روزهای پر چالش هفته گذشته با حضور سران کشورهای صادر کننده گاز در ایران و حمله جنگنده اف 16 ترکیه به جنگنده روسی و اعلام گزارش آژانس انرژی اتمی به پایان رسید .یقینا دنیای امروز حتی در حوزه اقتصاد نیز متاثر از تصمیم گیریهای سیاسی و بین المللی است که ایران نیز از این مسائل در امان نخواهد بود تحلیل اقتصادی وقایع هفته ای که گذشت در گفتگوی قدس آنلاین با دکتر حسین محمودی اصل اقتصاد دان و مشاور اقتصادی به بررسی ظرفیت های اقتصاد ایران و ارائه راهکارهای پیشرفت آن پرداخته شده است .
هفته گذشته تحولات سیاسی در منطقه و حمله به جنگنده روسی توسط ترکیه موجب شد که اقتصاد جهانی از این مسائل بی تاثیر نباشد هممچننی گزارش آژانس انرژی اتمی نیز بر بازارهای ایرانی تاثیر هایی داشت تحلیل شما در این باره چیست؟
در طول روزهای گذشته با افزایش چالشهای سیاسی به جهت سرنگونی جنگنده روسی ، فضای اقتصاد جهانی تحت تاثیر قرارگرفته است. بازار نفت ، سهام و لیر ترکیه شاهد نوسانات مختلفی بودند ،این در حالی است که نگرانی ها از افزایش تنشها رو به افزایش است. ظهور داعش در منطقه ، منجر به ایجاد ائتلافهای مختلفی شده که بیشتر در جهت نفوذ در منطقه صورت می گیرد، که این مسئله خود می تواند آتش جنگ را شعله ورتر نمایید. وجود ائتلاف اسلامی با وحدت تمامی مسلمانان می تواند ضمن جلوگیری از شکل گیری افراط گرایی ، بهانه های حضور بیگانگان در منطقه را کاهش دهد.
با انتشار گزارش اولیه آژانس انرژی اتمی در خصوص برنامه هسته ای کشورمان که در آن نگرانی از برنامه هسته ای ایران بطور کامل رفع نشده است ، اندکی تردید در بسته شدن این پرونده در بازارها ایجاد خواهد کرد چرا که به گفته آقای عراقچی بسته شدن PMDشرط اجرایی شدن برجام است و تصمیم گیری اعضا شورای حکام در آژانس ممکن است تحت تاثیر این گزارش قرار گیرد.دلار تحت تاثیر این موضوع و همچنین تنشهای بین روسیه و ترکیه و افزایش تقاضا مرز روانی 3600 تومان را رد کرد . بورس تهران نیز به دنبال اندک روزنه هایی در جهت افزایش معاملات بود که با شرایط منطقه ای موجود و انتظار در جهت فرارسیدن موعد اجرایی شدن برجام ، پیش بینی می شود وضعیت سهام در روند گذشته رقم خورد.البته شکل گیری بسته اقتصادی خروج از رکود با انگیزه کمک به بازار سهام شکل گرفت اما فعلا به جز خودرو ،بقیه صنایع و واحدهای تولیدی هیچ مشوق و سیگنالی در جهت خروج از رکود دریافت نکرده اند.بخش ساختمان و مسکن نیز به قدری در رکود فرو رفته است که کاهش معنی دار سود بانکی و تزریق نقدینگی بسیار بالا توان گشایش در این بخش را خواهد داشت. تلاش دولت در جهت ایجاد رونق در این بخش بدون ایجاد تورم محقق نشده است .
آیا می توان از طریق استعدادهای اقتصادی کشور نقش خود را در اقتصاد دنیا افزایش دهیم ؟شرط این مسئله چیست؟
اقتصاد کشور ظرفیتها و قابلیتهای شناخته شده و بدون استفاده ی زیادی دارد و می تواند در صورت برنامه ریزی مناسب در جهت استفاده بهینه از این ظرفیتها ،کشور را در شرایط سخت و دشوار یاری کند .پرداختن به بخشهای ناشناخته و بالقوه اقتصاد ضامن تقویت و استحکام و پایداری کشور در شرایط تحریم و پسا تحریم خواهد بود .
جهان به سرعت در حال تحول است و معادلات جهانی به ویژه در بخش اقتصادی تغییر کرده‌اند، به گونه‌ای که اقتصادهای نوظهور در سال گذشته سبب‌ساز ۷۰ درصد از رشد اقتصادی جهان بودند. اقتصادهای نوظهور نشان داده‌اند که آماده‌اند آینده خودشان را در دست بگیرند، آن هم در زمانی که اقتصادهای ثروتمند در حال دست و پنجه نرم کردن با مشکلاتی‌اند که خودشان ایجاد کرده‌اند. حال سوال اینجاست که می توانیم نقش خود را در اقتصاد جهانی از طریق استعدادهای اقتصاد کشورمان افزایش دهیم .
