یکسان سازی ارز از دید برخی صاحب‌نظران سیاستی است که در سالهای گذشته بارها شکست خورده و بویژه با تشدید تحریمها و تنگناهای ارزی تحمیل شده بر بازار، این گروه از کارشناسان تحقق ارز تک قیمتی و بازار نسبتاً آرام و مدیریت شده را سرابی دلفریب می‌دانند. از دیگر سو برخی رصدکنندگان بازار عقیده دارند، یکسان سازی ارز یک شبه اتفاق نمی‌افتد، اما حرکت به سمت این هدف از حدود دو سال پیش و با نزدیک شدن قیمت آزاد و رسمی شتاب بیشتری گرفته است، به گونه‌ای که شاید بتوان گفت، صرف‌نظر از برخی تلاطم‌های مقطعی، ارز امروز با تک قیمتی شدن فاصله زیادی ندارد.

اینکه اقتصاد ایران آمادگی یکسان سازی ارز را دارد یا نه، الزامات تحقق این هدف و نحوه تعیین قیمت از پرسشهایی است که در روزهای اخیر در محافل کارشناسی دهان به دهان می‌چرخد و البته دولت هم می‌کوشد در مواردی به این پرسشها پاسخ دهد. آن طور که وزیر امور اقتصادی و دارایی در جلسه دوشنبه شب دولت و بخش خصوصی اظهار داشته، قیمت ارز امروز در وضعیت تک‌ قیمتی قرار دارد و تفاوت موجود میان قیمت آزاد و مبادله‌ای محدود و به کیفیت این دو ارز مرتبط است.

به گفته طیب‌نیا، کشور در حال حاضر به دلیل شرایط تحریم و انتظار بازار برای رفع آن در شرایط خاصی قرار دارد، اما در آینده نزدیک و پس از رفع تحریمها، دولت بی‌تردید سیاست ارز تک‌ قیمتی را اجرا خواهد کرد.  رئیس شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی عقیده دارد، تلقی دولت از قیمت مناسب ارز، قیمتی است که متناسب با توانایی و ظرفیت بنگاه‌های تولیدی برای واردات کالاهای واسطه‌ای و محصولات تولیدی باشد. دو اقتصاددان هم در گفت‌وگو با خبرنگار ما ضمن تأکید بر ریشه‌کنی رانت و فساد در نتیجه یکسان سازی ارز بر این باورند، پیش از اجرای این سیاست باید دولت مطالعات لازم را انجام دهد که حرکت شتاب‌زده و فاقد جامع‌نگری در این خصوص می‌تواند بحران‌زا باشد.

عباسعلی نورا می‌گوید: یکی از راه‌های کسب درآمدهای نامشروع همین تفاوت قیمت کالاها و ارز در بازار آزاد و دولتی است و همین امر با ایجاد تلاطم‌های شدید اجازه نمی‌دهد، سرمایه‌گذاران به اقتصاد ایران وارد شوند، ضمن اینکه رکود اقتصادی را تشدید کرده است.

وی با بیان اینکه قیمت فعلی ارز از حد متعارف و واقعی بالاتر است، اضافه می‌کند: متأسفانه دولت با ارز بازی سیاسی می‌کند و تفکر سیاسی که پشت بازار ارز قرار گرفته بر اقتصاد برتری یافته، به گونه‌ای که ممکن است برای اقتصاد مشکل‌آفرین باشد. نورا معتقد است، ارز باید زیر سه هزار تومان و بر مبنای قیمت داخلی قیمت‌گذاری شود.

وی ادامه می‌دهد: مناسب‌ترین قیمت ارز 2000 تا 2500 تومان است، اما دولت برای جبران کسری بودجه قیمتی غیرواقعی بر بازار حاکم کرده و پس از برجام با امساک در تزریق قیمت، ارز نوعی گرانی سیاسی به بازار تحمیل کرده است.

به گفته این اقتصاددان، احتمالاً دولت با این حرکت سیاسی می‌خواهد به جامعه بفهماند، اگر برجام اجرایی نشود، بازار ارز به همین شکل خواهد بود!

نورا از سیاست مبهم بانک مرکزی در قبال بازار ارز و عدم شفاف‌سازی انتقاد می‌کند و می‌گوید: متأسفانه در موارد زیادی حرف و عمل دولت همخوانی ندارد و در زمانی حرفهایی از زبان دولتی‌ها شنیده می‌شود که تأمل برانگیز است؛ برای مثال اینکه بگویند معادل ریالی درآمدهای آزاد شده پیش از ورود به کشور خرج شده و یا وزیر صنعت بگوید، ارز ارزان‌تر از این نمی‌شود و در حوزه‌ای که نباید ورود کند، از نظر مردم پذیرفتنی نیست و  سلب اعتماد اجتماعی را در پی دارد. به عقیده این کارشناس، بهتر است قیمت ارز در محدود 2500 تا 2800 تومان به صورت مدیریت شده ثابت و به قدری ارز به بازار تزریق شود که تقاضاهای واقعی بی‌پاسخ نماند و دولت ناگزیر به ورود به بازار نشود.

آلبرت بغوزیان نیز بر این باور است که اولین شرط یکسان سازی ارز وجود منابع کافی برای حفظ قیمت است.  وی خاطرنشان می‌کند: باید متقاضیان بتوانند ارز تک قیمتی مورد نیاز را براحتی تأمین نکنند، در غیر این صورت و با سهمیه‌بندی، شاهد ایجاد بازار ثانویه خواهیم بود.

به گفته وی، بانک مرکزی در گذشته تلاش می‌کرد، بازار آزاد را به سمت دولتی سوق دهد، اما در دولت کنونی سیاستی متفاوت با گذشته اتخاذ شده است و وزیر اقتصاد از ایجاد بورس ارز و اعمال سیاست شناور مدیریت شده سخن می‌گوید. وی اضافه می‌کند: قیمت ارز نباید به صادرات و واردات شوک وارد کند و از آنجا که کم و بیش تحریمها پابرجاست و برخی بازارسازها قصد دارند به بهانه‌های مختلف بازار را ملتهب کنند، فضا برای یکسان سازی ارز مناسب نیست. وی عقیده دارد، بازار ارز ایران براحتی دستخوش تلاطم می‌شود و اگر بانک مرکزی دنباله‌رو این بازار باشد، مشکل‌آفرین خواهد شد.

بغوزیان می‌گوید: باید اجازه داد شرایط عادی شود و پس از رفع تحریمها، رونق به اقتصاد باز گردد، آن‌گاه بانک مرکزی با تمرکز و استقلال به دنبال یکسان سازی ارز برود.

به گفته این صاحب‌نظر، بانک مرکزی باید اعلام کند، هدفش از یکسان سازی ارز تقویت صادرات است یا مدیریت واردات و یا حفظ ارزش ریال و مثبت کردن تراز تجاری.

 بغوزیان معتقد است: مهمتر از تعیین فلان قیمت برای ارز، ساز و کار  تعیین این قیمت است تا بدین وسیله قیمت خود به خود کشف شود.  وی عقیده دارد، بورس ارز قادر خواهد بود بهینه‌ترین و جامع‌ترین قیمت را کشف کند.