با این حال ما شاهد تبعيض بسياري بين مدال‌آوران ورزشي با مدال‌آوران المپيادهاي علمی هستیم و تبليغات و تقدیرهایی که از ورزشکاران مي شود هيچ گاه براي نخبگان علمي صورت نمي‌گيرد.
نهمین همایش ملی «نخبگان فردا» از 21 مهر ماه جاری با حضور بیش از هزار نفر از استعدادهای برتر زیر پوشش بنیاد ملی نخبگان و با شعار «امید به سازندگی ایران اسلامی با تدبیر کار جمعی نخبگان» آغاز به کار کرده است. ارزشمند ترین بخش این همایش دیدار دیروز شرکت کنندگان با مقام معظم رهبری بود. این مهم را بهانه‌ای برای بررسی چالشهای پیش روی نخبگان علمی کشور قرار داده‌ایم.
فرار مغزها؛ یک مسأله قدیمی
پژوهشگران علوم اجتماعی سالهاست هشدار می‌دهند مسأله فرار مغزها و پیامدهای آن دامنگیر کشور شده و توسعه علمی کشور نیازمند حل مشکلات نخبگان است.
به گفته این کارشناسان در سالهای اخیر روند مهاجرت نخبگان ایرانی به خارج از کشور سیر صعودی به خود گرفته است؛ بر اساس برخی آمارها شمار زیادی از برگزیدگان المپیادهای علمی در حال حاضر در بهترین دانشگاه‌های خارج از کشور جذب شده‌اند.
بر اساس یک سرشماری در آمریکا، بیش از ۵۶ درصد ایرانیان حاضر در این کشور را جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله و بیش از ۸۵ درصد این عده را دانشجویان تشکیل می‌دهند. بر اساس آخرین آمار صندوق بین‌المللی پول نیز، ایران بیشترین مهاجرت دانش‌آموختگان را در میان ۶۱ کشور جهان داشته و طی چند سال اخیر ۱۰۵ هزار ایرانی با تحصیلات عالی به آمریکا و هفت هزار و ۵۰۰ نفر به کانادا رفته‌اند که پیش‌بینی می‌شود ۷۰ هزار دانشجوی ایرانی در دوره‌های دکتری کشورهای غربی مشغول تحصیل باشند.
اداره کل گذرنامه کشور نیز چندی پیش اعلام کرده است، طی سالهای گذشته هرروز به طور متوسط ۱۵ کارشناس ارشد، ۲۳ نفر دارای مدرک دکتری و ۵۶۷ نفر دارای مدرک تحصیلی لیسانس و در مجموع پنج هزار و ۴۷۵ نفر از نخبگان دانشگاه‌های ایرانی در سال ۱۳۷۸ به کشورهای گوناگون مهاجرت کرده‌اند.
ترک خانواده و وطن
برای بسیاری از ما جای تعجب است که جوانان موفق ایرانی، کشور خود را ترک می‌کنند و این پرسش را در ذهن‌ها باقی می‌گذارند که مگر آنجا چه چیز بهتری دارد که آنان به این راحتی ترک خانواده و وطن می‌کنند؟!
هرچند مهاجرت و آمد و شد علمی، یک پدیده طبیعی در همه کشورهاست و بسیاری از دانشمندان کانادا به آمریکا مهاجرت می‌کنند و یا بسیاری از اتباع کشورهای اروپایی به آمریکا مهاجرت می‌کنند، اما این پدیده برای کشورهای توسعه نیافته ضرری جبران ناپذیر است. به همین دلیل باید برای روبه‌رو شدن با این مشکل دستگاه‌ها و مسؤولان کشور چاره‌ای بیندیشند. البته رفت و آمدهای دانشجویان و آشنا شدن آنها با این محیط، یک فرصت به شمار می‌رود، اما نخست باید دانشجویان و دانش آموختگان در کشور فرصت شغلی مناسب داشته باشند تا شاهد بازگشت آنها به کشور باشیم.
امنیت شغلی و تأمین اجتماعی
به باور کارشناسان، یکی از مهمترین عواملی که موجب ناامیدی و نارضایتی جوانان تحصیلکرده از اقامت و تحصیل در ایران می‌شود، امنیت شغلی و تأمین اجتماعی نخبگان و دانشمندان ایرانی است. چندی پیش معاون علمی و پژوهشی بسیج دانشجویی استان البرز در ارتباط با همین موضوع گفت: مدیریت موضوع نخبگان باید در رأس برنامه‌ریزی مسوولان کشور قرار گیرد.
به گزارش ایسنا، دکتر پویا پارسا تأکید کرد: راهبرد اصلی باید حول محور اشتغال و رفع مشکلات نخبگان طرح ریزی شود و دولت با فراهم کردن شرایط لازم، زمینه بهتری را برای فعالیت فرهیختگان علمی کشور فراهم کند. وی با بیان اینکه جوانان بویژه نخبگان جامعه به عنوان قشر فرهیخته، درآینده‌ای نزدیک در مصدر مشاغل مهم مدیریتی کشور قرار خواهند گرفت، ادامه داد: از دولت انتظار می‌رود با حمایت از نخبگان، حرکت جامعه به سوی توسعه و پیشرفت را شتاب دهد.
خروجی بی بازگشت نخبگان
برخی پژوهشگران نیز اعتقاد دارند، ساختار علم در کشور ما بیماری‌هایی دارد که یکی از مهمترین آنها «خروج بی‌بازگشت نخبگان» است؛ پدیده‌ای خسارت‌بار که با وجود تحقیقات گسترده، راه حلهای ارایه شده، هنوز قدرت غلبه بر عوامل تشدیدکننده آن را نیافته است. ارزش نخبگان تا آنجاست که کشورهای پیشرفته صنعتی مانند آمریکا ،کانادا، استرالیا، فرانسه و آلمان با برنامه‌ریزی حساب شده، پروژه «جذب تحصیلکردگان» و بویژه «شکار مغزها» را به دلیل سودهای عالی که متوجه نظام اقتصادی و اجتماعی آنها کرده، دنبال می‌کنند.
محاسبات اقتصادی نشان داده است جذب هر فرد تحصیلکرده با مدرک کارشناسی ارشد و دکتری از کشورهای جهان سوم، یک میلیون دلار برای کشور میزبان منفعت دارد از این رو، دامنه پیامدهای مهاجرت نخبگان به حدی است که حتی در مقطعی، نظریه جبران زیان کشورهای مهاجرفرست از طریق مالیات توسط میزبان، شکل گرفت.
مهاجرت ژنها
و سرانجام یکی از مهمترین پیامدهای مهاجرت نخبگان در صورت بازنگشتن به کشور را باید «مهاجرت ژنها» دانست. نظریه‌ای که نخستین بار توسط پروفسور محمد علی زلفی گل؛ شیمیدان، نخبه ایرانی و دانشمند برجسته حاضر در جمع یک درصد دانشمندان برتر جهان، مطرح شد. بر اساس این نظریه، این ژنها هستند که اطلاعات وراثتی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کنند و هوش و استعداد نیز با ژنها ارتباط جدایی‌ناپذیر داشته و با مهاجرت ژنها منتقل می‌شود.
با مهاجرت مغزها در طولانی مدت و پس از گذشت سالها، اختلاف فاحش ژنتیکی بین کشورهای نخبه‌پذیر و نخبه‌گریز ایجاد خواهد شد و این موضوع موجب عقب‌ماندگی کشورهای اهداکننده نخبگان می‌شود.
نظر شما