قدس آنلاین – اعظم طیرانی : نمایشگاه بین المللی کتاب تهران یکی از رخدادهای مهم فرهنگی کشور است که بیش از ربع قرن از برپایی آن می گذرد و طی این سالها با رویکردهای مختلف که اغلب مرتبط با حوزه های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی بوده اند با حضور ناشران داخلی و خارجی و میلیون ها بازدید کننده برپا شده است ، که علاوه بر امکان تبادل تجارب نمایشگاهی و بررسی افکار مختلف و مذاکرات بین ناشران، صنعت چاپ و نشر، تجهیزات کتابخانه ای و بازرگانی حرفه ها و مشاغل مرتبط با این حوزه نیز رونق گرفته و این نمایشگاه را به یکی از نمایشگاه های شناخته شده کتاب در سطح جهان تبدیل کرده و به رغم اینکه به لحاظ ساختاری و استانداردهای بین‌المللی دارای نواقص و کمبودهایی است اما باید آن را در زمره نمایشگاه‌های تجاری و مهم دنیا قرار داد.
این مهم را بهانه ای برای گفت وگو با علی اکبر اشعری ؛ سخنگوی شورای سیاستگذاری بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران قرار دادیم تا ارزیابی 28 دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را از زبان ایشان بشنویم.
*آقای اشعری تاکنون 28 دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شده است،ارزیابی شما از توفیق نمایشگاه طی این 28 دوره چیست؟
** برای ارزیابی نخست باید ببینیم اهدافی که آن اقدام دنبال می‌کرده چه بوده است. هرچند من در مجموع بررسی‌های خودم دربارة نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به سند رسمی یا منشوری که نشان دهنده اهداف برگزاری این نمایشگاه باشد برنخوردم، اما از خلال مصاحبه‌های برگزارکنندگان این نمایشگاه در طی بیست و هشت دوره به نظر می‌رسد همواره سه هدف عمده علمی، فرهنگی و اقتصادی در ذهن آنها بوده است. هدف‌های علمی از طریق دسترس‌پذیر کردن منابع روز داخلی و خارجی برای اساتادان، دانشجویان، طلاب علوم دینی و پژوهشگران دنبال می‌شده، هدف‌های فرهنگی از طریق تبلیغ و اطلاع رسانی صورت می‌گرفته و هدف اقتصادی هم از راه ایجاد بازار بزرگ فروش کتاب برای ناشران دنبال می‌شده است. البته اولویت هریک از هدف‌های مذکور بنا به شرایط روز و نگاه برگزارکنندگان نمایشگاه درهردوره متفاوت بوده است. هرچند به نظر می‌رسد هیچگاه نگاه به هدف برگزاری نمایشگاه یک نگاه مبتنی بر برنامه که اثرات آن سنجیده شود و در برنامه‌های آتی از آنها استفاده شود نبوده است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نمایشگاه بیست و هشتم علاوه برهدف‌های مذکور، واگذاری تدریجی اداره نمایشگاه به تشکل‌های نشر را نیز در دستور کار خود قرارداد. هرچند این اقدام،اقدام خوبی است و به افزایش توان حرفه‌ای ناشران کمک می‌کند، اما به نظر می‌رسد این رویکرد با چند چالش جدی روبه رو است که تدبیر مسوولان این وزارت‌خانه و تشکل‌های نشر می‌تواند از عقیم ماندن این حرکت در گرداب برخی چالش‌های پیش رو جلوگیری کند.
البته همانطور که اطلاع دارید امسال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از پایان کار نمایشگاه اقدام به تدارک مقدمات نمایشگاه بیست و نهم؛ ازجمله تشکیل شورای سیاستگذاری برای این نمایشگاه نمود. هرچند این شورا با هدف سیاستگذاری برای نمایشگاه بیست و نهم تشکیل شده بود اما در نخستین جلسات شورا موضوع آینده نگری و اینکه لازم است باتوجه به تحولات حوزه نشر، سمت و سوی آینده نمایشگاه نیز بررسی شود مورد موافقت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت و حوزه مطالعات این معاونت موظف شد به موازات فعالیت‌های برای سال آینده شورا، مطالعات آینده نگرانه را نیز آغاز کند تا در ادامه جلسات همین شورا مورد بررسی قرارگیرد.
