در واقع اگرچه با گذشت هر سال، شوراها گامهایی به جلو و بهتر شدن برداشتند، اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب و دستیابی به اهداف تعیین شده در قانون، فاصله دور و درازی دارند. این بحث را به مناسبت «روز شوراها و آغاز هفته شهر و شهروند» در گفت‌و‌گو با کارشناسان پی می‌گیریم:
در بحث خدمات شهری ناموفق بوده ایم
عضو کمیسیون شورای مجلس شورای اسلامی در خصوص عملکرد شوراها به قدس می‌گوید: هرچه از تأسیس شوراها می‌گذرد آنها از نظر تجربه و هم به لحاظ علمی و انجام کار گروهی بهتر می‌شوند، اما با این وجود آنها هنوز نتوانسته‌اند خود را در چارچوب اصل هفتم قانون اساسی که می‌گوید «شوراها از ارکان تصمیم گیری در امور اجتماعی، اقتصادی، رفاهی و فرهنگی هستند»، قرار دهند.
دکتر محمد جواد کولیوند تصریح می‌کند: طبق فصل هفتم و اصل یک‌صدم قانون اساسی جمهوری اسلامی، شوراهای اسلامی شهر و روستا که با هدف عمده ترغیب و تشویق شهروندان به مشارکت در اداره امور محلی تشکیل شده، از نقش برجسته و مهمی در عمران و آبادی کشور برخوردارند و باید به عنوان نهادی تصمیم گیرنده، هدایت کننده و نظارت کننده در امور محلی ایفای نقش نمایند.
وی می‌افزاید: بر این اساس شوراها باید فضای کنونی را بشکنند و در راستای اصل یاد شده حرکت کنند.
نماینده مردم کرج و اشتهارد در این زمینه می‌گوید: البته یک قسمتی از ضعف عملکرد شوراها به دولت و مجلس بر می‌گردد. دولت باید لایحه مدیریت خدمات شهری را به مجلس بیاورد و مجلس آن را بررسی و به قانون تبدیل کند تا شوراها بتوانند علاوه بر نظارت بر شهرداری ها در دیگر دستگاه های خدماتی شهر دخالت داشته باشند. اکنون شوراها در بحث نظارت فقط بر شهرداری‌ها دخالت دارند و بر دیگر دستگاه ها دخالتی ندارند، بنابراین اگر بخواهیم عملکرد شوراها را در ارتباط با شهرداری ها ارزیابی کنیم می‌توان گفت عملکردشان خوب بوده است، اما اگر بخواهیم بر اساس خدمات شهری محاسبه کنیم پاسخ مثبت نیست.
وی با اشاره به اینکه در بحث شوراها خلأ قانونی وجود دارد، تصریح می‌کند: اگر قرار باشد شوراها از وضعیت کنونی خارج شوند و معنای واقعی پیدا کنند لازمه‌اش برخورداری از مدیریت واحد شهری است. موضوعی که لایحه‌اش را باید دولت تهیه و برای تصویب به مجلس ارایه کند، زیرا نمایندگان در این ارتباط نمی‌توانند طرح بدهند چون ممکن است بار مالی داشته باشد.
کولیوند در خاتمه، طرح برگزاری انتخابات مجلس به صورت استانی را مقدمه‌ای برای شکل گیری مدیریت واحد شهری می‌داند و می‌گوید: اکنون مجلس شورای اسلامی بسیاری از اموری را که شوراها دنبال نمی‌کنند پیگیری می‌کند، یعنی فعالیت شورا فقط نظارت بر عملکرد شهرداری شده است و در امور دیگر خدماتی، این نمایندگان مجلس هستند که پیگیری می‌کنند تا کارها پیش برود.
نظارت شورا موردی است
عضو شورای شهر تهران هم می‌گوید: بی‌تردید شوراها تا وضعیت مطلوب فاصله دارند، اما نسبت به گذشته جلو آمدیم. هم اکنون شوراها تثبیت شده‌اند و به آرامی دارند جایگاه خود را در ساختار کشور پیدا می‌کنند. با این حال با وضعیت مطلوب و آنچه قانون اساسی پیش‌بینی کرده و مد نظر حضرت امام(ره) بوده، فاصله داریم.
احمد حکیمی پور، تحقق حکومت محلی را مهمترین نکته و قوت شوراها در رسیدن به اهدافی که برای این نهاد اجتماعی پیش بینی شده می‌داند و می‌گوید: در واقع من شوراها را دریچه‌ای مطمئن برای تحقق مردم سالاری دینی می‌دانم که البته دستاورد کمی هم نیست.
وی سپس به نقاط ضعف شوراها می‌پردازد و می‌گوید: متأسفانه هنوز نظام شورایی در کشور شکل نگرفته است. در واقع شورا دارای نظامی است که از محلات شروع و به شورای عالی استانها ختم می‌شود.اما نکته اینجاست که این حلقه هنوز کامل نیست. مثلاً اگرچه ما شوراهای بالادست را تشکیل دادیم، اما این شوراها در ساختار کشور هنوز خوب جا نیفتاده‌اند. یعنی شورای عالی استانها باید بیش از اینها در دستیابی به اهداف شوراها فعال شود، که البته لازمه‌اش این است که جدی گرفته شود و تقویت گردد، بویژه در تعامل با قوا. ما انتظار داریم بین شورای عالی استانها و همه قوا تعامل سازنده شکل بگیرد. تا اداره امور کشور تسهیل شود که متاسفانه در این راستا شوراها ضعیف عمل کرده‌اند.
