خودداری از سیاست زدگی به معنای ارجحیت منافع و مصالح ملی بر منافع فردی و جناحی از دیگر شاخصه‌های مدیریت جهادی است.

مدیریت جهادی غایت خود را اثبات کارآمدی دین در اداره جامعه می‌بیند و کارگزار اجرایی تحقق الگوی ایرانی - اسلامی پیشرفت است.از سوی دیگر توجه به مدیریت داوطلبانه و بی‌منت، تحول آفرین، پویا و انعطاف پذیر از دیگر مؤلفه هایی هستند که در بحث مدیریت جهادی از اهمیت بسزایی برخوردارند.

دکتر محمد علی فتح اللهی عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مدیریت جهادی را در ابعاد سیاسی داخلی و خارجی در این گفت و گو تبیین می‌کند.

* مدیریت جهادی در فضای سیاسی داخلی چه معنا و مفهومی دارد ؟آیا به معنای تک صدایی است، یا میان وحدت و تک صدایی از دید مقام معظم رهبری تفاوتهایی وجود دارد؟

- در تعبیررهبری، مدیریت جهادی درکنار عزم ملی بیان شده است. به نظر هنگامی که مدیرت جهادی در کنار عزم ملی مطرح شد، در واقع یک عنایتی بزرگی به کشور و مدیران صورت گرفت، زیرا حرکت ملی و عمومی که نوعاً سیاسی هم هست، باید در کنار مدیریت جهادی شکل بگیرد، یعنی بدون آمادگی فضای عمومی  جامعه و برخورداری از عزم ملی و عمومی از مدیریت جهادی نمی توان صحبت کرد . بی‌گمان عزم ملی ماهیت کاملاً سیاسی دارد و وقتی ملتی عزمی را تصمیم می‌گیرد، یک کار سیاسی انجام می‌دهد و ممکن است این تصمیم در حوزه اقتصاد یا فرهنگ باشد وسپس عملیاتی شود . همچنان که در حوزه فرهنگ واقتصاد هم می‌توانیم با دقت و جزییات وارد شویم.در حوزه سیاسی باید به وحدت و همگرایی داخلی اهمیت فراوانی داد و همه مردم احساس کنند باید وحدت ملی را در مسایل اساسی سیاسی کشور نشان دهند، همانند راهپیمایی روز قدس و 22 بهمن که معمولاً هر سال بهتر از سال قبل تکرار شده، بیانگر مظهر وحدت ملی کشور است و نشان می‌دهد جامعه با عزم ملی خواهان نمایش وحدت کشور است.

وحدت ملی بدین معنا نیست که در همه حوزه های ریز سیاسی اختلاف آرا و تکثر دیدگاه ها وجود نداشته باشد، مهم این است وجود تکثر آرا و عقاید با ملایمت تحمل شود و دیدگاه های مخالف بتوانند همدیگر را تحمل کنند و نوعی همزیستی مسالمت آمیزبین دیدگاه های مختلف در جامعه به وجود بیاید تا آسیبی به وحدت ملی وارد نشود.

به نظر بنده، ما در سالی که پشت سر گذاشتیم، به لحاظ وحدت ملی از کارنامه قابل قبولی برخوردار هستیم، بدین معنی که اگر سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی را مورد بررسی قرار دهیم و امسال را با سالهای گذشته بررسی کنیم، احساس می‌شود دیدگاه های مختلفی که در جامعه وجود دارد، راحت تر با هم برخورد نموده و تنش کمتری بر این فضا حاکم بوده است و اختلاف دیدگاه ها به وحدت ملی آسیب نرسانده است. بنابراین برای حفظ استقلال و اصول اساسی نظام سیاسی، به عزم سیاسی نیامندیم، اما با وجود اختلافات و دیدگاه های متفاوت، شاهد آرامش سیاسی قابل قبولی در جامعه هستیم .

