دکتر احمد کیخا چندی پیش در گفت و گو با خبرنگاران در خصوص روند احداث سد شفارود گفته بود: "جلوی این پروژه غیرقانونی را که به تصویب سازمان محیط زیست نرسیده خواهیم گرفت." اما در  نشست اخیر استاندار گیلان با اصحاب رسانه، واکنش استاندار به اظهارات معاون سازمان محیط زیست بسیار جدی بود! استاندار در همایش «انقلاب و رسانه»، ضمن انتقاد از اظهارات کیخا گفت: "بنده خود از حامیان جدی حفاظت محیط زیست هستم."

فارغ از اظهارات معاون سازمان محیط زیست و پاسخ استاندار گیلان به این اظهارات، پرسش اساسی این است که آیا ساخت سد تنها راه برون رفت از مشکلات کم آبی و خشکسالی است؟ سد در دست احداث شفارود با ارتفاع ۱۳۷ متر قرار است پس از احداث، بلندترین سد کشور باشد که در ۶ کیلومتری جنوب‌غربی رضوانشهر و ۶۵ کیلومتری رشت روی رودخانه شفارود در محدوده شهر رضوانشهر ساخته  می‌‌شود. براساس پیش‌بینی‌ها هدف از احداث این سد، تأمین آب شرب شهرستانهای رضوانشهر و پره‌سر به میزان ۷/۵ میلیون مترمکعب در سال، تأمین آب کشاورزی ۱۰ هزار و ۸۳۰ هکتار از زمین‌های منطقه به میزان ۹۸ میلیون مترمکعب در سال، تأمین آب سالانه مورد نیاز صنعت به میزان ۱۲ میلیون مترمکعب و همچنین تولید انرژی برق‌آبی به میزان ۷۰ گیگاوات در سال است. این در حالی است که با اجرای این پروژه، ۳۱۹ هکتار از بهترین جنگلهای هیرکانی از بین می‌رود!

استاندار گیلان چندی پیش از پيشرفت فيزيكي 17 درصدي سد شفارود خبر داد و افزود: مجموع اعتبار پيش‌بيني شده براي احداث اين پروژه 800 ميليارد تومان است که بخش قابل توجهی از آن از طریق فاینانس تامین می‌شود.

 مجوز سازمان محیط زیست لازم است

این تاکیدات استاندار گیلان در خصوص ضرورت تسریع در اجرای این سد و اعلام اینکه اگر این پروژه بیش از 48 ماه طول بکشد، دولت متضرر خواهد شد، در حالی رسانه ای می‌شود که برجی، مدیرکل محیط زیست گیلان در این خصوص می‌گوید: "سد شفارود یک فرآیند بسیار طولانی را طی کرده و مربوط به دهه 70 است که البته در آن زمان ارزیابی زیست محیطی نداشته است، اما در دولتهای نهم و دهم، با فرآیند احداث این سد موافقت شد، اما در این دولت برنامه این شد که هرگونه فعالیت برای این سد منوط به گزارش ارزیابی زیست محیطی باشد و این گزارش ارزیابی باید مورد تایید قرار بگیرد."

برجی می‌افزاید: " البته اکنون تعاملی در جریان است که خسارت به حداقل برسد، به عنوان مثال تبدیل 11 کیلومتر جاده به تونل از نابودی چیزی حدود 50 هکتار جنگل جلوگیری کرد." برجی می‌گوید: " درباره قطع جنگل در جاهایی که جدید است حتماً باید مجوز صادر شود، هر چند بحثهایی در خصوص ارتفاع سد هم وجود دارد". مدیرکل سازمان محیط زیست گیلان هم در حالی از موافقت دولت نهم و دهم از فرآیند اجرایی سد خبر می‌دهد که امیرعبدوس، مدیرکل پیشین محیط‌ زیست گیلان در این باره می‌گوید: مجوز نهایی از سوی سازمان حفاظت محیط‌ زیست برای احداث این سد و قطع یکسره این درختان صادر نشده و اساسا هنوز مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی این طرح به تصویب کارگروه ملی ارزیابی اثرات زیست‌محیطی پروژه‌های بزرگ عمرانی نرسیده است.

عبدوس تاکید می‌کند: «وسعت تخریب جنگل برای اجرای این پروژه هرگز به ۲۹۴ هکتار ختم نمی‌شود. بخش قابل توجهی از جاده پونل به خلخال در اثر اجرای این طرح در مخزن سد غرق خواهد شد و برای احداث جاده جایگزین که هنوز تعیین مسیر آن مورد توافق قرار نگرفته‌است، ده‌ها هکتار دیگر از جنگلهای دره شفارود مورد تخریب و عملیات جاده‌سازی قرار خواهد گرفت.

