دین مبین اسلام ضمن پذیرفتن حضور اقتصادی زنان در جامعه و تاکید بر حق مالکیت آنان، از مردان خواسته تا تامین مالی آنها را برعهده بگیرند تا بانوان بتوانند با خیالی آسوده به مسئولیت های خود در منزل بپردازند. براین اساس، زن نیازی به کار خارج از خانه ندارد و اشتغال برای او یک عمل انتخابی و اختیاری است بنابراین از نظر اسلام، زنان می توانند آزادانه زندگی نمایند و هر شغل مشروعی را که بخواهند، انتخاب کنند .از نگاه اسلام زنان حق دارند علاوه بر نقش های خانوادگی، همسری و مادری به نقش های اجتماعی و فعالیت های اقتصادی نیز بپردازند . اما این نقش ها نباید به نقش های اصلی زنان که همسری و مادری است ،آسیب وارد کند. بدون تردید، اسلام، اشتغال بانوان را جایز میشمارد و در این زمینه نه تنها دلیلی بر منع نداریم، بلکه شواهد و دلایل فراوانی بر جواز وجود دارد، چنانچه مهدی عزیزان در این باره می نویسد: در باب حق مالکیت زنان بر اموالشان؛ خداوند متعال در قرآن کریم، حق مالکیت زنان بر اموالشانرا، در کنار مالکیت مردان، مورد تأکید قرار داده، میفرماید: لِلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ؛ مردان نصیبی از آنچه به دست میآورند دارند و زنان نیز نصیبی(نساء: ۳۲). از این آیه، افزون بر پذیرش حق مالکیت برای زنان، به طور ضمنی جواز اشتغال برای آنان را نیز میتوان استفاده کرد؛ زیرا جایز بودن اکتساب (تحصیل درآمد) در آیه، مفروض گرفته شده و سپس درباره ی مالکیت درآمد حاصله سخن گفته شده است. در جایی دیگر در باب تشویق زنان و مردان به فعالیت اقتصادی؛ در اسلام، نه تنها فعالیت اقتصادی جایز شمردهشده و به زنان و مردان اجازه ی اکتساب مال و تحصیل درآمد داده شده است، بلکه همگان به حضور فعّال در صحنه ی اقتصاد دعوت و تشویق شدهاند. آیاتِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّه؛ از فضل خدا [روزی] بطلبید (جمعه: ۱۰)، هُوَالَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِی مَنَاکِبَها وَکُلُوا مِن رِزْقِهِ؛ او کسی است که زمین را برای شما رام کرد، بر شانههای آن راه بروید و از روزیهای خداوند بخورید ( ملک: ۱۵)، وَاللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَبِسَاطاً لِّتَسْلُکُوا مِنْهَا سُبُلاً فِجَاجاً؛ خداوند زمین را برای شما فرش گستردهای قرار داد، تا از راههای وسیع و درههای آن بگذرید ( نوح: ۱۹-۲۰) و دیگر آیات نمونههایی از این تشویق و ترغیب هستند. در هیچ یک از این موارد، فقط مردان مخاطب نیستند، بلکه مجموعه ی انسانها، اعم از زن و مرد، مورد توجه قرار گرفتهاند و همگی به طلب فضل الهی دعوت شده اند که کار کردن و کسب درآمد، یکی از مصادیق آن است. بنابراین، مردان و زنان به فعالیت اقتصادی دعوت شدهاند و کار کردن نیز از مصادیق بارز فعالیت اقتصادی است. پس اشتغال برای زنان نیز مانند مردان جایز است و از این رو فقیهان به جواز اشتغال بانوان فتوا دادهاند.
اشتغال بانوان و اجازه ی شوهر
در اسلام، به طور کلی، خارج شدن زن از خانه، در هر مورد به اجازه ی شوهر مشروط شده است. بر این پایه، زن تا زمانی که اجازهء او را کسب نکرده و یا رضایت او برایش محرز نیست ،نمیتواند از خانه خارج شود. امام خمینی(ره)، بیرون رفتن زن از خانه بدون اجازه ی شوهر را موجب نشوز شمرده است.
