افزایش قیمت دلار درحالی دربازار رخ میدهد که دولت یازدهم یکی از دستاوردهای خود را ثبات قیمت ارز میداند و این درحالی ااست که توقع میرفت با نزدیک شدن به روند اجرای برجام و رفع تحریمهای بانکی قیمت ارز کاهش یابد ولی برخی تحلیلگران این افزایش قیمت را هدایت شده و درراستای کسر بودجه دولت و فروش ارزهای دولتی دربازار ارزیابی میکنند.

دراین میان اما بانک مرکزی که متولی اصلی تنظیم بازار ارز درکشور است این نوسان را پایدار نمیداندو به فعالان اقتصادی توصیه میکند که از رفتارهای هیجانی پرهیز کنند ؛ شاید اگر این اتفاق درایام نزدیک به نوروز یا تابستان یا حتی ایام حج رخ میداد میشد توجیه افزایش تقاضا را بهانه کرد اما دراین ایام بانک مرکزی هم توجیهی برای افزایش قیمت دلار پیدا نکرد وانرا به مساله ای مبهم مانند عوامل غیر بنیادی نسبت داد . دراین حال قائم مقام بانک مرکزی گفت: نوسان نرخ ارز طبیعی وبراساس مکانیزم بازار است.

*** نوسان نرخ ارز پايدار نيست        

مدیر اداره صادرات بانک مرکزی از همه فعلان اقتصادی خواست تقاضای های خود در بازار ارز را با توجه به توصیه های بانک مرکزی نسبت به چشم انداز بازار ارز تنظیم کنند.

صمد کریمی در پاسخ به سوالی در باره مهمترین عوامل افزایش نرخ ارز طی روزهای اخیر گفت: انچه که در روزهای اخیر منجر به افزایش قیمت دلار در بازار شده است از جمله عوامل غیر بنیادی است که به زودی برطرف می شود و فعالان اقتصادی باید از رفتارهای هیجانی پرهیز کنند.

کریمی با تاکید بر نظارت و اشراف بانک مرکزی نسبت به تحولات بازار ارز گفت: تحولات بازار ارز و طلا نشان از الگوهای سرمایه گذاری خاصی است که قطعا پایدار نیست.

وی افزود: با توجه به آغاز شمارش معکوس برای اجرایی شدن برجام و اتصال بانکهای کشور به شبکه سوئیفت وهمچنین فراهم شدن زمینه برای گشایش ال. سی و فاینانس در مقاطع کوتاه مدت ،میان مدت و بلند مدت و بالاخره کاهش هزینه های نقل و انتقال پول زمینه برای حذف عوامل غیر بنیادی تاثیر گذار در بازار و افزایش میزان عرضه ارز فراهم می شود .

اما درمقابل این اظهارات ، معاون اسبق بانک مرکزی با بیان اینکه بانک مرکزی بازار ارز را مدیریت می‌کند، گفت: بازار ارز در انحصار و اختیار دولت است و به نظر افزایش نرخ ارز آگاهانه صورت می‌گیرد؛ زیرا راحت‌ترین راه کسب درآمد برای جبران کسری بودجه و پرداخت یارانه است.

حیدر مستخدمین حسینی ، در مورد افزایش نرخ ارز در دو هفته اخیر و رسیدن به مرز 3600 تومان، اظهار داشت: موضوع ارز، موضوعی است که کاملا در انحصار دولت و بانک مرکزی است؛ زیرا در اقتصاد ایران بازاری به نام بازار ارز نداریم که در آن تمام بازیگران هم عرضه کنندگان و هم متقاضیان ارز حضور پیدا کنند و تعیین کننده قیمت ارز باشند.

وی افزود: ارز موضوعی است که بیش از 80 درصد آن در اختیار و انحصار دولت است و بانک مرکزی هم نمایندگی و مدیریت این ارز را برعهد دارد و ظاهراً هر زمان که تشخیص دهد، حضور کم رنگی را در عرضه ارز خواهد داشت.

