حجت الاسلام جهانگیری سهروردی با اشاره به تفاوت هویتی اسلام با دیگر ادیان موجود میگوید: ادیان امروزی بدون تردید در فرایند تاریخی دچار تغییراتی شدهاند. بنابراین، اگرچه ما معتقدیم آموزههای اصیل این ادیان همسو با اسلام بوده، اما میان ادیان موجود و آموزههای اسلامی تفاوت جدی وجود دارد؛ زیرا در اسلام حتی مناسک و اعمال دینی باید برخاسته از معرفت، آگاهی و دانش باشد، برخلاف دیگر ادیان که بعضاً دانش ستیز یا دانش گریزند، برای همین است که در مسیحیت دعوای کُپرنیک و گالیله با کلیسا؛ یعنی دعوای علم و دین را داریم.
وی با بیان اینکه ردپای چنین نگاهی در اسلام یافت نمی شود، اظهار میدارد: اسلام به اندازهای برای علم اهمیت قایل است که وقتی دختران زنده به گور میشدند، بر علم آموزی زن و مرد تأکید داشت و برای این علم آموزی مرز جغرافیایی قایل نبود تا جایی که توصیه شد، علم را بیاموزید حتی اگر در چین باشد. و این نیست جز آنکه در اسلام حتی آموزههای دینی، زمانی ارزشمندند که همراه با معرفت باشد و در روایت است که اگر اعمال مؤمن با علم و معرفت باشد، ثواب و پاداش چندین برابری دارد و نیز از عمل دینی بدون هسته علمی و معرفتی نکوهش شده است.
حجت الاسلام جهانگیری سهروردی، این نکوهشها و تشویقها را بیانگر جایگاه رفیع علم در اسلام میداند و تصریح میکند: برای تعریف علم دینی باید میان سه مفهوم تفاوت قایل شویم: علم دین، علم دینی و دین علمی؛ این سه مفهوم نباید با هم خلط شود؛ زیرا دغدغه امروز رهبری و جامعه علمی ما ناظر به علم دینی است. استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم میافزاید: ابتدا دعوای علم و دین مطرح بود؛ زیرا از قرون وسطی نگاههای مسیحیت علیه علم بود و نگاه عالمان علیه دین؛ بنابراین بحثی با عنوان دینِ علمی مطرح شد، در ایران هم این بحث به طور جدی توسط کسانی مطرح شد و برخی با نظریه داروین کوشیدند، تفسیر علمی از آموزههای دینی داشته باشند و این سبب شد به دین نگاه علمی شود؛ یعنی به جای «علم دینی» از «دین علمی» سخن گفتند و سعی کردند دین را با یافتههای روز حتی نوع غیرمتقن آن تطبیق دهند. حتی آنهایی که بعضا در حد فرضیه باقی مانده بود!
نگاه ما به علم دینی ایدئولوژیک نیست
بنابر گفته وی، نگاه دیگر بحث علم دین است، یعنی مطالعات علمی در حوزه دانشهای دینی همچون فقه، تفسیر و اصول، اما وقتی سخن از علم دینی است؛ یعنی میخواهیم از یافتههای دینی در پروراندن و بسط دانش کمک بگیریم. اگرچه برخی میگویند، منظور از علم دینی، ایدئولوژیک کردن علم است؛ یعنی هر گاه علمای دینی در تحقیقات به نتیجهای رسیدند که خلاف آموزههای دینی بود، حق طرح آن را ندارند، بلکه یافتههایشان باید مطابق ایدئولوژیهای دینی باشد!
حجت الاسلام جهانگیری سهروردی تأکید میکند: نگاه ما هرگز به علم دینی چنین نیست، بلکه میگوییم علم میتواند و باید از دادههای دینی که منظور اسلام است، بهرهبرداری کند.
مقصود از علم دینی ایدئولوژیک نیست
مؤلف «مسجد مجازی» ابراز میکند: منظور از علم دینی بسندگی به لابراتوارها و روش تجربی نیست، بلکه تأکید دارد عالمان از دادههای دینی اسلامی بهره بگیرند وگرنه به نقطه مطلوب دیرتر خواهند رسید.
بنابر گفته وی، در تبیین علم دینی نکته دیگر آن است که علم سکولار و دورشده از اخلاق، امروز بلای جان بشر شده، در حالی که علم آمده آسایش و آرامش را به بشر هدیه دهد، اما بر اثر ناهماهنگی با ارزشهای دینی، به نابودی انسان و طبیعت میانجامد؛ چنانکه جنبشهای ضدعلم نشان میدهد، علم پس از رُنسانس در کنار رشد و توسعه خود، محیط زیست، انسان و حیوان را فدای خود کرده است. امروزه علم، سلاحهای اتمی تولید کرده و در عراق، سوریه و قبل تر ژاپن بلای جان بشر شده است، اما علم دینی میخواهد به جای ناکجاآباد، انسان را به مقصد تعالی و کمال برساند.
