از این رو و در بررسی اهمیت این شب و کیفیت و نوع بیان آرزوها در آن، با حجت الاسلام والمسلمین سیدطه موسوی هشترودی، استاد برجسته حوزه و عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین به گفتوگو پرداختهایم که مشروح آن به حضورتان عرضه میشود:
فلسفه اهمیت «لیله الرغائب» چیست که از آن به شب آرزوها و مستعد بودن شرایط برای اجابت دعاها تعبیر میشود؟
لیله الرغائب در زبان عربی به معنای شب بسیار پُربخشش توصیف و به نخستین شب جمعه ماه رجب اطلاق شده است. بنابر روایات، در این شب فرشتگان به زمین میآیند تا رحمت واسعه الهی را بین مردم تقسیم کنند. البته «رغائب» جمع رغیبه به معنای چیز بسیار مورد میل است و اگرچه در اصطلاح عطا و بخشش فراوان معنا میشود، اما استعاره از علاقه و عشق به خدای متعال دارد.
افزون بر این، چند روایت مفصل نیز درباره این شب داریم که از مهمترین آنها نقل شیخ حرّ عاملی در «وسائل الشیعه» است و به طور کلی روایات متعدد درباره فضیلت شبها و روزهای ماه رجب و نیز لیله الرغائب هم در منابع شیعی و هم منابع اهل سنت تصریح شده است، این یعنی هم علمای شیعه و هم اهل سنت به «لیله الرغائب» قایل اند و این شب در همه کشورهای اسلامی گرامی داشته میشود و اگرچه تشکیکاتی در تضعیف سند آن آمده، اما به نقل منابع معتبری همچون «اقبال» سیدبن طاووس و «بحارالانوار» درباره این شب، پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «رجب را گرامی بدارید که ماه آمرزش گناهان است و همه آن را روزه بگیرید» پیرمردی ضعیف عرض کرد: ای رسول خدا! من توان روزه همه ماه را ندارم.
حضرت فرمودند: «اول ماه و وسط و آخر آن را روزه بدارید که برای شما روزه کل ماه نوشته میشود.» سپس ادامه دادند: «غافل نشوید از شب جمعه اول در ماه رجب که ملائکه الله آن را «لیله الرغائب» نامیده اند و فضیلت فراوان دارد هر گاه ثلث شب سپری شد (این ساعت فضیلت طبق روایات بعد از نماز مغرب و قبل از نماز عشا است) نماز این شب را بخوانید»
برای اعمال این شب میتوان به مفاتیح الجنان و دیگر کتب دعا مراجعه کرد؛ روز پنجشنبه اول آن ماه در صورت امكان روزه گرفته شود. چون شب جمعه شد مابین نماز مغرب و عشا دوازده ركعت نماز اقامه شود كه هر دو ركعت به یك سلام ختم و در هر ركعت یك مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره قدر، دوازده مرتبه سوره توحید خوانده شود و چون دوازده ركعت به اتمام رسید، هفتاد بار ذكر «اللهم صل علی محمد النبی الامی و علی آله» گفته شود. پس از آن در سجده هفتاد بار ذكر «سبوحٌ قدوسٌ رب الملائكه والروح» گفته شود. پس از سر برداشتن از سجده، هفتاد بار ذكر «رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انك انت العلی الاعظم» گفته شود. دوباره به سجده رفته و هفتاد مرتبه ذكر «سبوح قدوس رب الملائكه و الروح» گفته شود. و پس از آن در سجده حاجت خود را بطلبد.
این نماز فضیلت بسیار بالایی دارد، چنانکه پیامبر(صلی الله علیه و آله) میفرمایند: «كسی كه این نماز را بخواند، شب اول قبرش خدای متعال ثواب این نماز را با زیباترین صورت و با روی گشاده و درخشان و با زبان فصیح به سویش میفرستد. پس او به آن فرد میگوید: ای حبیب من، بشارت بر تو باد كه از هر شدت و سختی نجات یافتی. میّت میپرسد تو كیستی؟ به خدا سوگند كه من صورتی زیباتر از تو ندیدهام و كلامی شیرین تر از كلام تو نشنیدهام و بویی، بهتر از بوی تو نبوییدهام. آن زیباروی پاسخ میدهد: من ثواب آن نمازی هستم كه در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب به نزد تو آمدهام تا حق تو را ادا كنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود و قیامت برپا شود، من سایه بر سر تو خواهم افكند.»
از این رو این شب و اعمال آن از نظر سند متقن و از نظر سنت در طول تاریخ اسلام در همه کشورهای اسلامی و توسط مسلمانان گرامی داشته شده است.
با توجه به آنکه «لیله الرغائب» شب عرضه آرزوها به محضر الهی است، آرزوهای ما باید به چه جهتی میل داشته باشد تا خیر دنیا و آخرت را برای ما تأمین کند؟
«لیله الرغائب» در اسلام مانند خرافات برخی مکاتب نیست که بگوید زمانی خاص قداست دارد و هر کس در آن هر آرزویی کند برآورده میشود، بلکه آرزو کردنها مستلزم مقدماتی است، زیرا انسان در این شب به واسطه عبودیت، به خدا تقرب مییابد، بنابراین انسانی که به درجه عبادت و استغفار (استغفار در این شب بسیار تأکید شده) رسید و از گناه پاک شد، هر حاجتی را به درگاه الهی عرضه کند خداوند بر او میبخشد، یعنی لیله الرغائب فرصت بخشش است.