هر چند نامگذاری امسال در ظاهر تعریف سیاسی ندارد، اما عزم ملی در جنبه حفظ وحدت ملی توأم با آرامش سیاسی و رقابت مسالمت آمیز بین دیدگاه های رقیب قابل توجه است، اما لفظ مدیریت جهادی معنای فوق العاده ای را در بر می‌گیرد که پیشرفت جهادگونه ای توأم با احساس مسؤولیت را مد نظر قرار داده است .اما آنچه در عرصه سیاست خارجی انتظار داشتیم، مشاهده پیشرفتهای مطلوب تری بود، بدین معنی که بسیاری از مسایل سیاسی در حوزه مطبوعات ،انتخابات واحزاب دچار تحول چندانی نشده و از آرامش و روال معمول زندگی سیاسی را گذرانده است که می‌توانستیم در حوزه های سیاسی به پیشرفتهای جدی تری دست بیابیم. به هر حال صرف بودن آرامش سیاسی نباید به سکون قانع باشیم واحساس کنیم که وضعیت خوبی را پشت سر گذاشته ایم، در حالی که می‌توانستیم در حوزه سیاست داخلی فعالیتهای بزرگتری را انجام بدهیم .

در واقع مدیریت جهادی در حوزه سیاست داخلی می‌تواند آثار بهتری را برای کشور به دنبال داشته باشد و در حوزه سیاست خارجی نیز باید گفت، ما درحضور سیاست خارجی جمهوری اسلامی در منطقه بخصوص در کشورهایی چون سوریه و عراق کارنامه بسیار درخشانی را از آن خود کرده ایم و در واقع مدیریت جهادی در حوزه سیاست خارجی کشور در منطقه خاورمیانه را به نمایش گذاشته ایم که قابل توجه و اعتنا و تعیین کننده در مسایل سیاسی منطقه و نظام بین الملل بوده است و البته در مقابل مبارزه با تحریمها هم از کارنامه قابل قبولی برخورداریم، هنگامی که کشور تحریمها را احساس کرد، سعی نمود با این مسأله مدبرانه برخورد نماید هر چند که می‌توانستیم قوی تر در این عرصه حضور بیابم. به هر حال در بحث مقابله با تحریمها و حضور سیاست خارجی در منطقه، عملکرد خوبی داشته ایم و مدیریت جهادی در سیاست خارجی به شکل مطلوبی انجام شده و در سیاست داخلی نیز عزم ملی قابل توجه است.

* رقابت در قالب مدیریت جهادی چگونه تعریف می‌شود؟

- مدیریت جهادی بدین معناست که بتوانیم همه مردم و نیروهای کشور را به کار بگیریم .مدیریت جهادی، مدیریت دستوری نیست و در واقع همه باید احساس مسؤولیت کنند و با به کارگیری استعدادها و توجه به اختلاف نظرها، بهترین راه را انتخاب نمایند. بنابراین اگر مدیریت جهادی به صورت مطلوب تبیین شود، می‌تواند در بطن و درون خود، کثرت آرا و آزادی بیان و ارایه دیدگاه های مختلف را داشته باشد .مثلاً پیامبر اسلام(ص) در جنگ احد، هنگامی که می‌خواستند تصمیم گیری نمایند که در داخل شهر با دشمنان بجنگند، یا در خارج شهر؛ در اینجا این مسأله به رأی گذاشته می‌شود و اکثریت افراد به مبارزه در خارج از شهر رأی می‌دهند. در یک صحنه جهاد، حضرت با مدیریت افکار عمومی و کسب نظر از دیگران، به این امر اقدام می‌نمایند.یعنی مدیریت جهادی به معنای تحمیل یک نظر و اجرای سختگیرانه نیست، بلکه مدیریت جهادی، در واقع دریافت همه دیدگاه های مختلف است که همه در این تصمیم گیری با احساس مسؤولیت مشارکت نمایند و با روحیه جهادی وارد عرصه های مختلف اجتماعی شوند. بدین سان که در مراحل نظر، همه امکان نظر داشته بانشد و در مرحله عمل با یک احساس جهادی با مسؤولیت به نظر واحدی اهمیت داده و پیگیری شود .به نظر می‌رسد در فرهنگ اسلامی مدیریت جهادی با حفظ تکثر آرا قابل جمع است

* چرا همواره بخشی از انرژی مدیران، حتی در بخشهای غیر سیاسی، صرف امور سیاسی می‌شود و اصلاً چرا باید در جریان رقابتهای سیاسی، به جای بیان نقاط قوت، سراغ نقاط ضعف رقیب برویم و به جای نقد، گرفتار تخریب شویم؟

