امیرالمؤمنین علی (عَلیه السَلام) در باب ویژگی­ های انسان­ های عاقل می­ فرمایند: روش و آیین زندگی­ اش بر اساس دین خداوند است، اخلاقش بر پایه­ ی بردباری و حلم است، از روی فکر و اندیشه سخن می­ گوید و نظر می­ دهد، تا آن­گاه که مورد سؤال واقع نشده است، پاسخ نمی­ دهد، اگر لب به سخن باز کند، پخته و به حق سخن می­ گوید، اگر سخن یا مطلبی را بشنود در آن دقت می­ کند، پس اگر ارزشمند بود آن را حفظ می­ کند وگرنه آن را فراموش می­ کند، اگر خبری را بگوید، راست می­ باشد و به قول خود وفا می­ کند.

دسته­ ی دوم انسان­ های احمق می­ باشند که ویژگی­ های آنان چنین است: اگر در برابر خطر قرار گیرند و یا در شرف از دست دادن منفعتی باشند و به آن­ها هشدار داده شود، به­ جای آن­که پند گیرند و بیدار شوند، غفلت می­ کنند و در لحظه­ ای که باید هوشیار باشند، غافل­اند، اگر در جایگاه و یا عمل ارزشمندی قرار بگیرند رهایش می­ کنند، اگر در اثر نادانی به مشکلی برخورد کنند بیش­تر در جهل و ناآگاهی فرومی ­روند و به­ جای این­که اندیشه­ ای برای رفع آن نمایند و اگر خبر دروغی را بشنوند در صحت آن دقت و کنکاش نمی­ کنند.

امیرالمؤمنین علی (عَلیه السَلام) پس از آن در مورد ویژگی­ های افراد فاجر و بدکار بیان داشته ­اند: وَ الفاجِرُ اِن اِئتَمنتَهُ خانَکَ، وَ اِن صاحَبتَهُ شانَکَ وَ اِنَ وَثَقَت بِهِ لَم یَنصحُک؛ اگر به او اطمینان نمایی، خیانت می­ کند، اگر با او رفاقت و دوستی نمایی، آبرویت را می­ برد و اگر با او مشورت نمایی، خیرخواه خوبی برای تو نمی ­باشد.

منابع:

1- علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 70: 9.

2- شیخ صدوق، حضال: 91.

3- ناطقی، نقش دین در سلامت جامعه: 69- 67.