به گزارش سرویس فرهنگ قدس آنلاین، حجت الاسلام و المسلمین نظافت، در ادامه شرح حکمت‌های نهج‌البلاغه به بیان اهمیت رعایت اولویت‌ها در صدقه دادن و ثمرات آن پرداختند:

امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در هفتمین حکمت نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «الصَّدَقَةُ دَوَاءٌ مُنْجِحٌ، وَأَعْمَالُ الْعِبَادِ فِی عَاجِلِهِمْ، نُصْبُ أَعْیُنِهِمْ فِی آجَالِهِمْ» صدقه دادن دارويى سودمند است و كردار بندگان در دنيا، فردا در پيش روى آنان جلوه‌گر است.

ثمرات صدقه

از فواید صدقه این است که موجب حفظ ایمان می‌گردد. چراکه ایمان در معرض تیرها و وسوسه‌های شیطان است. خداوند متعال با سه چیز انسان را در برابر هجوم شیطان محافظت کرده است؛ با نماز و زکات و روزه[1]. بنابراین صدقه از عواملی است که ایمان آدمی را حفظ می‌کند. برخی از انسان‌ها پس از استقرار در قله ایمان، سقوط می‌کنند، قرآن کریم صدقه را عامل ثبات ایمان دانسته، می‌فرماید: «وَ تَثْبِيتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ»[2] برای صدقه فواید و آثار دیگری نیز گفته شده است ازجمله:

افزایش ثروت: برخلاف تصور افراد ظاهربین، انفاق نه‌تنها موجب کم شدن اموال انسان نمی‌شود، بلکه برکت و یا افزایش اموال را نیز به دنبال دارد. قرآن کریم می‌فرماید: «مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍ مِّئَةُ حَبَّةٍ وَاللّهُ يُضَاعِفُ لِمَن يَشَاء وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ» (مثل کسانى که اموال خود را درراه خدا انفاق می‌کنند همانند دانه‌ای است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه صد دانه باشد، خداوند براى هر کس که بخواهد [آن را] چند برابر می‌کند و خدا گشایشگر داناست)[3]

طولانی شدن عمر: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) می‌فرماید: (صدقه و صله رحم شهرها را آباد می‌کند و بر عمرها می‌افزاید)[4]

دفع مرگ بد ناگهانی: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرمود: «إن الصدقة تدفع ميتة السوء عن الانسان» (صدقه مرگ بد و ناگهانی را دفع می‌کند.)

خاموش کردن غضب پروردگار: امام سجاد(علیه‌السلام) فرمود: «صدقه پنهانی، آتش غضب پروردگار را خاموش می‌کند.» همچنین پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) نیز فرمود: «بسیار صدقه پنهانی بده، که آن خشم خداوند را می‌نشاند.»[5]

امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «صدقه دادن در شبانگاه خشم الهی را فرو می‌نشاند، گناه بزرگ را از میان برمی‌دارد و حساب را آسان می‌کند و اما صدقه در روز، مال و عمر انسان را زیاد می‌کند.»[6]

از بین برنده‌ی گناهان عظیم: خداوند، در آيه 271 سوره بقره صدقه را عاملی مهم برای محو گناهان می‌شمارد.

روش صدقه دادن و رعایت اولویت‌ها

آن مقداری از پول کمک کنیم که اگر نگه‌داریم، پولدار نمی‌شویم و اگر بدهیم، فقیر نمی‌گردیم. امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در خطبه 23 نهج البلاغه می‌فرمایند: «أَلَا لَا يَعْدِلَنَّ أَحَدُكُمْ عَنِ الْقَرَابَةِ يَرَى بِهَا الْخَصَاصَةَ أَنْ يَسُدَّهَا بِالَّذِي لَا يَزِيدُهُ إِنْ أَمْسَكَهُ وَ لايَنْقُصُهُ اِنْ اَهْلَكَهُ» یعنی (مبادا يكى از شما از خويشاوند تنگدست خود به مالى كه اگر نبخشد به ثروتش نيفزايد و اگر ببخشد كاهشى در ثروتش پديد نيايد روى برگرداند.) به‌عبارت‌دیگر، نقطه شروع در صدقه ایثار نیست، ایثار مرحله‌ای عالی از صدقه است. در جای دیگری از نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «فَمَنْ آتَاهُ اللَّهُ مَالًا فَلْيَصِلْ بِهِ الْقَرَابَةَ»[7] (به هر كس خداوند ثروتى بخشيده، بايد بدان مال پيوند خود را با خويشاوندانش استوار سازد.) در ادامه همین روایت فرمود: «وَلْيُحْسِنْ مِنْهُ الضِّيَافَة»[8] (پذیرایی کند.) انسان اگر به‌تنهایی طعام بخورد، خود قوی می‌شود، اما اگر دیگری را اطعام کند، روحش تقویت می‌گردد.

