گرد وغبار تابستانی در راه است؛ چاره ای بیندیشیم !

گرد وغبار که گاهی به غلط ریزگرد نامیده می‌شود، اساساً به غبار و ذراتی اطلاق می گردد که دارای قطر ذرات بین 10 تا 5/2 میکرون یا کمتر داشته و به دلیل سبکی با جریانهای باد به ارتفاعات بالا صعود کرده و تا مسافت طولانی منتقل می شود.  این ذرات می توانند تا هزاران پا ارتفاع گرفته و کیلومترها مسافت جا به جا شوند.

پدیده گردوغبار، برمحیط زیست و سلامت انسانها تاثیرگذار است. مثلاً دستگاه تنفسی انسان قدرت دفاعی کمی در دفع ذرات زیر 5/2 میکرون دارد و این ذرات در ریه ایجاد مشکل می کند. ورود این ذرات به چشم نیز به ایجاد التهاب و بیماری های چشمی می‌انجامد.  حتی در برخی موارد به دلیل ترکیبات همراه آنها در پوست هم التهاب ایجاد می کند. از سویی دیگر گردوغبار با توجه به ایجاد یک لایه حایل بر روی برگ درختان، موجب اختلال در عمل فتوسنتز گیاه شده و سبب ضعف و کاهش تولید در زراعت و باغها می شود و در برخی موارد باعث کاهش پوشش گیاهی و حتی خشک شدن درختان بر اثر افزایش طوفانهای گرد و غبار در برخی مناطق گزارش شده است. 

با توجه به تأثیر گردوغبار در شادابی گیاهان و کاهش گلدهی آنها، کاهش تولید عسل و کاهش جمعیت کندوها نیز مشاهده شده است.  در کنار این خسارتها، خسارتهای اقتصادی ناشی از لغو پروازها، تعطیلی ادارات و مدارس و سایر فعالیتهای اجتماعی را هم باید به این مقوله افزود. 

اما بروز پدیده گردوغبار در کشور ما دارای دو منشأ داخلی و خارجی است: منشأ خارجی آن گردوغبار ورودی از کشورهای همسایه غربی؛ سوریه، اردن و بخصوص عراق است و در بخش جنوبی بیشتر از سوی کشور عربستان ناشی 
می شود . شدت پدیده گرد و غبار با منشأ خارجی، با شدت و قدرت باد تناسب دارد. این غبار گاهی افزون بر غرب کشور تا استانهای مرکزی و در برخی مواقع تا استانهای شرقی کشور نیز ادامه پیدا می کند.

البته در داخل کشور در چند استان دارای منشأ گرد و غبار هستیم. حوضه جازموریان در جنوب استان کرمان، هامون در استان سیستان و بلوچستان، کویر مرکزی، جنوب استان سمنان، استانهای بوشهر، هرمزگان، ایلام و جنوب خوزستان از مهم ترین منشأهای گردوغبار در داخل کشور هستند.

همچنین بیابانهای اطراف یزد، اصفهان، اراک و شهرهای مرکزی منشأ های فرعی و ضعیف تر گرد و غبار در داخل هستند. 
پدیده ای که سال گذشته طی روزهای 18 تا 22 بهمن ماه در اهواز رخ داد، عامل آن بادی بود که از سمت عربستان وارد کشور شده بود  و منشأهای داخلی را بشدت تحت تاثیر قرار می داد . این باد بر خلاف بادهای غالب غرب کشور که دارای جهت شمالغرب است، دارای جهت جنوبی بوده و از کشور عربستان وارد جنوب استان خوزستان و استانهای بوشهر و هرمزگان شد و از منشأهای داخلی بارگیری کرد. خشکی زمین، کم آبی و باد مساعد، موجب بروز گرد و غباری در منطقه شد که در تاریخچه تشدید گرد و غبار در منطقه بی سابقه بود و غلظت ذرات به بیش از 10000 میکرون بر مترمکعب هوا رسید.

علت اصلی بروز این گرد و غبار، شرایط جوی و آب و هوایی استثنایی طی 20 سال گذشته در منطقه است.  کشور در 17 سال از 20 سال گذشته دچار یک خشکسالی طولانی و بی سابقه است.  شرایط زمین خشک و خاک های مستعد سبب تشدید این پدیده در 15 سال گذشته شده است. این شرایط در کشورهای همسایه نیز به همین صورت است.

برخی معتقدند باید برای مقابله با پدیده زیانبار گرد و غبار مالچ پاشی کرد، ولی این اقدام هم همیشه کافی نیست چنانچه در حال حاضر هم در برخی نقاط خاص انجام می شود.  منطقه منشأ به دلایل اشاره شده بسیار وسیع است، در خوزستان به بیش از 300 هزار هکتار و در سیستان و بلوچستان با حدود 600 هزار هکتار می‌رسد.  و در عراق 6 میلیون هکتار و در عربستان بیش از ده ها میلیون هکتار زمین مساعد برای بروز طوفان‌های گرد و غبار وجود دارد.

متأسفانه به لحاظ کاهش بارندگی در 20 سال اخیر، زمین برای تولید طوفانهای گرد و غباری بسیار مستعد است و موجب شده آستانه بادی که بتواند طوفان گرد وغبار تولید کند از 10 متر بر ثانیه به  حدود 5 متر بر ثانیه کاهش یابد . مثلاً در حادثه بهمن ماه خوزستان شرایط به  گونه ای بود که حتی وزش یک نسیم تولید گرد و غبار می کرد.به هر حال وسعت منطقه منشأ به لحاظ استمرار خشکسالی روز به روز در حال افزایش است. البته این بدان معنا نیست که دست روی دست بگذاریم، ولی باید بپذیریم که اجرای برنامه ها  باید جامع باشد و به زمانی طولانی نیاز دارد.

 مدیر ستاد ملی مقابله با پدیده گرد وغبار سازمان حفاظت محیط زیست

برچسب‌ها

پخش زنده

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.