حجم دانلودها از طريق تلگرام نيز بشدت بالا رفته است و مخابرات به واسطه فروش حجم اينترنتي، درآمد هنگفتي را کسب مي‌کند. داغ شدن اعتراض‌هاي مردمي و خانواده‌ها به انتشار محتواي غيراخلاقي تلگرام، سبب شد تا بحث فيلترينگ اين نرم افزار در فضاي سياسي کشور مطرح شود. حضور نيافتن نمايندگان دولت در چند جلسه متوالي در کارگروه تعيين مصاديق مجرمانه و از رسميت انداختن جلسه سبب شده تا تصميم گيري در اين باره با منع قانوني مواجه شود.
به همين دليل سراغ يکي از کارشناسان مطرح فضاي مجازي کشور رفتيم تا حاشيه‌ها و اصل موضوع تلگرام را براي ما واکاوي کند.
«روح ا... مومن نسب» در ابتداي صحبت‌هايش خط بطلاني کشيد بر روسي بودن اين نرم افزار و در ادامه گفت‌وگويش، رشد عجيب تلگرام را مرتبط با حضور جاسوس هايي مانند «زاکا» دانست. وي فيلترينگ تلگرام را حتمي مي‌داند. متن کامل گفت‌وگوي ما با وي، هم اينک پيش روي شما است:
تلگرام چگونه ايجاد شد و متعلق به چه کشوري است؟
- تلگرام پس از قضاياي اوکراين ايجاد شد. يکي از افرادي که در قضاياي ناآرامي اوکراين، تأثير زيادي داشت، تحت تعقيب دولت روسيه قرار گرفت. اين شخص پيش از اين حوادث، يک شبکه اجتماعي به نام «وي- کک» طراحي کرده بود که در جريان‌هاي اوکراين تأثير زيادي داشت. پس از اين ناآرامي ها، اين شخص با «لاش ويلي» که شخصي صهيونيستي بود، آشنا شد. «لاش ويلي»، پسر رئيس حزب صهيونيست‌هاي روسيه بود. اين‌ها پس از حادثه اوکراين و تحت تعقيب قرار گرفتن، به آلمان پناهنده مي‌شوند و در آن جا شرکتي به نام قلعه ديجيتال، تأسيس مي‌کنند. تلگرام در اين شرکت طراحي شد که سرور آن در انگلستان بود، اما «لاش ويلي» خودش در سرزمين‌هاي اشغالي زندگي مي‌کند.
پس ادعاي روسي بودن اين نرم افزار و حضور سرورها در روسيه صحت ندارد؟
- مؤسسان تلگرام روسها هستند، اما صهيونيست‌هاي روس تبار هستند، چيزي شبيه منافقين که ايراني‌هاي فراري هستند. در حقيقت اين نرم افزار براي مقابله با روسيه طراحي شد، اما دولت روسيه با اعمال محدوديت‌هايي اجازه گسترش آن را نداد. پس از آن، تلگرام هدفش را در ايران قرار مي‌دهد، به دليل اينکه در ايران از وايبر استقبال خوبي شده بود. اما از وقتي افشا شد که وايبر اسراييلي است، کاربرانش ريزش کرد و مردم به سراغ جايگزين رفتند. اسراييلي‌ها بسرعت دست به کار شدند و تلگرام را جايگزين وايبر کردند و تلگرام را تبليغ کردند. تشابه اين دو نرم افزار اين است که هر دو اسراييلي هستند. جالب اينکه مديرعامل وايبر، مدير داخلي تلگرام شد.
تلگرام در ايران خيلي زود پا گرفت و مردم استقبال خوبي نشان دادند. دليل آن چه بود؟
- در ايران جوي ايجاد شد که گفتند تلگرام روسي است، تلگرام متعلق به نهادهاي انقلابي است. در همين حال امنيت وايبر زير سؤال رفته بود و القا مي‌شد که تلگرام امنيت بالايي دارد. اين تبليغات سبب جذب مردم به سمت تلگرام شد. ولي از نظر کلي هيچ تفاوت اساسي ميان تلگرام و وايبر نيست. تلگرام از همه اين جهات از وايبر هم خطرناک‌تر محسوب مي‌شود.
