به گزارش سرویس فرهنگ قدس آنلاین، حجت الاسلام و المسلمین نظافت، در ادامه شرح حکمت‌های نهج‌البلاغه به بیان نکاتی درمورد راه‌کارهای رسیدن به پیروزی پرداختند: امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در حکمت 48 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «الظَّفَرُ بِالْحَزْمِ، وَالْحَزْمُ بِإِجَالَةِ الرَّأْی، وَالرَّأْیُ بِتَحْصِینِ الاَسْرَارِ؛ پیروزى در گرو تدبیر و دوراندیشی است و دوراندیشى در گرو به کار گرفتن فکر و تفکر صحیح در گرو نگه‌داری اسرار است.»

راهکارهای پیروزی

امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «الظَّفَرُ بِالْحَزْمِ؛ هر کس دوراندیش است و حزم دارد پیروز است.» «حزم» به معنای دوراندیشی است، به هوشیاری و زیرکی هم گفته شده است. در حديثی از امام صادق(علیه‌السلام) داریم كه مردی از رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) درخواستِ نصيحت كرد. پیامبر فرمودند: آیا اگر تو را نصیحت‌کنم به آن عمل می‌کنی؟ (و سه مرتبه این سؤال را از آن شخص پرسیدند) و در هر سه بار عرض كرد بله (عمل می‌کنم). سپس پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرمودند: به تو سفارش می‌کنم كه اگر تصمیم بر كاری گرفتی، به عاقبت آن بیندیش و عجله نكن، پس اگر آن كار باعث رشد و پیشرفت تو بود، به آن عمل كن و اگر باعث انحراف بود از آن صرف‌نظر کن.[1]

در رابطه با حزم و تدبیر روایات بسیاری وارد شده است. امام رضا(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «اَلتَّدْبِیرُ قَبْلَ الْعَمَلِ یُؤْمِنُکَ مِنَ النَّدَمِ[2]؛ تدبیر قبل از عمل، تو را از پشیمانی در امان می‌دارد.» همچنین امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «من تورط فی الامور بغیر نظر فی العواقب، فقد تعرض النوائب[3]؛ کسی که بدون تدبر و پایان اندیشی در کارها وارد شود، خود را در معرض بلا و مصیبت‌ها افکنده است.» در روایتی دیگر از امام علی(علیه‌السلام) آمده است: «اَلطُّمَأنینَةُ قَبلَ الخُبرَةِ، خِلافُ الحَزمِ؛ اطمینان کردن و آرامش یافتن قبل از آزمایش، خلاف حزم و دوراندیشی است.[4]»

رابطه حزم و خشم

پیروزی دو چیز می‌خواهد؛ یکی حزم و دیگری جزم و اراده استوار. در برخی روایات کلمه حزم در برابر خشم به ‌کار رفته، این می‌تواند به این معنی باشد که انسان‌های دوراندیش خشمشان را فرو می‌برند. زیرا در بسیاری از مواقع دوراندیشی با خشمگین بودن نمی‌سازد. انسان عصبانی ممکن است عملی مرتکب شود یا حرفی بزند که به‌زودی نسبت به آن ناراحت شود. بنابراین انسان در هنگامی‌که عصبانی است نباید تصمیمی بگیرد، زیرا ممکن است تصمیم نادرستی اتخاذ کند که جبرانش سخت باشد. خراب کردن آسان و درست کردن سخت است. تصمیم‌های خشن باید با حزم و دوراندیشی باشد و نسبت به آن‌ها زود تصمیم نگرفت.

فکرت را به کار بینداز

امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در این حکمت می‌فرمایند: اگر می‌خواهی موفق باشی، اهل دوراندیشی باش و ادامه می‌دهند: «وَالْحَزْمُ بِإِجَالَةِ الرَّأْی» یعنی کسی دوراندیشی دارد که فکرش را فعال کند. انسان باید تمام جوانب یک امر را بسنجد. برخی جزئی نگرند. «إجاله» از جولان می‌آید و جولان یعنی چرخاندن؛ اینکه انسان جهات مختلف امری را بررسی کند. گاهی یک موضوع از یک جهت خوب است، اما از جهات گوناگون دیگر معیوب است. نباید شیفته یک جنبه مثبت شد و از جهات دیگر آن غافل ماند.

تفکر صحیح در گرو حفظ اسرار

در ادامه حضرت می‌فرمایند: «وَالرَّأْیُ بِتَحْصِینِ الاَسْرَارِ، تفکر صحیح در گرو نگه‌داری اسرار است.» «تحصین» از حصن، به معنای دژ می‌آید و یعنی حصن کردن و در دژ قرار دادن. اگر انسان تفکر نمود و به یک تصمیم صحیحی دست یافت، این را باید چون راز نگه‌دار و به کسی نگوید؛ چه‌بسا ممکن است رقیبی در آن عمل داشته باشیم؛ زیرا هرکسی که نعمت دارد مورد حسادت قرار می‌گیرد. در روایتی از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) داریم: «اِستَعينوا عَلى قَضاءِ حَوائِجِكُم بِالكِتمانِ، فَإِنَّ كُلَّ ذى نِعمَةٍ مَحسودٌ[5]؛ در برآوردن نيازهاى خود از پنهان‌کاری كمک بگيريد، زيرا هر صاحب نعمتى مورد حسد واقع می‌شود.» در روایتی دیگر امام جواد(علیه‌السلام) فرمودند: «إظهارُ الشَّي‏ءِ قَبلَ أَن يَستَحكِمَ مَفسَدَةٌ لَهُ[6]؛ آشكار كردن چيزى، پيش از آنکه استوار گردد، موجب تباهى آن مى‏شود.»

همان‌طور که یک فرد ممکن است مورد حسادت قرار گیرد، خانواده و یا کشوری نیز ممکن است مورد حسادت قرارگرفته و برایش دشمن پیدا شود. بنابراین پیروزی وابسته به حفظ اسرار است. در بسیاری از امور، لو رفتن و افشا شدن اسرار، ضربات سهمگینی وارد نموده است که می‌توان برای آن نمونه‌هایی هم در تاریخ اسلام و هم در انقلاب اسلامی خودمان یافت؛ چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح و چه در زمان حال.

رازداری به معنای مشورت نکردن، نیست

با توجه به موارد گفته شده در این حکمت انسان باید تصمیمش با دوراندیشی باشد، نه از روی احساسات و آن را به کسی نگوید و کتمان کند. البته می‌شود آن‌را با مشاوری امین و دلسوز درمیان گذاشت، اما باید توجه داشت که این مشاور واقعاً امین و دلسوز باشد. گاهی برخی مشاوران پختگی کافی را ندارند. امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «رَأْيُ الشَّيْخِ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ جَلَدِ الْغُلَامِ؛ انديشه‌ پيرمرد را (در جنگ و هر كار) از توانائى و دلاورى جوان بيشتر دوست دارم» چون پیرمرد پخته است، همه‌چیز در کتاب‌ها پیدا نمی‌شود، مسن‌ها و پیرمردها از این روزگار درس‌ها گرفته‌اند.

خاطر نشان می‌شود،‌ سرویس فرهنگ خبرگزاری قدس آنلاین انشاء‌الله روزهای شنبه و سه‌شنبه به مرور موضوعی حکمت‌های نهج‌البلاغه مولانا امیرالمؤمنین(ع) در کلام حجت‌الاسلام و المسلمین نظافت خواهد پرداخت.