قدس/ اقتصاد/ محمود مصدق: از محیط زیست سالم به عنوان بستر توسعه پایدار کشورها یاد می‌شود. در واقع هر کشوری اگر خواهان توسعه پایدار است، باید از محیط زیست سالمی برخوردار باشد؛ زیرا در یک محیط ناسالم اساساً توسعه پایداری اتفاق نمی افتد؛ یعنی شاید کشوری با استفاده بی رویه از منابع طبیعی و تخریب محیط زیستش به رشد اقتصادی برسد، اما این رشد تک بعدی بوده و هرگز به معنای توسعه یافتگی آن تلقی نمی‌شود. از این رو می‌بینیم که «توسعه پایدار » محور و شعار اصلی اجلاس سران محیط زیست کشورهای دنیا از سال 1992 تا کنون بوده است که بخوبی نشان از اهمیت این موضوع دارد. بر همین اساس برخورداری از محیط زیست مطلوب برای رسیدن به توسعه پایدار ایران در زمینه‌های گوناگون اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به عنوان یک هدف مهم مورد توجه اصل پنجاهم قانون اساسی و سند چشم انداز 20 ساله کشور قرار می‌گیرد. با این همه پرسش این است که نتیجه این تلاش‌ها و اقدام‌ها چه بوده است؟ آیا براستی و در عمل رشد اقتصادی در مسیر توسعه پایدار کشور بوده و توانسته انتظارات را برآورده کند یا که توسعه پایدار فقط در حد شعار بوده است؟
اقتصاد سبز و توسعه پایدار رمز عبور مدیران است
هادی کیادلیری، رئیس انجمن جنگلبانی ایران و رئیس دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی علوم و تحقیقات در پاسخ به این پرسش می‌گوید: هرعملی که سبب شود ما نیازهای امروز را برطرف کنیم، اما برای آینده محدودیت‌هایی ایجاد شود، قطعاً توسعه پایدار نیست. بر همین اساس کشورها در توسعه پایدار در بخش اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی توسعه پایدار را بر بستر زیست‌محیط تعریف می‌کند. وی با اشاره به اینکه کشورها سه منبع درآمدی از محل تولید، منابع طبیعی و منابع غیر ملموس دارند، می‌افزاید: کشورهای توسعه یافته از محل منابع غیر ملموس خود مثل دانش و فناوری درآمدزایی می‌کنند و استفاده از منابع طبیعی‌شان بسیار کم است. به طور نمونه درآمد کشور ژاپن از محل منابع طبیعی در حد صفر است، اما تمام محل درآمدی کشوری مثل کنگو از منابع طبیعی است. وی منابع طبیعی را مهم‌ترین منبع درآمدزایی ایران می‌داند و می‌گوید: کشوری که از منابع طبیعی اش استفاده می‌کند، نشان از این دارد که مدیریت درستی برای درآمدزایی ندارد. وی در همین زمینه می‌افزاید: اقتصاد سبز و توسعه پایدار در کشور ما فقط شعار و رمز عبور بعضی از مدیران است. ما هنوز درک نکردیم توسعه پایدار چه چیزی هست. در گندم به خودکفایی می‌رسیم، اما پس از دو سه سال باز مجبور به واردات آن می‌شویم؛ یعنی پایداری در زمان تعریف می‌شود. ما همچون دیگر کشورهای در حال توسعه بیشتر به رشد فکر می‌کنیم، در حالی که رشد اقتصادی با توسعه متفاوت است. رشد یک شاخصه دارد و یک سویه است، اما توسعه چند وجهی است، مثل اینکه بگوییم ما رشد اقتصادی داریم، اما توسعه اقتصادی نداریم؛ یعنی به رغم اینکه درآمد متوسط جامعه بالا رفته، اما این درآمد به صورت درست در جامعه توزیع نشده و فقر و بیکاری از بین نرفته و یا کاهش نیافته است. رشد اقتصادی یک بعدی و لازمه توسعه است، اما توسعه نیست. برای توسعه باید به همه جوانب توجه شود. هم جوانب کمی و هم کیفی که متأسفانه اکنون کشور اصلاً در این مسیر نیست. بهترین دلیل در اثبات این واقعیت، معرفی ایران به عنوان هشتمین کشور تولید کننده گازهای گلخانه‌ای در اجلاس اخیر سران محیط زیست کشورهای جهان در فرانسه است.