با توجه به بازبودن کد تلگرام (OpenSourc) به چه دلايلي مي‌گوييد که تلگرام خطرناک‌تر از وايبر است؟
- اين‌ها مي‌گويند که تلگرام «open sorce» است. اما تلگرام در لايه اپليکيشن و دسترسي، «open sorce» است. در واقع
«open sorce» بودن در اين سطح يک مزيت امنيتي محسوب نمي شود. در نرم افزارهاي «رسانه‌هاي تعاملي» مانند تلگرام و وايبر، پوسته نرم افزار و سطح ارتباط با کاربر مهم نيست، بلکه نرم افزاري که روي سرور نصب مي‌شود، داراي اهميت است. اما نرم افزار نصب شده روي سرور «open sorce» نيست. در اين نرم افزارها، امنيت شبکه مهم است، نه امنيت خود نرم افزار.
پس «open sorce» بودن کمکي به تأمين امنيت انتقال اطلاعات نمي کند؟
- در نرم افزارهاي«open sorce» برنامه نويس‌ها مي‌توانند با کد نويسي نرم افزار را تغيير دهند، از اين نظر مطلوب هکرهاست. از سويي وقتي نرم افزاري «Sorce» را منتشر مي‌کند، به اين معني است که نقشه برنامه نويسي اش را منتشر کرده است؛ يعني هر کسي بخواهد، مي‌تواند کدها را تغيير دهد و نسخه مطلوب خود را منتشر کند. مثل فايرفاکس يا «WordPress»
تلگرام «Sorce» خود را منتشر کرده، اما
نقشه اش را منتشر نکرده است. انگار که بگويند که در اين زمين گنج هست، اما نگويند در کجاست و شما بايد همه زمين را بکنيد.
پس در مجموع «open sorce » بودن زير سؤال است و به همين دليل امنيت شبکه هم زير سؤال است. دليل ديگري هم براي ناامني وجود دارد؟
- به جز اين مواردي که عرض شد، تلگرام به تمام امکانات گوشي بدون اجازه شما دسترسي دارد. وقتي در نرم افزار تلگرام، وارد گزينه تنظيمات مي‌شويم، مي‌بينيم که حتي به دوربين گوشي هم بدون اجازه شما دسترسي دارد. مردم هم مي‌توانند چه در موقع نصب، چه پس از نصب متوجه شوند که همه گوشي در اختيار تلگرام است.
آسيب‌هاي تلگرام پس آمدن روبات‌ها و پس از آن کانال‌ها، به صورت عيني مشخص شد. روبات‌هاي ويروسي که هنوز در حال نشر در تلگرام هستند. نظر کلي شما درباره نقاط ضعف تلگرام چيست؟
- بله. تلگرام يک نرم افزار متحجرانه است؛ يعني همه چيز را به وب يک بر مي‌گرداند. در کانال‌ها امکان تعامل وجود ندارد. در کانال شما فقط يک سري مطالب مي‌خوانيد و از کنارش رد مي‌شويد بدون آنکه بتوانيد مانند امکانات وب2، واکنشي نشان دهيد.
بدين ترتيب نمي توان نام شبکه اجتماعي را روي تلگرام گذاشت؟
-بله، اجتماعي بودن زير سؤال است. برخي مي‌گويند «OTP» يا «Over the top» است که بررسي‌هاي من در ابتدا نشان مي‌داد، اين نرم افزار تعاملي (Interactive media) است. اکنون در نسخه‌هاي جديد ديگر تعاملي هم نيست.
برخي اعتقاد دارند، تلگرام از امکانات برخي از نرم افزارهاي داخلي ايران نيز سرقت کرده است. آيا شما مصداقي براي اين حرف داريد؟
- تلگرام روبات‌هايش را از روي نرم افزار بيسفون سرقت کرد. بيسفون اولين بار روبات را راه اندازي کرد. مزيت ديگر بيسفون، استيکرهاي جذابي بود که طراحي کرده بود. يک تيم حرفه اي در بيسفون اين استيکرها را طراحي کرده بود. تلگرام با بيان اينکه «Sorce» نرم افزار باز است، استيکرهاي بيسفون را به صورت جعلي در تلگرام منتشر کرد که اين يک سرقت ادبي است. بنده چند وقت پيش که با مدير بيسفون صحبت مي‌کردم، از اين موضوع خيلي ناراحت بود.