آیا اجازه ی شوهر در اشتغال نیز لازم است و مرد میتواند از کار کردن همسرش در بیرون ازمنزل جلوگیری کند؟ در پاسخ میگوییم: اگر در ضمن عقد، شرط اشتغال برای زن شده یا عقد مبنی بر این شرط واقع شود، زن میتواند در بیرون از منزل کار کند و شوهر نمی تواند مانع شود. اگر زن پیش از ازدواج شاغل بوده و به شوهرش گفته و در ضمن عقد، شرط اشتغال برای زن شده یا عقد مبنی بر آن واقع شده باشد، زن پس از ازدواج نیز میتواند به شغل خود ادامه دهد و شوهر نمیتواند مانع شود. اگر زن پیش از ازدواج شاغل بوده، ولی در ضمن عقد شرط شده باشد که از شغلش استعفا کند یا عقد مبنی بر آن واقع شود، شرط یاد شده نافذ است و شوهر میتواند از کار کردن همسرشجلوگیری کند. اگر زن پیش از ازدواج شاغل نبوده، ولی پس از آن بخواهد به کاری مشغول شود، کارکردن او بلامانع است، ولی برای خروج از منزل باید از شوهرش اجازه بگیرد. اگر کاری که زن به آن اشتغال دارد بر او واجب باشد، برای خروج از منزل لازم نیست از شوهرش اجازه بگیرد و بدون اجازه ی او میتواند به کار خود ادامه دهد. امام خمینی(ره) در پاسخ این پرسش: شرکت زن ها در مسائل اجتماعی مثل عضویت در سپاه پاسداران و غیره چه حکمی دارد و اگر به حدّ وجوب برسد با نهی شوهر چگونه میشود؟ فرموده اند: موارد، مختلف است و به حسب حال اشخاص هم ممکن است فرق کند و اگر در موردی به موجب اقتضای ضرورت، واجب شد نهی شوهر مانع نیست. نیز در پاسخ این پرسش: آیا شوهر میتواند مانع خروج زن پزشک خود که متخصص زنان وزایمان است بشود؟ فرموده اند: خروج زن از منزل برای غیر واجبات، منوط به اجازه ی شوهر است و در موردی که معالجه ی بیمار در بیرون، بر پزشک زن واجب شود شوهر او حقّ ممانعت او را ندارد.
زن، پس از ازدواج، به اختیار خود حقوقی را برای همسر خویش بر عهده میگیرد که حقوق زناشویی شوهر از آن جمله است. اگر اشتغال با این حقوق تزاحم پیدا کند، تکلیف چیست؟ امام خمینی(ره) در پاسخ این پرسش: اگر شوهر، شاغل بودن زن را صلاح نداند و شاغلبودن زن باعث از هم پاشیدگی زندگی زناشویی شوهر شود، آیا شوهر حق ممانعت او را داردیا نه؟ فرموده اند: اشتغال زن اگر موجب تضییع حقوق زناشویی شوهر نباشد مانع ندارد، ولی بیرون رفتن زن ازخانه ی شوهر منوط به اجازهء شوهر است.
ضوابط شرعی اشتغال
بر این اساس اصل کار کردن زن در بیرون از منزل از نظر شرعی اشکال ندارد؛ ولی اسلام، برایحضور زن در عرصه های اجتماعی و اقتصادی، حدود و ضوابطی را قرار داده است. گوشه ای از این ضوابط در استفتاءات منعکس می باشد.
_آیا زن میتواند بدون توافق مرد، در ارگانهای انقلابی فعّالیت کند؟
پاسخ: اصل کار با مراعات حجاب واجب و سایر ضوابط شرعی مانع ندارد؛ ولی خروج ازمنزل، منوط به اجازه ی شوهر است.
_آیا خانم ها میتوانند در محلّی مانند بیمارستان مشغول کار شوند که در آنجا دکتر مرد و زنکار میکنند؟
پاسخ: اشکال ندارد؛ ولی باید مراعات موازین شرعیه، از حجاب و غیر آن، بشود.
_تدریس خانم ها به آقایان با رعایت کلیه ی موازین شرعی و اسلامی چگونه است؟
پاسخ: با حفظ حجاب و مراعات موازین شرعیه مانع ندارد.