در ادامه فرمود: «وَ لْيَفُكَّ بِهِ الْأَسِيرَ وَ الْعَانِي»[9] (اسیر  آزاد کند) کسی که به خاطر نداشتن دیه به زندان می‌افتد، فرزندانش راحت‌تر به خلاف می‌افتند یا ممکن است همسر او به‌سختی بیفتد. به‌عبارت‌دیگر خانواده گرفتارشده، می‌تواند جامعه‌ای را گرفتار سازد. لذا باید دردها را اولویت‌بندی نمود و نسبت به آن اولویت‌ها صدقه را جاری کرد. در ادامه به بیان چند مورد اولویت‌دار در امر صدقه می‌پردازیم:

صدقه به ارحام و نزدیکان: در خطبه‌ی 142 امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمود: «فَمَنْ آتَاهُ اللَّهُ مَالًا فَلْيَصِلْ بِهِ الْقَرَابَة»[10] اولین جایی که صدقه مفید است به نزدیکان است. این صدقه موجب حفظ پیوندهای اجتماعی و برقراری صله‌رحم می‌گردد. از فواید صله‌رحم طولانی شدن عمر است. از فواید دیگر آن، افزایش ثروت است. همچنین آنگاه که روابط اجتماعی مستحکم شده و حفظ گردد، نسل نیز فضای تربیتی سالم‌تری پیدا می‌کند. چنانکه روابط اجتماعی استحکام یابد، انسان‌ها خیرخواه یکدیگر می‌شوند و فرزندان نیز با شخصیت بار می‌آیند.

با دید مادی هم اگر نگاه کنیم، صدقه برای اقوام مفید است، چراکه آدمی هرچه پولدار باشد از اقوامش و از دفاع آن‌ها با دست و زبانشان بی‌نیاز نیست. آنگاه که فرد گرفتار گردد، همه به کمک او می‌شتابند چرا که پیوندها حفظ‌شده است.  امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در خطبه‌ی 23 نهج‌البلاغه فرمود: (تو اگر ارتباطت را با اقوام قطع کردی، آن‌ها یکدستِ کمک‌رسان را ازدست‌داده‌اند امّا تو دستان کمک‌کننده‌ی بسیاری را ازدست‌داده‌ای)

ازدواج: از امور دیگری که برای اعطای صدقه اولویت دارد، بحث ازدواج است. در روایتی آمده است: (هر کسی می‌خواهد برای دین هزینه کند، برای ازدواج جوانان خرج نماید به نتیجه می‌رسد.)

اشتغال: یکی دیگر از موارد مهم مصرف صدقه، در مورد اشتغال است. اینکه اسباب اشتغال فردی را فراهم سازیم. بنابراین در امر صدقه اولویت در مصرف و مخاطب صدقه باید مورد توجه قرار گیرد.

صدقه به جوانمرد: اهل‌بیت(علیهم‌السلام) به هر فقیری عنایت داشتند، اما اگر فقیر جوانمردی می‌یافتند، توجه بیشتری مبذول می‌داشتند. در روایتی آمده است مردی اعرابی به حضور امام حسین(علیه‌السلام) آمد و گفت: ای فرزند رسول خدا دیه کاملی بر عهده من است و قادر به پرداخت آن نیستم. پیش خود گفتم، باید نزد کسی بروم که در میان مردم از همه کریم‌تر باشد و کسی را بالاتر از اهل‌بیت رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) نیافتم.

حضرت فرمود: «ای برادر عرب من سه موضوع از تو می‌پرسم چنان چه یک پرسش را جواب گفتی، یک‌سوم آن را به تو می‌بخشم. اگر دو سؤال را پاسخ‌دهی دوسوم مال را خواهی گرفت و اگر هر سه را جواب گفتی تمام آن را اعطا خواهم کرد.» مرد اعرابی گفت، ای فرزند رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) چگونه روا باشد که شخصی همانند شما که خود اهل علم و فضیلت هستید، از فردی مانند من سؤال کند. امام پاسخ داد: «از جد خود رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) شنیدم که فرمود: «المعروف بقدر المعرفة» (نیکی و بخشش به‌اندازه معرفت و شناسایی هر شخص است.» آری اگر فرد بامعرفتی نجات یابد افراد دیگر را نیز نجات می‌دهد، برخلاف برخی که نمک می‌خورند و نمکدان می‌شکنند. در نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمود: «از انسان پست آن زمان که سیرشده است بترسید» نه اینکه انسان‌های پست را سیر نکنیم، امّا احتمال خطا از جانب او بدهیم.

خاطر نشان می‌شود،‌ سرویس فرهنگ خبرگزاری قدس آنلاین از این پس انشاء‌الله روزهای شنبه و سه‌شنبه به مرور موضوعی حکمت‌های نهج‌البلاغه مولانا امیرالمؤمنین(ع) در کلام حجت‌الاسلام و المسلمین نظافت خواهد پرداخت.