در بابِ معنای ایمان آمده است که عبدالرحیم قصیر نقل کرده است: با عبدالملک نامه‌ای برای امام صادق (عَلیه السَلام) نوشته و از حضرتش سؤال کردیم که ایمان چیست؟
پس امام صادق (عَلیه السَلام) در پاسخ نامه‌ی من و عبدالملک بن اعین چنین نوشتند:
خدا تو را رحمت کند؛ از معنی ایمان پرسیدی، ایمان اقرار به زبان و عقیده به قلب و عمل به جوارح و اعضا است و هر کدام از این سه بخش از ایمان ناشی از قبلی است و ایمان دژی است و اسلام نیز دژی است و کفر دژی است و ممکن است انسان مسلمان باشد پیش از آنکه مؤمن باشد، ولی ممکن نیست مؤمن باشد مگر اینکه مسلمان باشد، پس اسلام پیش از ایمان است و مشارک با ایمان است.
بنابراین؛ اگر انسانی مرتکب گناه بزرگی - از گناهان کبیره - یا گناه کوچکی - از گناهان صغیره - که خداوند از آن نهی کرده بشود؛ از ایمان خارج شده است و نام ایمان از او ساقط شده است، ولی اسم اسلام بر او باقی است، پس اگر توبه و استغفار کند به خانه و دژ ایمان برمی‌گردد و این معصیت او را در کفر وارد نمی ‌کند، مگر اینکه انکار کند و حرام را حلال و حلال را حرام بداند و به آن معتقد شود، در این صورت از اسلام و ایمان خارج شده و در کفر داخل شده است.
 

علاوه بر این ابوبصیر گوید: از امام صادق (عَلیه السَلام) پرسیدم ایمان چیست؟
پس حضرت جواب را در دو کلمه جمع نموده و فرمودند: ایمان به خدا و اینکه معصیت خدا را نکنی.
گفتم: اسلام چیست؟
امام آن را نیز در دو کلمه جمع نموده و فرمود: هر که شهادت ما را اجرا کند و اعمال دینی ما را انجام دهد.

منابع:

1-علامه مجلسی، بحارالانوار، ج65: 276، 259.

2-کلینی، کافی، ج2: 27، 38.

*قاضی‌ زاهدی، پرسش‌های مردم و پاسخ‌های امام صادق (ع): 63، 64.