معاون اسبق بانک مرکزی با بیان اینکه افزایش و یا کاهش نرخ ارز کاملا در اختیار بانک مرکزی است که به نمایندگی از دولت مدیریت می‌کند، بیان کرد: به نظر می‌رسد افزایش آرام آرام قیمت ارز در چند هفته اخیر مغایر با سیاستی است که دولت برای کاهش تورم دنبال می‌کند.

مستخدمین حسینی ادامه داد: به نظر می رسد، افزایش نرخ ارز ناشی از این  است که دولت به ریال آن به خصوص در نیمه دوم سال نیاز دارد و برای تامین کسری بودجه این اقدام رخ می‌دهد، زیرا افزایش نرخ ارز یکی از راحت‌ترین و ساده ترین کار برای تامین نیاز مالی دولت است.

به گفته وی، در ماه‌های پایانی سال و پایان هر ماه برای پرداخت یارانه نقدی برای تامین بخشی از یارانه نرخ ارز افزایش می یابد. افزایش نرخ ارز در این مدت بیشتر از مابه التفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی بوده است، بنابراین موضوعی که دولت در جهت حفظ مدیریت ارز دنبال می‌کند، به هم ریخته است.

وی گفت: اینکه تعدادی از صرافی‌ها که به آنها مهلت دادند و قرار شده ببندند و مجوزشان را لغو کنند و آنها در حال جمع آوری ارز هستند و این تاثیر گذاشته است و یا اینکه سفرها بخصوص سفر اربعین را عنوان می‌کنند، بهانه ریز و درشتی است که برای افزایش نرخ ارز مطرح است و نمی‌تواند دلایل اصلی باشد.

***نفت ارزان شد دلار گران

درعین حال و به گفته رییس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران، کاهش منابع ارزی کشور و پایین آمدن قیمت نفت از جمله مهمترین عوامل افزایش نرخ ارز است.

ابوالفضل گلپایگانی اظهار کرد که احساس نگرانی از نبود ارز در بازار موجب شده است که قیمت‌ها به شکل احساسی افزایش پیدا کند. اکنون بسیاری از تولید‌کنندگان و واردکنندگان به منابع و قطعات نیاز دارند برای همین احساس می‌کنند باید منابع ارزی بیشتری برای خرید‌هایشان داشته باشند؛ از این جهت به نظر می‌رسد باید در آینده منتظر افزایش قیمت ارز باشیم.

وی درباره اینکه آیا افزایش نرخ ارز در راستای واقعی شدن قیمت است؟ تصریح کرد که واقعی و تک نرخی شدن قیمت ارز از سوی دولت در برنامه ششم دیده شده است و تاکید بر تک نرخی شدن قیمت ارز در مجموعه دولت وجود دارد. در واقع، واقعی شدن قیمت ارز و رسیدن آن به نقطه ثابت کمک به جریان تولید و صنعت کشور است.

همچنین سیده فاطمه مقیمی ،عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران  درباره افزایش دلایل افزایش قیمت ارز معتقد است که در فضای پسا برجام، انتظاراتی برای حضور بیشتر درعرصه تجارت بین الملل اتفاق افتاده که این موضوع یکی از مولفه‌های تاثیر‌گذار در افزایش نرخ ارز است.

وی وام‌ ۲۵ میلیونی خودرو را در افزایش نرخ ارز موثر دانسته و می‌گوید به ظاهر این تسهیلات برای مجموعه خودرو است اما چون این پول به سیستم خرج کردن دوباره بر‌می‌گردد، می‌تواند در بازار‌هایی مثل ارز تاثیرگذار باشد. به اعتقاد مقیمی افزایش قیمت ارز در روز‌های اخیر به واقعی شدن قیمت ارز ارتباطی ندارد و هر زمان که دولت این قصد را پیدا کرد که ارز را تک نرخی کند، می‌توان انتظار واقعی شدن قیمت‌ها را داشت.

درهمین راستا رئیس انجمن سکه و صراف استان تهران گفت: افزایش تقاضای ارز به دلیل خوش‌بینی فعالان اقتصادی نسبت به اجرای توافقات و رفع تحریم‌ها یکی از دلایل رشد نرخ ارز در این روزها بوده است.