طبق سند چشم انداز 20 ساله یا افق 1404 (1404-1384)، ایران کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه مد نظر است .کشوری که از چند جنبه دارای موقعیتی خاص و استثنایی در منطقه و حتی در جهان است . کشوری که دارای موقعیت استراتژیک، ژئوپلیتیک و دارای جغرافیایی انسانی بسیار برتر در منطقه است که دارای 6000 کیلومتر مرز زمینی و 2700 کیلومتر مرز آبی است که به آب های آزاد نیز دسترسی دارد و باعث کاهش اساسی در هزینه حمل و نقل خواهد شد. همسایگی با 17 کشور و قرار گرفتن در جاده شاه و جاده ابریشم سه قاره متراکم یعنی آسیا، اروپا و آفریقا را به یکدیگر وصل می کند. ایران کشوری چهار فصل با ویژگی های اقلیمی منحصربفرد و دارای تمدنی غنی است و همچنین دارای منابع غنی و حیاتی نفت، گاز و معادن گوناگون است . بی تردید می توان اذعان کرد که استعدادهای و توانمندیها و قابلیتهای اقتصادی کشوریا شناسایی نشدند ویا بطور مناسب بالفعل نشدند و برنامه و تلاش مناسب در جهت عملیاتی شدن در این حوزه ها دیده نمی شود. به عنوان مثال در صنعت نفت وپتروشیمی کشور قابلیت سرمایه گذاری صدها میلیارد دلاری فاینانس وجود دارد . کشور های جنوب شرقی آسیا (ژاپن، چین، کره جنوبی و هنگ کنگ) با جذب سرمایه های خارجی به توسعه اقتصادی پایا با فناوری های مدرن دست یافته اند. سرمایه داران به دنبال بهترین مکان برای سرمایه گذاری هستند تا خطر ریسک در سرمایه گذاری را به حداقل برسانند و خود را سودآوری پروژه مطمئن سازند. مطابق منابع موجود ایران در سال 2013 میلادی حدود 2/5 میلیارد دلار سرمایه مستقیم خارجی را جذب کرد که رتبه 66ام جهان و پایین تر از کشورهایی از قبیل زئیر، کوبا، ونزویلا، ویتنام، قبرس و لیبی قرار دارد.
جدای از این که به اعتقاد بسیاری از فعالان اقتصادی ، ایران در شرایط کنونی(به جهت تحریم ها )بکرترین کشور جهت حضور وسرمایه گذاری است .فرصتهای بسیار جهت ایجاد کسب و کارهای پایدار و پویا در کشور فراهم است .البته تسهیل فرایند کسب و کار و بهبود رتبه ایران در این زمینه از طریق تسهیل در قوانین و مقررات یک ضرورت است تا ظرفیتهای بالقوه ،بالفعل شوند .این ظرفیتها و استعدادها در بخشهای مختلفی از اقتصاد کشور می تواند نمود پیدا کند .
اهتمام و توجه به کشاورزی یکی از مباحث چالش برانگیز در ایران شده است در این باره چه نظری دارید ؟
مرور تاریخی در اقتصاد نشان می دهد در پارادایم شکل گیری کشاورزی و پیشرفت این بخش ،کشورمان به جهت کشاورز بودن ایرانیان حضور و تعامل خوبی از خود نشان داد. اما پس از انقلاب صنعتی و شکل گیری پارادایم جدید ،حضور در صنعت در حد مونتاژ شکل گرفت و تعامل خوبی را شاهد نبودیم و نیستیم .بنابراین هم توجه به کشاورزی و کاشت مکانیزه ، مصرف بهینه و کشاورزی پاک(تولید ارگانیک) بایست بعنوان یک استعداد و ظرفیت مورد توجه باشد و هم اینکه با توجه به استعدادهای جوانان ایرانی و ظرفیت منابع انسانی ، توجه به صنعت دانش بنیان و کسب تکنولوژی ها و فن آوری ها جدید و نو الویت قرار گیرد.