چه زيرساخت‌هاي قانوني يا رفتارهاي حکومتي سبب شد که تلگرام بتواند در ايران رشد کند؟
- هم اکنون 6/75 درصد مخاطبان تلگرام ايراني هستند. 3 درصد روس هستند. اما اسراييل، انگليس، آلمان و.. که مالکان اصلي اين نرم افزار هستند، کمتر از 1 درصد در آن عضويت دارند. رفتارهاي نهادهاي قانوني درباره شبکه‌هاي اجتماعي داخلي و خارجي تبعيض آميز است. بيسفون پيش از تلگرام، امکان کانال را داشت، اما چون بيسفون در ايران است، طبق قوانين مجبور شد امکان کانال را حذف کند و در ايجاد کانال محدوديت گذاشت، اما تلگرام اين محدوديت را برداشت. تلگرام بدون رعايت قانون حقوق معنوي، استيکرهاي بيسفون را نيز سرقت کرد.
متأسفانه مسؤولان و رسانه‌هاي خودمان با عضو شدن در تلگرام، به اين نرم افزار اعتبار بخشيدند. به اين وسيله به شيوه‌هاي مستقيم و غير مستقيم، مردم را به سمت تلگرام کشاندند. همه اين عوامل، سبب شد تلگرام در ايران به استثناي ديگر کشورها، رشد عجيبي داشته باشد.
در چين، در همان ابتدا تلگرام بسته شد. در ترکيه محدود شد. در روسيه هم در هفته گذشته مقام‌هاي روسي نامه نگاري کرده‌اند که تلگرام به احتمال زياد بسته شود. اما در ايران، اين نرم افزار رشد عجيب و غريبي داشت. دلايل ديگري هم وجود دارد که تلگرام در ايران رشد کرده است. مثلا زير ساخت‌هاي شبکه در ايران، به نفع تلگرام است. وزارت ارتباط 12 درصد کل ترافيک را در اختيار تلگرام گذاشته است. پس از عضويت هر شخص در ايران، وزارت ارتباطات به دليل ايجاد ترافيکي که تلگرام ايجاد مي‌کند، با واسطه به تلگرام پول پرداخت مي‌کند که سبب تقويت مالي تلگرام نيز شده است. در حالي که نرم افزارهاي ايراني به واسطه ترافيک، به وزارت ارتباطات پول هم مي‌دهند. نه تنها وزارت ارتباطات پول نمي دهند، بلکه از آن‌ها براي توليد ترافيک هم پول مي‌گيرد.
پس از راه اندازي کانال‌ها در نسخه 6/3، حتي وزارت ارتباطات هم تأييد کرد که محتواي مجرمانه در حال نشر در تلگرام است و اگر متوقف نشود، تلگرام فيلتر مي‌شود. اما طي يک ماه اخير، گويي با يک تباني خاصي نشست‌هاي کارگروه تعيين مصاديق مجرمانه، با حضور نيافتن اعضا برگزار نمي‌شد. به نظر شما اين ترکيب کارگروه که مي‌تواند با اعمال نظر يک قوه، حتي نشست‌ها را لغو کند، داراي ايراد نيست؟
- بله يک اشکال قانوني جدي در اين زمينه وجود دارد که بهتر است رسانه‌ها در اين فرصت به آن بپردازند. در قوانين ما زماني که به شخص يا شرکتي لطمه مي‌خورد، بايد دادگاه برگزار شود و مراحل قضايي طي شود. اما در قانون جرايم
رايانه اي آمده است که کارگروهي با حضور 13 عضو(نهاد) براي تعيين مصاديق مجرمانه برگزار شود. اگر اين کارگروه قرار است به جاي هيأت منصفه عمل کند، بايد مانند هيأت منصفه مطبوعات عمل کند نه در جايگاه تصويب و مجازات قرار گيرد.
