در حالی که دولت پیشنهاد نرخ 72 دلار نفت را در لایحه بودجه 94 ارایه داد اما بعدا به دلیل  کاهش محسوس قیمت نفت در بازارهای جهانی مجبور به تجدید نظر شد . اما ما نمیدانیم آیا با مدیریت صحیح می توانیم رشد درآمد زایی غیر نفتی را محقق کنیم و مسیر توسعه یافتگی را طی نماییم؟آیا با همین روند کاهش قیمت نفت چنانچه با تحریم مواجه نباشیم ضمن آزاد شدن پولهای بلوکه شده و  ورود به بازارهای جهانی قادر به اداره کشور خواهیم بود؟برای رسیدن به  پاسخ این پرسشها و چند سوال دیگر پای صحبت دکترجمشید پژویان اقتصاددان ، رئیس سابق شورای رقابت و استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه آزاد اسلامی نشستیم:

-اگر تحریم ها برداشته شود با توجه به این که اقتصاد ما مبتنی بر فروش نفت است با کاهش کنونی قیمت نفت اقتصاد ایران چه تاثیری می بیند؟

*برداشتن تحریم ها بدون شک به اقتصاد ما کمک می کند اما نه به آن اندازه که تصور کنید همه مشکلاتمان حل شده یا این که درآمد نفتی ما به مقدار ثابت بر می گردد. چون هم قیمت کاهش پیدا کرده و هم ما مشتریهایمان را از دست داده ایم. یعنی در این فاصله ای که ما تحریم بوده ایم , بخشی که سهمیه ما بود کشورهایی چون عراق و عربستان و ... تصاحب کردند واین مسیر دشواری است تا ما بتوانیم مجددا مشتریهای قبلی مان را جذب کنیم و حتی اگر هم قادر به این کار شویم با قیمت نفت کنونی که بیش از 40 دلار است مشکلات ما  صرفا تخفیف پیدا می کند اما عمدتا مشکل کسر بودجه دولت که عواقب اش کل اقتصاد را می گیرد سر جای خود باقی خواهد ماند.

-عربستان, کویت, قطرو امارات چهار کشور از اعضای اوپک بودند که در مقابل کاهش سقف تولید مقاومت کردند در حالی که وزیر انرژی کویت اذعان کرده انتظار سقوط قیمت نفت را تا این حد نداشته. از طرف دیگر آژانس بین المللی انرژی پیش بینی کرده سال 2015 سرعت تولید نفت کشورهای غیر عضو اوپک کمتر شده و در نیمه دوم  امسال ( سال میلادی ) قیمت نفت احیا بشود . نظر شما چیست؟

*کشورهایی که مخالف کاهش سهمیه هستند کشورهایی هستند که ذخایر زیادی از نفت دارند و با توجه به جانشینی انرژی خورشیدی به تدریج این عرضه و تقاضای نفت کاهش می یابد و کسانی که نفت ذخیره شده زیادی دارند از نگرانی این که ذخایرنفت شان دیگر خریدار نداشته باشد این شتاب فروش بیشتر را دارند و این شتاب باقی خواهد ماند. چون پیشرفت های قابل توجهی به جز عرضه اویل شل بخصوص بوسیله آمریکا و کانادا و بقیه کشورها و همچنین استخراج گاز مستقیما از همین ها همه تهدیدی برای نفت و گاز طبیعی هست . الان سرعت پیشرفت در تکنولوژی استفاده از انرژی خورشیدی بخصوص در حمل و نقل خیلی زیاد است و فقط قیمت بالای  این خودروها هست که شاید مانع تولید انبوه آنها توسط کمپانیها می شود. اما از آنجایی که انرژی پاک وماندگاری است, امید این که نفت 90 دلاری یا 100 دلاری را تجربه کنیم, کاهش می یابد.

- گفته میشود این احتمال وجود دارد که دولت برای جبران کاهش درآمدهای خودش تصمیم بگیرد قیمت بنزین را تا حد نرخ جهانی افزایش دهد به نظر شما این که این کسری بودجه از جیب مردم جبران شود  راه گشاست؟

* به نظر من اگر دولت قیمت حاملهای انرژی را به حد معقولی برساند که همان قیمت جهانی است هر چند که آنجا هم به دلیل مالیات زیادی که از بنزین می گیرند تفاوت قیمتها فاحش است , تعیین میانگین هزار و 300 تومان در کشور ما کم هم هست چرا که وقتی کشور همسایه ما بنزینش لیتری 10 هزار تومان است و در اروپا با وجود کاهش قیمت نفت و بنزین هنوز قیمت شان با قیمتهای ما فاصله دارد , افزایش قیمت بنزین و حاملهای انرژی به نظر من می تواند یکی از راه کارهای معقول برای دولت باشد. چون هم علامت غلطی که طی 30 – 40 سال به اقتصاد دادیم اصلاح می شود,هم تا حدی کسر بودجه دولت تامین می شود.

_ برخی کارشناسان معتقدند کشور را با تحریم یا بدون تحریم با مدیریت صحیح می توان اداره کرد به نظر شما ممکن است؟

* اگرما اقتصادی ایزوله شده داشته باشیم و ارتباطمان با جهان قطع شود با مشکلات زیادی مواجه می شویم چون امروز کشورها از ارتباط با هم منافع به دست می آورند مشکل اقتصاد ما این است که ما با وجود داشتن منابع غنی به دلیل مدیریت غلط اقتصادی طی سالهای دور گذشته چیزی برای عرضه در بازارهای جهانی نداریم و با اقتصادی ناکارآمد مواجه شده ایم. ما اینک تولیداتی داریم با کیفیت پایین و قیمت بالا و با مالیاتی که گمرک هم به آنها می بنددد ما نمی توانیم با کالاهای خارج رقابت کنیم. در حالیکه ما باید به راحتی برای رقابت وارد بازارهای جهانی شویم. اگر بتوانیم کالاهای زیادی در بازارهای جهانی عرضه کنیم قطعا تحریم ها به این شکل روی ما موثر نخواهد بود چرا که کشورهای نمی توانند بخش های خصوصی شان را در سطحی گسترده محدود کنند . اما به هر شکل حتی اگر تحریم هم نباشد ما اقتصادی ناکارآمد داریم کا تا وقتی اصلاحات ساختاری در اقتصاد ما رخ ندهد ضربه پذیر خواهیم بود و مشکلات جدی خواهیم داشت و روز به روز هم بیشتر خواهد شد.

- شما برای این اصلاحات پیشنهاد خاصی دارید؟

* من بارها گفته ام مشکلات ما در چارچوب نظریات خرد اقتصادی است که به کارآیی و بهره وری بر می گردد. قیمت هایمان علایم غلط می دهد نه فقط حاملها بلکه در خصوص پول هم با مشکل رو به روهستیم.چنانکه بین مبلغ سودی که در بین بانکها به عنوان بازار رسمی وجود دارد و سودی که بیرون از بانکها به صورت غیر رسمی رد و بدل می شود به طور فاحشی اختلاف است حتی در خصوص سرمایه گذاری ما از نرخ بازده 6 یا 7 درصدی در بخش صنعت  تا چند در صد در بخش ساختمان و واردات و صادرات و تجارت داریم . همه اینها مسیر سرمایه گذاری را منحرف می کند و علایم غلطی است که به اقتصاد داده می شود که برای اصلاحش در درجه اول به یک نظام مالیاتی کارآمد نیازمندیم نه این نظام مالیاتی فلج!