توسعه پایدار محیط زیست سالم می‌خواهد
علی اکبر عظیمی، استاد بازنشسته دانشگاه تهران و عضو کمیته تخصصی صنعت آب وزارت نیرو هم چنین باور و نگاهی دارد و می‌گوید: توسعه پایدار محیط زیست سالم می‌خواهد، در محیط زیست تخریب شده توسعه پایدار به وجود نمی آید. وی با اشاره به نقش صنعت در رشد اقتصادی کشور تصریح می‌کند: رشد اقتصادی بدون توجه به حفظ محیط زیست به توسعه کشور منجر نخواهد شد. در واقع اگر در مسیر رشد اقتصادی و توسعه پایدار شاخص های زیست محیطی را در اجرای طرح ها رعایت نکنیم، منابع طبیعی کشور را که برای رشد اقتصادی و توسعه پایدار نیاز است، از دست می‌دهیم. وی با تأکید بر اینکه برخلاف برخی از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه هنوز اهمیت محیط زیست در توسعه پایدار بخوبی در ایران درک نشده، به آثار عدم مدیریت صحیح منابع آبی کشوراشاره می‌کند و می‌گوید: ناسا بتازگی گزارشی را منتشر کرده که نشان می‌دهد، رنگ خاک ایران رو به قرمز شدن است. این یعنی خشک شدن زمین و عدم نفوذ آب در آن که علت این پدیده به تغییرات اقلیمی و بویژه به مدیریت غلط منابع آبی کشور بر می‌گردد. وی با اشاره به بحران هایی همچون کمبود آب، پدیده ریزگردها، خشک شدن تالاب‌ها و آلودگی خاک و هوا می‌گوید: شواهد نشان از وخیم‌تر شدن وضعیت محیط زیست ایران دارد. ما طرح های بالای چند صد میلیارد دلاری اجرا می‌کنیم، اما آثار زیست محیطی آن‌ها را بررسی و ارزیابی نمی کنیم. در حالی که اگر طبق قانون آثار زیست محیطی طرح‌ها را پیش از اجرا انجام بدهیم، آن وقت با حداقل رساندن این آثار، دورنمای کشور برای کاهش آسیب‌های زیست محیطی روشن خواهد بود.
راهکارهای کاهش تخریب محیط زیست
حال که روشن شد رشد اقتصادی کشور آن گونه که مورد انتظار است در مسیر توسعه پایدار نیست، این پرسش مطرح می‌شود که برای برون رفت از این وضعیت نگران کننده و کاهش تخریب محیط زیست چه باید کرد؟
عابد فتاحی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در این باره می‌گوید: آموزش و فرهنگ‌سازی همراه با اجرای دقیق قوانین نسبت به افراد متخلف می‌تواند در جلوگیری از تخریب محیط زیست بسیار کمک کننده باشد. البته برای این منظور پیش از هر چیز سازمان محیط زیست به عنوان متولی اصلی حفظ محیط زیست کشور باید از لحاظ امکانات و تجهیزات تقویت شود تا بتواند بخوبی امور را نظارت و قوانین را اجرا کند. نماینده مردم ارومیه همچنین از هماهنگی میان نهادهای گوناگون با محوریت سازمان حفاظت محیط زیست، جلب مشارکت عمومی، تشکیل نهادهای غیردولتی و مردمی زیست محیطی، سیاستگذاری‌های مناسب را از دیگر راهکارهای مؤثر در برخورداری از محیط زیستی سالم می‌داند و می‌گوید: برای دستیابی به این هدف نباید زمان را از دست بدهیم.
نظر شما