* آینده نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را چگونه می‌بینید؟
**نگاهی به اوضاع و احوال کتاب در روزگاری که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تاسیس شد، نشان‌دهنده این است که توسعه رشته‌های دانشگاهی و نیاز استادان و دانشجویان به منابع معتبر علمی خارجی و بی اطلاعی از اینگونه منابع، از انگیزه‌های اصلی تأسیس نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بوده است. اما صرف‌نظر از اینکه نمایشگاه تا چه میزان توانسته دسترس پذیری به اینگونه منابع را آسان کند و یا اینکه کتاب‌های خارجی عرضه شده در نمایشگاه تا چه میزان توانسته نیاز به منابع معتبر علمی را برطرف کند، با توجه به توسعه فروشگاه‌های بزرگ و همچنین فروشگاه‌های زنجیره‌‌ای کتاب نظیر فروشگا‌های شهرکتاب و ترنجستان که یک بخش از ویترین خود را به منابع خارجی اختصاص داده‌اند و برخی از آنها نمایندگی برخی از ناشران بزرگ خارجی را نیز دارند ،توسعه روزافزون فروشگاه‌های اینترنتی کتاب که رنج راسته گردی را نیز برای متقاضی کتاب برطرف کرده‌اند وهمچنین افتتاح قریب‌الوقوع باغ کتاب تهران که عرضه کتاب در مقیاس نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را در طول سال به عهده خواهد گرفت و نیاز خریداران کتاب تأمین می‌شود ، به مرور مراجعه به نمایشگاه کتاب برای خرید کاهش می یابد.
*به نظر می رسد با توجه به تخفیف‌های نمایشگاه بین‌المللی وهمچنین خرید بن‌کارت‌های وزارت ارشاد، نمایشگاه کماکان رونق خود را داشته باشد!
**البته! اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز می‌تواند سیاست‌های حمایتی خود را باتوجه به اقتضائات روز تغییر دهد. از سویی می‌تواند این فرصت را در اختیار حمایت شوندگان قرار دهد تا در طول سال و در شرایطی غیر شتابزده خرید خود را انجام دهند. فروشگاه‌های کتاب نیز می‌توانند در مناسبت‌های مرتبط با کتاب و کتاب‌خوانی تخفیف‌هایی را اعلام کنند.
*یکی از انتقاداتی که هر ساله از سوی کارشناسان درخصوص نمایشگاه مذکور مطرح می شود تبدیل نمایشگاه به فروشگاه کتاب است نظر شما در این خصوص چیست وچه عاملی موجب تغییر شکل نمایشگاه به فروشگاه شده است؟
**هرچند نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ابتدا به عنوان یک بازار فروش و تأمین کننده نیاز متقاضیان کتاب طراحی شده بود ویکی از کارکردهای اصلی نمایشگاه، فروش کتاب است؛ اما فرصت حضور ناشران داخلی در کنار ناشران خارجی یا نمایندگی‌های آنها اقتضا دارد از این نمایشگاه بهره بیشتری گرفته شود. به همین دلیل از چند سال اخیر تلاش شده با افزایش برخی فعالیت‌های نمایشگاه به سمت کاربرد نمایشگاهی داشتن توسعه یابد.
* چرا تا کنون محلی دایمی برای برگزاری نمایشگاه کتاب ایجاد نشده است؟
**به اعتقاد من مسایل و مشکلات مختلف پیش روی دولت‌ها و اولویت یافتن برخی امور اقتصادی و سیاسی ،آنها را از حوزه فرهنگ از جمله محل برگزاری نمایشگاه کتاب غافل کرده است. هرزمان هم که از سوی رئیس دولتی در این زمینه گزینه‌ای مطرح شده به دلیل عدم ابتنای این پیشنهاد به اقتضائات و الزامات محل نمایشگاه، در دولت بعد به فراموشی سپرده شده و گزینه دیگری مطرح شده است. درحالی که انجام یک بررسی اولیه شامل نظرخواهی از مراجعان به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نظرخواهی از ناشران و تولید کنندگان آثار و همچنین امکان سنجی با توجه به همه نیازهای زیرساختی کار سخت و پیچیده ای نیست.
* شما به بهانه باغ کتاب برخی از این مطالعات را انجام داده‌اید، چرا این نتایج را در اختیار مسوولان امر قرار نمی‌دهید؟
**بله، در یک پژوهش پیمایش از مراجعه کنندگان به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران درباره ترجیح آنها نسبت به محل نمایشگاه پرسیده شد، بیش از نود درصد آنها گزینه محدوده مصلای تهران را به عنوان اولویت اول نام بردند. که نتایج مذکور را بارها در مصاحبه‌های خود مطرح کرده‌ام و می‌تواند انتشار عمومی پیدا کند.
نظر شما