عباس مسعودی  افزود: افزایش تقاضا، کاهش منابع قابل عرضه به بازار از سوی دولت، افزایش نرخ ارز تنظیم بازار دولت، جلسه هفته گذشته شورای پول و اعتبار برای تجدید نظر در نرخ سود و تهدید بانک مرکزی به پلمپ ۵۰ صرافی از جمله دلایل افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر است.

مسعودی ادامه داد: صرافی‌هایی که واحد صنفی خود را در معرض پلمپ شدن می‌بینند، در حال تبدیل دارایی‌های خود به ارز (به ویژه درهم و دلار) هستند و این موجب افزایش تقاضا در بازار و رشد نرخ ارز شده است.

***پای دولت درمیان است  

درهمین حال یک کارشناس بازارهای مالی با بیان اینکه نوسانات نرخ ارز در روزهای گذشته و روند افزایشی آن، نگرانی هایی در بازار ایجاد کرده است، افزود: وقتی دولتها به کسری بودجه برسند، به ناچار برای تعیین نرخ ارز تسلیم بازار می شوند.

بهاءالدین حسینی هاشمی افزود: با وجود برخی نگرانی ها، دولت نمی تواند تنها منابعی که برای اداره کشور در اختیار دارد را ارزان بفروشد.

وی افزود: نرخ ارز پیچیدگی هایی دارد و مولفه های متعددی برآن تاثیرگذار است اما بازار ارز پس از برجام واکنش منطقی از خود نشان داد زیرا بازار تابع عرضه و تقاضاست، واقعیت ها در تصمیم گیری معامله گران تاثیرگذار و نیاز بازار نیز مشخص است و عرضه نیز وضعیت روشنی دارد.

وی ادامه داد: در واقع با ایجاد خوش بینی میان فعالان اقتصادی، فعالیت های اقتصادی رونق می گیرد و این موضوع تقاضا برای ارز را افزایش می دهد.

وی یادآورشد: با افزایش تقاضا، قیمت ارز بالا می رود به خصوص آنکه با کاهش قیمت نفت، عرضه دلار نیز محدود شده است.

این کارشناس حوزه بانکی با بیان اینکه در اقتصاد ایران سطح عمومی قیمت ها با نرخ ارز گره خورده است، افزود: وقتی نرخ ارز افزایش می یابد، به سرعت بازار واکنش نشان می دهد و دوره افزایش قیمت در اقتصاد رقم می خورد؛ در نتیجه سیاست کنترل تورم و تک رقمی کردن آن را دچار خدشه می کند.

هاشمی ادامه داد: از طرفی دولت منابع ریالی برای اداره کشور ندارد و نمی تواند منابع ارزی خود را با نرخ پایین بفروشد از این رو باید به نرخ واقعی بفروشد تا بتواند کسری بودجه را جبران کند.

وی با بیان اینکه کسری بودجه تورم بیشتری نسبت به اصلاح ساختار ارز ایجاد می کند، افزود: پایین نگاه داشتن نرخ ارز ضررهای بسیاری دارد؛ اگر نرخ ارز واقعی شود صادرات افزایش و واردات کاهش می یابد؛ رقابت اقتصادی ایجاد می شود؛ انحصار از بین می رود و سقف بودجه دولت نیز کنترل می شود.

وی گفت: دولت برای واقعی کردن نرخ ارز تلاش می کند تا فاصله نرخ ارز مبادله ای و آزاد را کم کند و یکسان سازی و ارزش گذاری واقعی نرخ ارز اتفاق بیفتد.

این کارشناس بازارهای مالی ادامه داد: نمی توان منتظر ماند تا نرخ بازار به نرخ مبادله ای نزدیک شود، به همین دلیل بانک مرکزی به این موضوع ورود می کند تا بازار را بهتر مدیریت کند زیرا با مدیریت بازار در آینده سبب تقویت ارزش پول ملی خواهد شد.

*** بازی دولتی‌ها با تیغ دولبه

درهمین حال یک کارشناس اقتصاد با بیان اینکه علائم اقتصادی نشان می‌دهد دولت و بانک مرکزی با هدف توسعه صادرات سیاست افزایش نرخ ارز را در دستور کار قرار داده‌اند، تصریح کرد: با توجه به اینکه قیمت‌ کالا و خدمات در ایران به نرخ ارز گره خورده است، از نتایج این سیاست، افزایش نرخ تورم خواهد بود.