نقش منابع انسانی و نخبگان جوان در گسترش ظرفیت های اقتصادی ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا موافق هستید که همانند بسیاری از حوزه ها به این مسئله نیز بی مهری شده است ؟
ظرفیت منابع انسانی و مغز های ایرانی برای دنیا کشف شده است چرا که به شدت و سرعت در حال جذب جوانان نخبه هستند و اما آنچه می بینیم نشان می دهدکه استعداد جوانان کشورمان بطور واقعی کشف نشده است .متأسفانه کشور ما در جذب استعداد رتبه ۱۴۵ را در بین ۱۴۸ کشور مورد بررسی دارد. اقتصادهای نوظهور از قبیل چین و برزیل به ترتیب رتبه‌های ۲۶ و ۵۳ را در این زمینه کسب کرده‌اند. همچنین ما از لحاظ معیار حفظ و نگهداری استعداد در جایگاه ۱۳۱ دنیا قرر داریم. کشور چین در این زمینه رتبه سی و یکم را دارد و برزیل و هند به ترتیب در جایگاه ۳۸ و ۵۰ قرار گرفته‌اند.لازم به ذکر است از کل ثروت جهان 17 درصد فیزیکی 16 درصد منابع طبیعی و 67 درصد علم و دانش و فن اوری است و در کشورما 34درصد منابع فیزیکی،53 درصد منابع طبیعی و 13 درصد علم وفن آوری(دارایی های علمی ) است.منابع طبیعی تمام شدنی ،فیزیکی خطر پذیر و دارایی های علمی زاینده و ماندگار است .البته با افتخار در نانو رتبه 10 و مقالات علمی و کیفیت نهادهای پژوهشی رتبه خوبی را دارا هستیم و این نشان از توانمندی های منابع انسانی کشورمان دارد.
گردشگری در دنیای امروز یکی از پول سازترین حوزه های اقتصادی به شمار می رود صنعت گردشگری در ایران را چگونه ارزیابی می کنید ؟
استعداد و ظرفیت مورد توجه قرار نگرفته دیگر برای کشورمان با توجه موقعیت جغرافیایی و تمدن وتاریخ ایران، حوزه گردشگری است کشور چین با ۷/۵۷ و ترکیه با ۷/۳۵ میلیون نفر گردشگر به ترتیب سومین و ششمین مقاصد گردشگری جهان در این سال بوده‌‌اند. روسیه با داشتن ۲۸ میلیون نفر گردشگر در جایگاه نهم قرار دارد. این میزان برای کشورهای آفریقای جنوبی، هند و برزیل به ترتیب معادل ۲/۹، ۶/۶ و ۷/۵ میلیون نفر بوده است. اما کشورمان در این میان با وجود داشتن پتانسیل‌های بسیار بالا برای جذب گردشگر، تنها ۳ میلیون و ۸۳۴ هزار نفر توریست را در سال ۲۰۱۲ جذب کرده است.هرچند در سالهای اخیر گردشگری مذهبی بستر مناسبی را در جهت افزایش گردشگران تا 7 میلیون گردشگر را فراهم کرده است . کشورمان ظرفیت خاصی در حوزه گردشگری و جذب توریست دارد . گردشگری هنری و گردشگری مذهبی میتواند بیشتر مورد توجه قرار گیرند .ضمن اینکه توجه یه ظرفیت گردشگری داخلی موجب جلوگیری از خروج ارزجهت مسافرتهای بی قابلیت حوزه گردشگری و حضور در سایر کشورها گردد.
از دیگر استعدادهای کشف نشده ،یا مورد توجه قرار نگرفته می توان به مواردی چون ترانزیت کالا و انجام سوآپ به دلیل شرایط استراتژیک و جغرافیایی کشورمان .اشاره کرد تقویت حوزه بسته بندی و صادرات مجدد و درنهایت ظرفیت مناسب در خصوص کار گروهی همدلی و هم افزایی ایرانیان که در حوزه اقتصاد کمتر مورد استفاده قرار گرفته است.فرصت ارائه اقتصاد اسلامی بعنوان الگو و ارائه خدمات برای کشورهای اسلامی. استعداد ایجاد صنایع تبدیلی و ... در جهت جلوگیری از خام فروشی .فرصت تقویت مناطق ازاد و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی و گردشگری .ظرفیت های علمی و کاری زنان و افزایش مشارکت زنان از 14 به 40 درصد(در برخی کشورها این عدد80 است) .فرصت ایجاد شهرکهای صنعتی خارجی تا مواد اولیه را در داخل کشور به محصول تبدیل کنند
البته ایران اسلامی ظرفیت و استعدادهای بالقوه بسیاری دارد که امید است با همدلی مردم و مسئولان روز به روز شاهد شکوفایی و توسعه ایران اسلامی باشیم. چه با برجام و چه بدون آن بایستی از ظرفیتهای گوناگون ایران اسلامی به نحو شایسته ای استفاده کرد.
نظر شما