا علی لاسیف الا ذوالفقار» یعنی جوانمردی همچون علی (ع) و شمشیری همچون ذوالفقار نیست!
علاوه بر این، در برخی گزارش ها آمده است که این واقعه و نقل پیش از جنگ احد، در جنگ بدر نیز بر اثر رشادت ها و فتوت های حضرت علی (ع) رخ داده بود.
و اینکه پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «...من برادر جوانمرد هستم...» به دلیل این لقب گرفتن از سوی خداوند در دو واقعه تاریخی است.
آیا در آموزه های دینی قرآنی جز امیرمومنان علی (ع)، مصداقی برای فتوت و جوانمردی معرفی شده است؟
بله، غیر از این تصریح پیامبر (ص)، قرآن اصحاب کهف را به عنوان جوانمرد معرفی می کند؛ در باب چرایی این تصریح در ادبیات قرآن، باید گفت چون آنها بدون واسطه به ذات مقدس باریتعالی ایمان آوردند جوانمرد خوانده شده اند، جالب آنکه وقتی شرح حال اصحاب کهف در آن زمان مرور می شود، در می یابیم آنها پیرمرد بودند، اما قرآن به آنها لقب جوانمرد می دهد.
بنابراین، می توان نتیجه گرفت جوانمردی به سن نیست بلکه هر انسانی بتواند ویژگی های مصادیقِ دینی جوانمردی را در خود متجلی کند در هر شرایط سنی و از هر جنس و طبقه و قشر که باشد به او لقب جوانمرد در ادبیات دینی داده می شود.
در این باره الگوهای شایسته ای نیز وجود دارند همچون وجود مقدس پیامبر اکرم (ص)، امیرمومنان علی (ع)، حضرت ابراهیم (ع) و اصحاب کهف و نیز بزرگانی همچون سید رضی از علمای بزرگ شیعه که اقدام به جمع آوری بخشی از فرمایشات خاص امیرمومنان (ع) کرد و امروز با نام نهج البلاغه در اختیار ما است و او را نیز جوانمرد گفته اند.
در آموزه های دینی چه ویژگی هایی برای جوانمرد و جوانمردی برشمرده شده به عبارت بهتر با چه خصایصی می توان روح جوانمردی را در انسان بارور کرد؟
کلامی در کتاب «معانی الاخبار» منتسب به امام صادق (ع) است و ایشان در آن چند خصوصیت را برای جوانمرد بیان می کنند، که اگر انسان در هر شرایط سنی و موقعیتی این اقدامات را انجام دهد در ادبیات منتسب به معصوم (ع) در زمره جوانمردان جای می گیرد.
«جوانمرد کسی است که به مردم غذا می دهد و سفره را برای نیازمندان می گستراند، از آنچه حاصل درآمد خود است به مستمندان می بخشد، در انجام هر کار خیری کوتاهی نمی کند (یعنی به تشخیص و ملاک دینی هر کار خیری را انجام می دهد) و چهارم آنکه به کسی آزار نمی رساند، برای فقرا سفره اش گشاده است و برای علما و عقلا از هر کاری که مصداق خیر باشد، کوتاهی نمی کند.»
یعنی جوانمرد انسانی است که از حاصل درآمد خود بخشندگی دارد و در انجام کار خیر کوتاهی نمی کند، توجه به اطعام فقرا دارد و از هر گونه آزار به دیگران پرهیز می کند.
علاوه بر این در کلامی منتسب به امیرمومنان علی (ع) نیز ویژگی های جوانمرد تصریح شده و فرموده اند: «با داشتن ثروت تواضع دارد (غالبا ثروت های انبوه غرور و خودبزرگ بینی می آورد)، قدرت انتقام دارد اما می بخشد (بخشیدن بدون قدرت انتقام، شاید در فرهنگ دینی آن جایگاه ویژه را نداشته باشد)، با داشتن دشمنی نسبت به فردی، او را نصیحت می کند و می بخشد بدون آنکه منتی بگذارد و توقعی داشته باشد».