وی در این زمینه می‌افزاید: افزون بر ضعف یاد شده، شوراها در بعد نظارتی هم خوب عمل نکرده‌اند. مهمتر از این موارد، فرهنگ کار شورایی در این نهاد اجتماعی به خوبی جا نیفتاده است. یعنی هنوز به لحاظ فرهنگی تبعیت از رأی جمع و پذیرش رأی اکثریت مورد پذیرش نیست. به همین دلیل گاهی کشمکش هایی پیش می‌آید.
وی سپس از عدم استقلال مالی شوراهای شهر و روستا به عنوان یک ضعف دیگر یاد می‌کند و می‌گوید: از لحاظ مالی شوراها به بند ناف شهرداری ها وصل هستند و از آنجا ارتزاق می‌کنند، این امر موجب شده این نهاد به جای اینکه شوراهای شهر و روستا باشند شورای شهرداری شده‌اند. در واقع تحت الشعاع شهرداری قرار گرفته‌اند، که این امر اصلاً درست نیست و باید این روند اصلاح شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا شوراها از لحاظ قانونی قدرت نظارتی لازم را دارند؟ می‌گوید: نه متأسفانه؛ در بعد نظارت هم شوراها دارای مشکلاتی هستند. به عبارت دیگر اکنون نظارت شوراها به صورت موردی است وهنوز به نظارت فرایندی نرسیده‌ایم و البته این کار زمان می‌برد. هم اکنون کار شوراها شده نظارت پس از عمل و ما نظارتی در قبل و حین عمل نداریم. بنابراین باید در این زمینه کار اساسی صورت گیرد. یعنی ما باید از نظارتهای موردی به سوی نظارتهای فرایندی برویم که البته این امر ساختار و برنامه می‌خواهد که در این زمینه تلاشها در شورای چهارم شروع شده است.
با این همه بنده به عنوان یک عضو شورای شهر در بعد نظارتی به خود انتقاد دارم چون به آنچه انتظار قانون و مردم است، عمل نکرده‌ام.
از عملکرد شورا راضی نیستم
کارشناس حوزه شهری و معماری هم اگرچه بر خرد جمعی و شوراها در تصمیم گیری‌ها صحه می‌گذارد، اما عملکرد شورای شهر تهران را مثبت نمی‌داند و می‌گوید: من هم به عنوان یک شهروند و هم به عنوان یک متخصص در حوزه شهری عرض می‌کنم که از ماحصل فعالیت شورا به هیچ وجه رضایت ندارم.
دکتر حسن ابوتراب با اشاره به اینکه مهمترین بحثی که شورای شهر تهران در یک دهه اخیر دنبال کرده تهیه و تصویب طرح جامع و تفصیلی شهر تهران بوده است، می‌گوید: بعضی از عزیزان شورا، اصطلاح برد – برد را برای این طرح دادند. با این وجود و در حالی که چهار سال از تصویب این طرح می‌گذرد این سؤال مطرح است که کدام یک از اهداف این طرح محقق شده است؟
وی می‌افزاید: البته شاید اعضای شورا از دستاوردهای طرح جامع و تفصیلی شهر تهران بگویند، اما واقعیت این است که این طرح به لحاظ منطق علمی و معماری شهرسازی، پایتخت را دچار یک آنارشیسم شهری کرده است. شما کافی است یک همه پرسی رسانه‌ای انجام بدهید آن وقت سطح رضایت از عملکرد شوراها را می‌بینید.
وی عدم تخصص علمی برخی منتخبان شوراها در حوزه شهری را یکی از نقاط ضعف شوراها از جمله شورای شهر تهران می‌داند و می‌گوید: بعضی از اعضا در گذشته ورزشکاران موفقی بودند اما وقتی پای در شورا گذاشتند، نتوانستند مشارکتی در بحثهای علمی و تخصصی در حوزه شهری داشته باشند. البته بعضی‌ها تخصص داشته، اما فاقد تجربه کار در شورا بوده‌اند، به همین دلیل لطمات بسیار زیادی بر شهر و شهروندان وارد کرده‌اند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا شورا از لحاظ قانونی قدرت نظارتی لازم را بر شهرداری دارد یا خیر؟ می‌گوید: شورا در این زمینه مشکل دارد. اولین آفتی که شوراها را از اهداف تعیین شده دور می‌کند سیاسی کاری اعضای شوراهاست. بنابراین مصوباتی که از دل چنین شورایی بیرون می‌آید، می‌تواند بسیار ناکارآمد و متزلزل و شکننده باشد. ضمن اینکه می‌تواند بر سیاستهای کاربردی شهرداری تهران تاثیر منفی بگذارد. بر همین اساس است که مصوبات یا تصویب نشدن طرحها و لوایح در شورای شهر تهران غالباً با اختلاف یک رأی است. بنابراین پیش‌بینی راهکاری برای اینکه متخصصان شهری وارد شوراها شوند امری اجتناب‌ناپذیر است.
وی با تأکید بر اینکه برای یک شهروند هیچ چیز مهمتر از این نیست که در زندگی‌اش در سه بعد امنیت، آسایش و زیبایی ارضای روحی و جسمی شود، می‌افزاید: به طور قطع شهروندی که عوارض سالیانه‌اش را پرداخت می‌کند، اما در مقابل خدماتی که شهرداری باید به او بدهد را نمی‌دهد، دل آزرده می‌شود. با این وجود اگر از شهروندان پرسیده شود چند درصد آنان از زندگی در تهران راضی هستند، عملکرد شورا و شهرداری برای عموم مردم هم روشن‌تر می‌شود .
نظر شما