_دختری هستم که برای گویندگی در سیمای جمهوری اسلامی انتخاب شده ام و به خاطر کمک به انقلاب آن را پذیرفته ام، آیا این کار من جایز است یا خیر؟
پاسخ: اصلِ شغل، مانع ندارد؛ ولی باید کاملاً مواظب وظایف شرعیه ی خودتان باشید، از جمله از خلطه و آمیزش با مرد اجنبی اجتناب نمایید.
_رانندگی خانم ها از لحاظ شرعی چه صورتی دارد؟
پاسخ: رانندگی برای بانوان با حفظ حجاب مانع ندارد، مگر آنکه مفسده ای بر آن مترتّب باشد.
کسب های حرام برای زنان!
زن در انتخاب شغل، در چارچوب شرع و قانون، آزاد است. برخی از کسب های حرام و ممنوع از نظر شرع و قانون را مهدی عزیزان چنین بیان می دارد.
غنا
اشتغال به غنا و شنیدن آن و کسب درآمد با آن، حرام است. مقصود از غنا، صدایخوب نیست، بلکه غنا عبارت است از کشیدن صدا و بالا و پایین کردن آن (چهچهه) با کیفیتخاصّی که رامشگر (شادی آور) و طربانگیز بوده و مناسب با مجالس لهو و محافل طرب وآلات لهو و ملاهی باشد. فرقی نمیکند که غنا در کلام باطل یا در کلام حق به کار رود و با آن قرآن، دعا، مرثیه یا شعر یا نثر خوانده شود؛ بلکه در این گونه موارد عقاب آنچند برابر میشود. امام خمینی در پاسخ این پرسش: «آیا آواز خواندن زوجه برای زوج خود، در صورتی ک همنجر به غنا شود جایز است یا خیر؟» فرموده اند: «حرام است».
آواز (غنای) زنهای خواننده در عروسیها، استثنا شده است. احتیاط واجب، آن است که این آواز به هنگام بردن عروس به خانه ی شوهر و مجلسی که برای قبل و بعد آن مهیا شده است، اکتفا شود. احتیاط مستحب، اجتناب از آن در همه وقت و همه جا است.
فالگیری و پیشگویی
کارِ فالگیری و پیشگویی، حرام است. پیش گویی با پیش بینی – که در هواشناسی کاربرد دارد - تفاوت دارد. مقام معظم رهبری در پاسخ این پرسش: «آیا فالگیری از طریق سنگریزه و کسب درآمد با آن، جایز است؟» فرمودند: «اخبار به کذب، جایز نیست» و نیز در پاسخ این پرسش: «اشخاصی هستند که محل گمشده یا دزدی را در آینه به ما نشانمیدهند، کمک گرفتن از آنها چه صورتی دارد؟» فرمودند: «این عمل جایز نیست.
سحر و جادوگری
جادوگری، یاد گرفتن و تعلیم دادن و کاسبی با آن، حرام است. مقصود از سحر، کاری است که ساحران انجام میدهند؛ چیزهایی را مینویسند یا میخوانند، میکشند یا میدمند که در بدن، قلب یا عقل شخص سِحر شده اثر میگذارد، و وی را احضار یا خواب یا بیهوش میکند، یا دوستی و دشمنی اش را نسبت به چیزی بر میانگیزد. امام خمینی در پاسخ این پرسش: «کسی که سِحر ساحر را باطل میکند و شخصی را نجاتمی دهد، آیا حرام است و گناه دارد این کار یا خیر؟» فرمودند: «اگر سحر میکند جایز نیست و اگر حفظ نفس یا واجب دیگری بر آن موقوف باشد، با ملاحظه ی اهمیت واجب دیگر، مانع ندارد.
منابع:
1-رسالهء نوین، ج ۳: ۲۱۲.
2- استفتاءات، ج ۲: ۱۵، 22؛ ج3: ۳۵۶-۳۵۸.
3-اجوبة الاستفتاءات: ۲۷۰.
4- امام خمینی، تحریر الوسیله، ج ۱:۴۵۸ ، ج2: 272.
5-مهدی عزیزان، احکام اقتصادی خانواده: 60-66.
نظر شما