-نظام مدیریت کشور از اشکالات بنیادی برخوردار است و اگر ریشه یابی نماییم، همان طور که امام راحل فرمودند، یکی ازاشتباه‌های کشور در اوایل پیروزی انقلاب، سپردن مسایل به دست لیبرالها و کسانی که معتقد به مدیریتهای غیر دینی بوده اند، بود. دولت موقت در واقع ظرفیت و انرژی را از انقلاب گرفت و تمایل داشت مدیریت نظام شاهنشاهی را ادامه دهد. حوادث بعد از انقلاب که منجر به جنگ تحمیلی می‌شود، موجب شکوفایی مدیریت جهادی در سراسر کشور می‌شود، اما به هر حال در دوران دولت موقت ،نظام مدیریت فاسد شاهنشاهی حفظ می‌شود و همیشه در طول سالهای بعد از انقلاب اسلامی به کشور آسیب وارد کرده و فضای مدیریت غیر جهادی کم و بیش در کشور احساس می‌شد و این در حالی است که در بعضی مقاطع کمرنگ و در برخی از زمانها پررنگ‌تر به نظر می‌آمد. بنابراین در نظام مدیریتی کشور، هنوز هم فضای غیر جهادی را مشاهده می‌کنیم و بی توجهی به مدیریت جهادی باعث تخریب به جای نقد صحیح عملکردهای یکدیگر می‌شود. به نظر می‌رسد اگر فضای مدیریت جهادی که در دوران جنگ تحمیلی به خوبی تجربه شد، دوباره در کشور حاکم شود، بر سر برخی اختلاف نظرها و مسایل حاشیه ای اصل مسؤولیتمان را فدا کنیم، وقتی احساس مسؤولیت کردیم و مدیریتها را برای پیشبرد اهداف انقلاب بسیج نمودیم، طبیعی است که مسایل مهم کشور را فدای موارد حاشیه ای نخواهیم کرد.اما کم و بیش این مباحث در جامعه مشاهده می‌شود و به نظر می‌رسد یکی از اهداف مقام معظم رهبری در نامگذاری سال 93، پیراستگی فضای کشور ازمباحثی بود که در نظام اداری و سیاسی باقی مانده است و رفتارهای سیاسی هم آن جور که باید متناسب با شرایط انقلابی باشد، نیست و این بحث امسال مطرح شد و یقینا می‌توانست کارنامه ای بهتر از این در مسایل سیاسی داشته باشد، متأسفانه این رفتارها کم وبیش دیده می‌شود و برخی از مسایل حاشیه ای و فضای تخریب رقبا از توجه به مسؤولیتهای ملی مهمتر می‌شود .

هرچند که انذارهای لازم از سوی مقام معظم رهبری و دیگر دلسوزان نظام داده می‌شود، اما به هر حال به برخی از رفتارهای ناپسند سیاسی مبتلا هستیم .به نظر می‌رسد ما بتوانیم بر مسایل حاشیه ای غلبه نماییم و مسایل اصلی کشور را مد نظر قرار دهیم تا حدی که بتوانیم با ریشه یابی مشکلات کشور، آنها را حل کنیم .

به هر حال ما از سرنوشت مشترکی در کشوری به نام ایران برخورداریم و اگر به اهدافمان برسیم، منفعت آن به همه ملت ایران خواهد رسید و اگر از اهداف انقلاب فاصله بگیریم، همه ملت دچار خسران خواهند شد .در نتیجه اگر به درک مشترک و عمومی دست بیابیم که بتوانیم مسایل حاشیه ای و مهم را از هم تفکیک کنیم و به هر کدام در اندازه خود بها بدهیم، به موفقیت چشمگیری خواهیم رسید که ان شاء ا... بتوانیم در سال جدید با مسایل سیاسی معقولتر و مناسبتر رفتار نماییم.