محمود الهیاری با بیان اینکه اگر مکانیزم‌های اقتصادی کارکرد بهینه داشته باشد، در تمامی بخش‌های اقتصادی و بازارها تعادل خواهیم داشت، اظهارداشت: در تمام دنیا نرخ ارز مبتنی بر قدرت توازن خرید است.

وی افزود: این تئوری اقتصادی می‌گوید نرخ ارز تابعی است از نسبت شاخص‌های بهای مصرف کننده‌ای کالاهایی که بین کشورها تبادل می‌شود، به بهای ارز خارجی. به عبارت دیگر اگر بتوانید در اقتصاد سطح عمومی قیمت‌ها را کنترل کنید لزوما نباید در نرخ ارز تغییر معنادار ایجاد شود.

این اقتصاددان تصریح کرد: براساس این تئوری وقتی نرخ تورم روند نزولی دارد پس مبنایی برای افزایش نرخ ارز نیست.

این اقتصاددان با بیان اینکه در نظریه دیگری باید سه فاکتور تراز پرداخت‌های خارجی، نرخ ارز و نرخ بهره بانکی را مدنظر قرار دهید، گفت: اگر این سه بخش به خوبی عمل کنند، می‌توان یک مدل اقتصادی مناسب در نظر گرفت اما هم‌اکنون اقتصاد ما در این سه بخش به روش‌های مختلف دستخوش یک سری دخالت‌هایی است که مبنای اقتصادی و علمی ندارد.

الهیاری اظهارداشت: اگر وضعیت تراز پرداخت‌ها، نرخ سود، نرخ ارز و توازن قدرت خرید را در نظر بگیریم می‌بینیم که هیچ کدام از اینها کارکرد منطقی ندارند.

وی با طرح این پرسش که اگر تورم روند نزولی دارد، دلیل افزایش نرخ ارز چیست؟، گفت: دولت معتقد است رکود فعلی ناشی از کمبود تقاضاست و با توجه به اینکه تحریک عوامل موثر بر تقاضا به غیر از افزایش صادرات تورم‌زاست باید صادرات را توسعه داد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: مهمترین ابزار برای توسعه صادرات افزایش نرخ ارز است؛‌ افزایش صادرات کالا موجب مثبت شدن تراز پرداخت‌ها و افزایش رشد اقتصادی خواهد شد؛ اما اینکه این ایده یا نظر چقدر صحیح است و در چه شرایطی می‌تواند اجرا شود جای تامل دارد.

الهیاری با بیان اینکه در اقتصاد ایران سطح عمومی قیمت‌ها با نرخ ارز گره خورده است، گفت: وقتی نرخ ارز افزایش می‌یابد به سرعت بازار واکنش نشان می‌دهد و سیکل افزایش قیمت در اقتصاد به وجود می‌آید و در نتیجه سیاست کنترل تورم و تک رقمی کردن آن را دچار خدشه می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه بررسی شرایط و علائم اقتصادی نشان می‌دهد دولت و بانک مرکزی چنین سیاستی را دنبال می‌کنند، افزود: به نظر می‌رسد هدف از افزایش نرخ ارز در بازار این است که ثبات نرخ ارز موجب افزایش واردات نشود و تولید ملی که قیمت تمام شده بالا یا مزیت نسبی پایینی دارد را با مشکل مواجه نکند.

این اقتصاددان گفت: دلیل دیگر اتخاذ این رویکرد که تحریک تقاضا از محل افزایش صادرات است تا تولید افزایش یابد، تراز پرداخت‌ها مثبت شود و هدف افزایش رشد اقتصادی تحقق پیدا کند.

وی با بیان اینکه لازمه تحقق این هدف این است عدم وجود مشکل در سایر عوامل تولید است، تصریح کرد: به دلیل مشکلات متعددی که در این سال‌ها با آن مواجه هستیم، اقتصاد ما به حالت کما رفته و به همین دلیل نگاه فعالان اقتصادی ما به نرخ ارز و خارج است، در چنین شرایطی رشد نرخ ارز موجب افزایش سطح عمومی قیمت‌ها شده و در نتیجه هدف کنترل تورم و به تبع آن مدیریت بازار دارایی‌ها از دست می‌ورد.