ماده 22 قانون جرايم يارانه‌اي بايد اصلاح شود. طبق اين ماده، کارگروه تعيين مصاديق متشکل از 13 نهاد است که هفت نهاد آن توسط دولت تعيين مي‌شود و فقط 6 نفر ديگر از قواي ديگر هستند؛ يعني وزن جلسه به سمت يکي از قوا سنگيني مي‌کند. درنتيجه هميشه مصوبات کارگروه در چارچوب تصميمات و منافع قوه مجريه گرفته مي‌شود. مجلس بايد اين ماده را اصلاح کند. اين کارگروه بايد مانند هيأت منصفه مطبوعات، جايگاه مشاوره اي براي مقام قضايي را داشته باشند. ثانيا بايد ترکيب کارگروه به نحوي تغيير کند که اين ترکيب بي طرف و حاکميتي باشد، نه دولتي.
آيا در شرايط کنوني دولت مخالف فيلترينگ تلگرام است؟ دلايل اين مخالفت از نظر شما چيست؟
- اکنون دولت مخالف فيلترينگ تلگرام است؛ زيرا طبق اعلام مخابرات، مشتريان مخابرات به واسطه استفاده از تلگرام به صورت غير مستقيم(از طريق خريد حجم اينترنتي)، به مخابرات پول پرداخت مي‌کنند که اين درآمد سنگين و نجومي است. سال پيش 12هزار ميليارد تومان، در آمد مخابرات بوده است که اگر 12 درصد طبق عدد اعلامي(که بيشتر از اين هست)، ترافيک توسط تلگرام ايجاد شده باشد، يک پول هنگفتي نصيب مخابرات مي‌شود. براي دولت به صرفه نيست که تلگرام بسته باشد. بلکه به صرفه است که مردم وقت بيشتري صرف تلگرام کنند و نفرات بيشتري عضو تلگرام شوند.
البته ابعاد سياسي هم وجود دارد. برخي در کشور مي‌خواهند از اين بستر براي شايعه سازي در کشور استفاده کنند و از آب گل آلود ماهي بگيرند. جالب اينکه مخابرات استدلال مي‌کند، ما براي اينکه مردم نمي‌خواهند، تلگرام را فيلتر نمي کنيم. در حالي که
«وي چت» به اندازه همه تلگرام و واتس آپ و... مخاطب داشت، اما کارگروه حکم به فيلتر آن داد.
پيش بيني شما درباره آينده تلگرام چيست؟ چرا معتقديد که تلگرام بايد فيلتر شود؟
- تلگرام نمي تواند در ايران بسته نشود. زيرا
نمي توانيم اجراي قانون را به مراجع غير رسمي بسپاريم. مثلا پليس ضابط قضايي است، تلگرام که ضابط قضايي نيست. تلگرام هم اکنون اطلاعات مردم ما را از کشور خارج مي‌کند و اگر ما بخواهيم بايد بتوانيم بسادگي، جلوي آن را بگيريم. طبق قانون، تلگرام حق خارج کردن اطلاعات مردم کشورمان را ندارد. حق مبادله رمز را ندارد. تلگرام طبق قوانين جمهوري اسلامي، به ازاي همه درآمدي که از ايجاد ترافيک و... به واسطه حضور در ايران کسب مي‌کند، بايد ماليات بپردازد. تلگرام هم اکنون در عمل وظايف يک اپراتور را انجام مي‌دهد، به عبارت ديگر همه اقدام‌هايي که همراه اول، ايرانسل، رايتل و... دارند انجام مي‌دهند، هم اکنون تلگرام مشغول انجام آن است، در نتيجه بايد تلگرام مجوز اپراتوري خود را بگيرد. حتي اگر جزو اپراتورهاي مجازي محسوب شود، باز هم طبق قوانين جديد، اپراتورهاي مجازي بايد براي فعاليت، مجوز بگيرند. قوانين جمهوري اسلامي بايد تمام و کمال در تلگرام اجرا شود. راهکار بنده پس از فيلتر تلگرام اين است که نرم افزارهاي ايراني تقويت و تبليغ شود. البته نرم افزارهاي ايراني نبايد صرفا فارسي شوند، بلکه بايد طبق شاخص‌هاي فرهنگي ما طراحي شوند که بحث مفصلي را مي‌طلبد.
نظر شما