* مدیریت جهادی در حوزه سیاست چه در عرصه داخلی و چه خارجی بر مبنای نظرمقام معظم رهبری باید از چه مشخصاتی برخوردار باشد ؟

- در عرصه خارجی مهم عزت ،حکمت و مصلحتی است که مقام معظم رهبری بدان تأکید دارند که سیاست خارجی عزتمندانه توأم با حکمت و رعایت مصلحت را در سطح روابط بین الملل درنظر داشته باشیم. اگر مذاکرات هسته ای را ادامه می‌دهیم، این سه شاخصه باید در نظر گرفته شود و در سیاست خارجی نیز بر این سه شاخصه تکیه نماییم. در مسأله سیاست داخلی همان گونه که مقام معظم رهبری اشاره نموده اند، توجه به حاشیه ها وحاشیه سازی های اشتباهی است که موجب مکدر شدن ذهن جامعه می‌شود و برخی از محورهایی که مسأله اصلی کشور به شمار نمی روند، به مسأله اصلی کشور تبدیل می‌شوند و برخی از مسایل مهم به فراموشی سپرده می‌شوند. اگر دولتمردان و همه مسؤولان، اصحاب رسانه و عناصر ذی نفوذ به این امر توجه داشته باشند که مسایل حاشیه ای نباید بزرگ نشان داده شود و مردم احساس کنند مسایل اصلی آنها در جامعه مطرح است و مورد توجه مسؤولان قرار دارد، این نکته می‌تواند مدیریت جهادی را به ارمغان بیاورد. ما در مدیریت جهادی نباید وقت و انرژی محدودمان را مصروف حاشیه ها کنیم و رمز مدیریت جهادی در جامعه، توجه به عرصه های اقتصاد، فرهنگ و سیاست بدون نگاه حاشیه ای است. البته این امر درعرصه سیاسی بیش از دیگر حوزه ها باید مورد توجه قرار گیرد تا فضای همدلی ،رشد و پیشرفت در جامعه مهیا شود.

در عرصه سیاست داخلی نیز تبیین مسایل اصلی نظام و تفکیک آن از مسایل حاشیه ای مهمترین مطلب است که از جمله آنها می‌توان به چشم انداز بیست و پنج ساله کشوراشاره کرد که با تدوین و برنامه ریزی کشور براساس آن جامعه بتواند ارتباط قوی تری با این چشم انداز برقرار کند تا به نقش خود آشنا شود.

* مدیریت جهادی در عرصه های ارتباطات خارجی کشورهایی که خود را صاحب جهان می‌دانند، باید از چه ویژگی هایی برخوردار باشد؟

- بی‌گمان باید با قدرتهای بزرگ تعامل کرد، اما این تعامل باید جهادگونه باشد، بدین معنا که علاوه بر رعایت سه اصل عزت، حکمت و معرفت، به صورت فعال و با چشمان باز با آنها برخورد کنیم، زیرا کشورهای قدرتمند در هرلحظه‌ای می‌توانند به کشور ضربه بزنند.

کشورهای قدرتمند، قدرت خود را در ضربه زدن می‌دانند بنابراین با چشمان باز، دقیق و حاضر باید با آنها تعامل داشته باشیم و اگر آنها را دست پایین بگیریم و با آنها به صورت ساده لوحانه برخورد نماییم و فکر کنیم که حرف یا موضعی که برای ما درپیش گرفته اند، از روی صداقت بوده، اشتباه کرده ایم.

در مدیریت جهادی، حریف را باید قوی و جدی تصور کرد، زیرا قدرتهای بزرگ نظام بین الملل به دنبال ضربه زدن به ما هستند و تمایلی به سود دهی به ایران ندارند. بنابراین ما باید سود خود را با چنگ ودندان به دست بیاوریم و به رفتارهای آنها در هر لحظه توجه داشته باشیم، زیرا نوع نگاه در تعامل با قدرتهای بزرگ بسیار مهم است ، ما در تعامل با قدرتهای بزرگ نظام بین الملل باید فرهنگ ارتباط را بیاموزیم و به داشتن روابط معمولی با آنها مانند کشورهای معمولی نیندیشیم، زیرا آنها به دنبال روابط برابر نیستند و فرهنگ غالب در کشورهای قدرتمند، فرهنگ زور است، بنابراین متناسب با این مسأله باید با آنها برخورد نماییم که رسیدن به این مرحله آمادگی خاص مدیریت جهادی را می‌طلبد.