 اجرای پروژه سد شفارود غیرقانونی است

معاون دفتر ارزیابی محیط زیست ایران در واکنش به سخنان استاندار گیلان مبنی بر ادامه احداث سد شفارود گفت: در احداث پروژه سد شفارود قانون رعایت نشده و هر پیشرفتی در این پروژه کاملا غیرقانونی است.حمید جلالوندی اظهار داشت: باید پیش از اجرا، این پروژه مجوز ارزیابی می‌گرفت که چنین نشد که اکنون به فکر افتادند و به دنبال این کار هستند که از نظر ما دیگر ارزیابی از دستور کار خارج است، زیرا پروژه ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و این یعنی گزارش ارزیابی دیگر برای این پروژه صدق نمی‌کند و خارج از دستور است. جلالوندی گفت: تصمیم بر اجرای ادامه این پروژه منوط به تصمیم هیات دولت و شورای عالی حفاظت محیط زیست است. به هرحال همه باید بدانند که شاید با توقف پروژه دولت ضرر می‌کند، اما ادامه پروژه ضررهای مالی و زیست محیطی چندین برابری بر دوش ملت و دولت می‌گذارد.

 به جای ساخت سد

صنعت سد سازی در کشور ما بومی‌شده و از انباشت روان آبها تا تولید برق، آن قدر بر مزایای سدسازی در کتابهای درسی دوران مدرسه ‌تأکید ‌و در برنامه‌های تلویزیونی، رادیویی و سخنان مسؤولان تکرار شده که همگی با آن آشنایی داریم؛ اما در چند سال اخیر اتفاقهایی رخ داده که گویی تازه دریافته‌ایم این صنعت بومی‌شده، آن‌قدر‌ها که فکر می‌کردیم هم بی‌ضرر نیست و حتی می‌تواند در مواردی خطرناک نیز باشد. نمی‌خواهیم بگوییم آهنگ ساخت سد‌ها کند شده، اما تصمیم ما این است که سدی نسازیم که آب پشت آن جمع نشود؛ قصدمان این است سدی بسازیم که محیط زیست حفظ شود و آب هم پشت آن ذخیره شود‌ . اکنون برخی کار‌شناسان، تبخیر سطحی آب در دریاچه‌های پشت سد‌ها را هم به اشکالات آنها اضافه کرده و نتیجه گرفته اند که سدسازی‌های صورت گرفته در کشور در سالهای گذشته، اشتباهی جبران ناپذیر بوده ‌و فراموش می‌کنند ‌بیان چنین نقدهایی در حال حاضر، و لو آنکه منطبق بر حقیقت هم باشد، راهگشا نیست.

وقتی سدهای ساخته شده ما را در عمل انجام شده قرار داده‌اند و بحران خشکسالی هم از راه رسیده، باید برای حل مشکل آب چکار ‌کرد؟  آنچه واضح است، شاهدیم ‌در بسیاری شهر‌ها، هنوز شبکه یکپارچه فاضلاب وجود ندارد و از آن بد‌تر، چرخه توزیع آب در بسیاری نقاط فرسوده است که به هرز آب تصفیه و پاک منجر می‌شود. بدین ترتیب، می‌توان دریافت ‌هرچه در سدسازی پیشرفت داشته‌ایم، در دیگر عرصه‌های مدیریت آب ضعیف عمل کرده‌ایم که اگر این گونه نبود، باید در‌ سالیان گذشته برخی از بودجه‌های صرف شده در سد‌ها را برای تأسیس لوله کشی فاضلاب در شهرهای مختلف و دایر کردن تصفیه خانه‌ها هزینه می‌کردیم.

در گیلان نیز اهمیت این قضیه وقتی برجسته می‌شود که بدانیم قرار است سد در دست احداث شفارود با ارتفاع 137 متر، "بلندترین سد کشور" در استانی که میزان بارندگی آن دو هزار میلی‌متر است، احداث شود؛ سدی که به‌نظر می‌رسد نه‌توجیه اقتصادی دارد نه توجیه زیست‌محیطی! در پایان باید گفت جنگلهای طبیعی هیرکانی دارای سه میلیون سال قدمت است و در شیب بسیار تند و اکثرا کوهستانی قرار دارد و زمانی که تخریب می‌شوند دیگر قابل بازگشت نیستند. با احداث بلندترین سد کشور، ۳۱۹ هکتار از بهترین جنگل‌های هیرکانی از بین می‌رود. معاون دفتر ارزیابی محیط زیست ایران گفت: تصمیم بر اجرای ادامه پروژه  سد شفا رود منوط به تصمیم هیات دولت و شورای عالی حفاظت محیط زیست است.