نتیجه اینکه انسان اگر بخواهد در جوانمردی برای خود الگو برگزیند می تواند به وجود پیامبر اکرم (ص) و امیرمومنان علی بن ابیطالب (ع) استناد کند و اگر بخواهد خود به چنین درجه ای برسد می تواند این ویژگی ها و خصوصیات را در خود ایجاد و نهادینه کند.
چرا به طور خاص در حدیثی که حضرت جبرائیل بیان کرده گفته شده که هیچ جوانمردی همچون امیرمومنان علی (ع) نیست، چه ویژگی هایی باعث این انحصار شده است؟
با توجه به آنکه این نقل مربوط به دو جنگ بدر و اُحد است باید گفت ایشان از هیچ ایثار و جانفشانی و ازخودگذشتگی دریغ نکردند و با اینکه بیشترین صدمه را دیدند، عقب ننشستند؛ اما چون می بینیم در کلام منتسب به پیامبر (ص) آمده ایشان برادر پیامبر (ص) هستند می توان نتیجه گرفت جوانمردی امام علی (ع) فقط به بدر و احد خلاصه نمی شود بلکه خصوصیاتی که برای جوانمردی بیان شده در اعلی درجه در وجود مقدس ایشان تبلور و تجلی داشته است.
به عنوان مثال در موضوع نصیحت حتی به دشمن، می بینیم که در نامه هایشان خطاب به معاویه این شرط جوانمردی را رعایت کرده اند، یا اینکه اگرچه داشته های حضرت (ع) قابل شمارش نیست اما همیشه متواضع بوده اند و یا علی رغم داشتن قدرت انتقام در ماجرای خیبر، در لحظه ای که می توانستند عمربن عبدود را به قتل برسانند اما این کار را نکردند و نیز در مورد بذل و بخشش ایشان در تمام اقوال تاریخی هیچ گاه گزارشی ندیده ایم که ایشان نسبت به کسی که کمک و بخشش کرده اند توقعی داشته یا منت گذاشته باشند!
نتیجه آنکه غیر از گزارش جنگ بدر و احد که در آن امیرمومنان علی (ع) جوانمرد معرفی شده اند (در جنگ اُحد اگر دقت شود کسانی که بعدها داعیه قدرت و حکومت کردند، پا به فرار گذاشتند) داریم که وجود مقدس امیرمومنان (ع)، علی رغم آسیب های متعدد حتی در بدترین شرایط برای لحظه ای صحنه نبرد را ترک نکردند به طوری که دشمن از نبرد ایشان به ستوه آمده بود!
یعنی ایشان هم مصداق شجاعت و ایثار به صورت کامل و واقعی هستند و هم اینکه خصوصیات مربوط به جوانمردی در زندگی و سیره شان قابل مشاهده است.
وجود روحیه فتوت و جوانمردی در سبک زندگی چه آثار مثبتی را برای انسان و جامعه به ارمغان می آورد؟
اگر حتی همان چهار خصوصیت در کلام امام صادق (ع) اجرا شود، سبک زندگی و جامعه از فقر به صورت عزتمندانه فاصله می گیرد یعنی اگر هر انسانی در نظر بگیرد که از داشته هایش بخشی را به نیازمندان اختصاص دهد هر اندازه که می تواند حتی به اندازه یک چای و خرما! کمک کند و اگر کسی بنا بگذارد دیگران را اذیت نکند جامعه جوانمردی را لمس می کند، کینه ها از بین رفته و آرامشی خاص در جامعه حاکم می شود.
البته ما در این چهار خصوصیات می توانیم کف داشته باشیم و سقف را آزاد بگذاریم؛ کف اینکه در منزل به فرزند و همسر خود آزار نرسانیم و سقف آن را تا جایی که می تواند ارتفاع دهیم حتی در قالب رعایت بهداشت محیط، صرفه جویی در مصرف آب و ...
بنابراین، با جوانمردی فقر به صورت عزتمدانه از سبک زندگی حذف می شود و آرامش به آن راه می یابد چراکه آرامش گاهی محصول عدم آزار دیدن و احساس امنیت است.
انتهای خبر/
نظر شما