***دیدگاه نمایندگان مجلس

درعین حال ودراین خصوص یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با تاکید بر لزوم جلوگیری از افزایش نرخ دلار گفت: کم توجهی به کنترل نرخ ارز می تواند حتی وضعیت رکودی موجود در اقتصاد کشور را تشدید کند.

غلامحسین شیری علی‌آبادی  درباره افزایش قیمت دلار در بازار گفت:عوامل اقتصادی در تعیین قیمت ارز موثر بوده،اما سابقه نشان داده همواره عوامل روانی نیز در رشد نرخ ارز موثر است که باید به آن توجه شود.

نماینده مردم هشترود درمجلس شورای اسلامی ادامه داد: یکی از اولویت‌های اقتصادی دولت یازدهم کنترل تورم بود، که توانست در این زمینه به موفقیت های دست پیدا کند اما در زمینه خروج از رکود دولت عملکرد خوبی نداشته است بنابراین علاوه بر ارائه بسته اقتصادی باید تدابیر دیگری نیز لحاظ شود.

شیری علی آبادی ادامه داد:‌ تیم اقتصادی دولت درقالب نظام ارزی شناور مدیریت شده توانسته قیمت ارز را کنترل کند که این موضوع در مهار گرانی‌ها تاثیراتی داشته که باید سیاست های مذکور در دستورکار قرار گیرد.

وی گفت:دولت باید بازارارز را با اتخاذ تدابیراقتصادی مناسب مدیریت کند به دلیل اینکه کم توجهی به این موضوع می تواند حتی وضعیت رکودی موجود را تشدید کند.

شیری علی آبادی با بیان اینکه کاهش درآمدهای ارزی حاصل از ارزان شدن نفت در رشد نرخ دلار موثر بوده، افزود:درصورت توسعه و تسهیل صادرات غیرنفتی،درآمدهای ارزی کشور افزایش می یابد و با این روش می توان عرضه و تقاضای ارز کنترل شود.

عضوکمیسیون اقتصادی مجلس یادآورشد:مواد اولیه برخی کالاهای تولیدی از خارج وارد می شود که اگر رشد قیمت دلار کنترل نشود، این موضوع می تواند باعث گرانی در بازار شود.

دراین راستا همچنین رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس، با بیان اینکه محدودیت عرضه نرخ ارز را افزایش داده است،گفت: مردم نگران تاثیر پذیری سایر قیمت‌ها از نرخ دلار نباشند.

غلامرضا تاجگردون درگفت وگو با خانه ملت،با اشاره به افزایش نرخ ارز در بازار، گفت:عمده دلیل افزایش قیمت برابری ارز و ریال ناشی از محدودیت منابع ارزی در بازار است.

نماینده مردم گچساران و باشت درمجلس شورای اسلامی،با بیان اینکه تقاضا برای ارز روز به روز درحال افزایش بوده و منابع هم محدود است،افزود: به عبارتی رشد مناسب ندارد.

وی با تاکید براینکه افزایش نرخ ارز بر روی سایر قیمت‌ها تاثیری ندارد،تصریح کرد: افزایش رخ داده در خصوص نرخ دلار به حدی نیست که نگرانی در این باره رخ دهد.

تاجگردون ادامه داد: سال‌های گذشته ما شاهد افزایش سه برابری نرخ ارز بودیم که تاثیر آن بر روی سایر قیمت ها حتمی بود.

وی با بیان اینکه احتمال کاهش نرخ دلار به کمتر از 3 هزار تومان وجود ندارد،گفت:محدوده  قیمتی مشخص است و انتظار کاهش نرخ ارز به کمتر از 3 هزار تومان امکان پذیر نیست.

رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی، یادآور شد: منابع موجود کشور و حتی ورودی ها این اجازه را به اقتصاد برای کاهش نرخ ارز به کمتر از 3 هزار تومان نخواهد داد.