طرح علم دینی در اروپای قرن بیستم !
استاد جامعه المصطفی(ص) العالمیه، علم دینی را بحثی پُردامنه میداند و میگوید: این بحث اواخر قرن بیستم در اروپا مطرح شد؛ یعنی وقتی دیدند که علم بدون دین و اخلاق چه مصایبی را به انسان تحمیل کرده و میتواند بلای جان او شود، جنبشهای ضدعلم تشکیل شده و حتی خرده دین هایی با محوریت ضدیت با علم شکل گرفت!
وی با معرفی اسلام به عنوان تنها پاسخگوی نیاز بشر به علم دینی بیان میکند: جالب آنکه در دانشگاه سوئد پایان نامهای درباره اسلامی سازی علم نوشته شد و در دانشگاه فلوریدا نیز بحث اسلامی سازی علم مورد بحث قرار گرفت.
حجت الاسلام جهانگیری سهروردی درباره چگونگی تولید علم دینی تأکید میکند: نگاه ما در این باره نه باید غرب گریزانه باشد، نه غرب گرایانه؛ یعنی همه علوم و دستاوردهای غرب طرد و نادیده گرفته نشود، چنانکه برخی تأکید دارند که علوم غربی را رها کرده و از ابتدا به قرآن و روایات رجوع کنیم که این امری محال است و ما را از یافتههای علمی محروم میکند و نه چنان شیفته غرب باشیم که همه دادههایش را به عنوان باور مسلم بپذیریم، متأسفانه غرب گرایی در جامعه ما پُردامنه است و بعضاً تا جایی شدت گرفت که حتی آیات و روایات بر اساس احتمالات آنها تفسیر میشد.
وی ادامه میدهد: نگاه سوم و صحیح بدون گریز و گرایش به غرب است؛ یعنی برخورد گزینشی با دادههای آنها؛ زیرا غرب بیتردید دادههای قابل تحسین و نیز یافته هایی را که از آنها رنج میبرد، توأمان دارد.
مبلغ بینالمللی با اشاره به حدیثی که میفرماید، «علم دو گونه است؛ علم ادیان و علم بدن و بر شما است علم دین» اظهار میدارد: زمانی که وارد حوزه میشدیم، با استناد به این حدیث گفته میشد که توصیه نبوی بر این است که به جای پزشکی، علوم فنی و فیزیک باید علم دینی بخوانید! این نگاه چندین سال بر جهان اسلام حکم راند و سبب شد تنها در فلسفه و فقه رشد کند و در پزشکی، فیزیک و نجوم و... عقب بماند و اینجا بود که غرب در علوم فنی و طبیعی رشد کرد، حال آنکه ما دورهای سرآمد این علوم در جهان بودیم! چنانکه ابن سیناها و خوارزمیها و شیخ بهایی را در پزشکی، نجوم و فنی داشتیم.
وی تفسیر ناصحیح از دین را از بدبختیهای بزرگ جهان اسلام میداند و میگوید: این نگاه هنوز هم در حوزههای علمیه بعضاً دیده میشود، اما میتوان این حدیث را جور دیگر معنا کرد؛ زیرا این حدیث
نمی خواهد علم را به دینی و غیردینی تقسیم کند و بگوید، شما علم دینی بخوانید و غیردینی را کنار بگذارید، بلکه میگوید دین را دو جور میتوان فرا گرفت؛ یکی با روش دینی و دیگر روش غیردینی و مادی.
حجت الاسلام جهانگیری سهروردی ادامه میدهد: پیامبر(ص) تأکید داشتند، هر علمی با روش الهی فرا گرفته ؛ یعنی ایشان برای علم تقسیم بندی «روشی» داشتند، نه «موضوعی» که در این صورت علم پزشکی هم باید با روش خدایی فرا گرفته شود و تعالی بخش باشد.
وی درباره تأثیر انقلاب اسلامی بر طرح جدی علم دینی و اسلامی سازی علوم بیان میکند: انقلاب پای اسلامی سازی علم را به دانشگاههای اروپا و آمریکا باز کرد و الهام بخش بحث علم دینی یا اسلامی سازی علوم است، اما گاهی ما متأسفانه هنگام سخن از دستاوردهای انقلاب صرفاً به پل سازی و گازرسانی و برق رسانی توجه داریم که این شاید در هر رژیمی حتی پهلوی ممکن بود، اما اینکه سخن از علم دینی شود، ابتکار انقلاب با پرچمداری رهبر معظم انقلاب است. هرچند هنوز راه نارفته بسیار است و در چیستی و چرایی علم دینی تحلیلها و نگاههای جدی نیاز
است.
نظر شما