در مدیریت جهادی به گونه ای باید به حدی از بلوغ فکری و عملی برسیم که همان زمان که دشمن قصد ضربه به ما را دارد، متوجه شویم، نه اینکه بعد از وارد شدن ضربه به تبعات آن پی ببریم

* مدیریت جهادی در عرصه مذاکرات هسته ای چگونه باید تجلی بیابد و به نظرتان تاکنون چگونه بوده است؟

- به هر حال سعی مسؤولان سیاست خارجی براین بوده که مدیریت جهادی را در این مسأله رعایت کنند و نوع نگاهشان جهادگونه باشد، اما مهم این است خطوط قرمزی که مقام معظم رهبری و دلسوزان نظام تبیین نموده اند، مورد توجه قرار گرفته و کاملاً رعایت شود. به هر حال اگر مسؤولان سیاست خارجی با دقت بیشتری به این مسأله ورود کنند، کشور از آن بیش از پیش بهره مند خواهد شد.کشور به کار کارشناسی قوی نیازمند است، اینکه خاطر نشان می‌شویم که مسؤولان دستگاه دیپلماسی کشور نگاه جهاد گونه‌ای در روابط و تعاملات بین المللی داشته اند، به معنای بی نقص بودن فعالیتهایشان نیست. به نظر بنده باید از توانایی‌های داخل کشور بیشتر بهره ببرند و سیاست خارجی باید بتواند از سیاست داخلی بهره مند شود و مسؤولان وزارت خارجه، ملت را بسیج نمایند تا به مسأله هسته ای و روابط بین الملل کمک کنند. این گونه نیست که سیاست خارجی در امر هسته‌ای مستقل عمل کند، بلکه سیاستهای دیگری که با سایر کشورها داریم، می‌تواند در پیشبرد اهداف هسته‌ای کشور مؤثر باشد و نباید از سیاست دو جانبه غفلت نماییم و نباید از توانایی‌های داخلی نیز غافل شویم و ظرفیتهایی که بخشهای داخلی دارند و می‌توانند کمک رسان باشند را مورد غفلت قرار دهم. به نظر می‌رسد در این مورد کم کاری شده، اما در مجموع فضای عمومی مذاکره کنندگان جهادگونه است و باید بدین نحو نیز تداوم بیابد و دقتهای مدیران در حد جهادگونه اعمال شود.

نکته ای که مقام معظم رهبری فرمودند که نباید مذاکرات کش پیدا کند و جزییات و کلیات باید در یک مرحله مورد توافق طرفین قرار بگیرد، تصمیمی جهادی دربحث مذاکرات هسته‌ای است که به نظر بنده این تصمیم بر فضای مذاکرات تأثیر گذاشته و کشور را سریعتر به نتیجه خواهد رساند و فضای مذاکره کنندگان هم تقویت می‌شود.

* به نظر شما مهمترین جهاد مدیریتی پیش روی کشور توجه به چه مسأله سیاسی داخلی است؟

- مدیریت فضای انتخاباتی، مدیریت مهمی است. اگر وزارت کشور بتواند فضای سیاسی انتخابات را با مدیریت جهادی که توأم با حفظ وحدت ملی در عین میدان دادن به همه نگرشها و دیدگاه ها باشد، به درستی هدایت کند، کارنامه قابل قبولی را بی‌گمان از آن خود خواهد کرد.

اینجا باید نشان دهیم، جامعه در حال تحول و پیشرفت در مسایل سیاسی است و فرهنگ رأی دادن، انتخابات ونامزدهای انتخاباتی نیز باید در مسیر درستی هدایت شود.

به نظرم مهمترین مسأله پیش روی ما، مسأله انتخابات مجلس است که فضای کشورر ا نباید به گونه ای کنیم که انتخابات باعث شود فعالیتهای جاری اقتصادی فرهنگی سیاسی کشور مختل شود، بلکه انتخابات باید کمک کننده به روال مدیریت کشور شود، نه اینکه به خاطر انتخابات، کشور را تعطیل نماییم و مشغول انتخابات و درگیری‌های بعد از آن، حواس ما را از مسایل اصلی کشور دور کند که این رفتارها نشانگرمدیریت غیر جهادی است.

گفت و گو از ساحل عباسی