اما نکته مهم آن است که بزرگترین آرزوی بشریت ایجاد صلح و امنیت در همه جهان است نه فقط میان مسلمانان؛ امروز ناامنی در سراسر جهان بویژه در بلاد اسلامی با سردمداری استکبار و صهیونیسم جهانی موج میزند و دل هر انسانی را به درد میآورد از این رو، برپایی صلح و عدالت، آرزوی هر آزاداندیشی است و این امر ممکن نیست مگر به واسطه آمدن صالح اعظم که آرزوی دیرینه بشر از آدم ابوالبشر تا امروز و آینده است تا بیاید و صلح و امنیت جهانی را ایجاد کند؛ برای همین در توقیعات امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) آمده که: «برای فرج دعا کنید که رفع گرفتاری شما در آن است.» وقتی حضرت حجت(عجل الله تعالی فرجه) بیایند، امنیت سراسر عالم را فرا میگیرد نه مثل امروز که فقر و گرسنگی در جهان بیداد میکند و میلیونها کودک گرسنه اند.
در روایت است وقتی امام عصر(عجل الله تعالی فرجه) بیایند دیگر گرسنه ای باقی نمیماند و مردم برای یافتن مستحق خمس و زکاتشان شهر به شهر میروند و مستحقی نمییابند! بنابر این، همه آرزوها با ظهور ایشان به اجابت میرسد، پس همه مؤمنان باید در لیله الرغائب بعد از استغفار و تقرب به درگاه الهی برای ظهور و فرج مولایمان دست به دعا بردارند و رأس همه آرزوها، آرزوی فرج باشد که تحقق همه آرزوهای بشر در گرو آن است.
در آموزههای اسلام و روایات انسان از آرزوهای دور و دراز منع میشود، با توجه به آنکه زمان ظهور مشخص نیست آیا این نگاه کلان در بیان آرزوها برای ما راهگشا خواهد بود؟
بین اینها تضادی وجود ندارد و باید از یک منظر به هر دو نگریست؛ اینکه در روایات از آرزوهای بزرگ نهی شده مانع از آرزوی فرج و ظهور نمیشود، زیرا ظهور وعده الهی است و وعده خدا قطعاً محقق میشود و خدا هرگز خُلف وعده نمیکند، ما فقط برای تعجیل آن به درگاه خدا دعا و استغاثه میکنیم. بنابراین، نباید از این دعا به آرزوی طولانی تعبیر شود که آموزه های دین ما را دعا در امر فرج سفارش کرده اند.
افزون بر این، نهی از آرزوهای طولانی در مکارم الاخلاق و لسان معصومان(علیهم السلام) برای آن است که انسان ناکام و در پی آن ناامید نشود و از سر ناامیدی به نیهیلیسم یا پوچ گرایی مبتلا نگردد، برای همین امیرمؤمنان
(علیه السلام) در چند فراز از نهج البلاغه تاکید کرده اند که «طولُ الاَمل» یعنی بلندی آرزوها عمر را هدر میدهد. اما انتظار فرج خود امیدآفرین است.
با توجه به آنکه دعا و بیان خواستهها به محضر الهی آداب و شرایطی دارد، در لیله الرغائب پیش گرفتن چه سبکی در دعا ما را در رسیدن به آرزوهایمان کمک میکند؟
تا ملزومات و مقدمات دعا محقق نشود، دعا اجابت نمیشود، چون موانعی وجود دارد همچون گناه، انسانی که میخواهد دعایش به اجابت برسد باید گناه را ترک کند و گام نخست این ترک، تصمیم گرفتن و استغفار است؛ در روایات آمده پیش از ورود به نماز استغفار شود تا اگر گناهی مرتکب شدهایم برای ورود به سخن با خدا پاک شویم و نمازمان به درجه قبولی نزدیکتر باشد. پس انسان برای ورود به دعا باید خود را از همه گناهان خلاص کند و پاک به درگاه الهی برود و اگر ظلمی به کسی کرده رضایت بطلبد که اگر خلق راضی شد خدا هم راضی میشود!
پاک شدن از گناه، میل به تقرب خدا و قطعیت در ترک گناه زمینه است تا دعاها اجابت شود چنانکه خداوند میفرماید: «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را»؛ البته این خواست باید به قلب و زبان باشد و اصل دعا هم برای به زبان آوردن خواسته های قلبی است «تا نگرید طفل کی نوشد لبن؟!» بنابراین به اندازه ای در روایات به دعا برای تضرع به درگاه الهی سفارش شده که اگر مؤمنی نماز بخواند و در تعقیب آن دعا نکند خداوند به ملائکه میفرماید: «نمازش را باز گردانید که او چیزی از من طلب نکرد!»
نظر شما