شاهرود/ محمدحسین عابدی چند روز گذشته بود که خبر تصادف خودرو با ماده یوز آسیایی در محور سبزوار- میامی، یک بار دیگر موجی از انتقادها و اظهار نظرها را نسبت به عملکرد نهادهای ذی‌ربط به همراه داشت و امروز توله ۱۳ماهه آن یوز سرگردان در جدال با آهن و آسفالت خشن، همچنان با گذشت 6 روز از این سانحه به دنبال مادر می‌گردد و احتمال زنده ماندنش توسط کارشناسان تنها ۲۰درصد عنوان می‌شود، اما دراین‌بین مقصر کیست؟
سال گذشته نیز برای یوزها به همین منوال گذشت. خبر تصادف‌های سریالی یوزهای آسیایی و کشته شدن آن‌ها توسط چوپانان و پلنگ‌ها در دشت‌ها و کوه‌های منطقه آن‌قدر تأسف‌بار بود که کارشناسان محیط زیست را یک بار دیگر به ارایه طرحی در زمینه حفاظت این‌گونه جانوری دعوت کند تا جمعیت این جانور که امروز ۷۰ قلاده در تمام جهان تخمین زده می‌شود، بیش از این کاهش نیابد.
یوز حیوانی کم زاد و ولد
دلایـــل گوناگونی زندگـــی یوزها را تهدید می‌کند که ازجمله آن‌ها کمبود آب و غـــذا، عوامل انسانی اعم از جاده، شکـــار و چوپانان، تجارت پلیـــد این حیـــوان کمیــاب، بلوغ دیـــر و پیری زودرس، بـــارداری بسیـــار سخـــت، داشتن بیشترین آمار تلفات طبیعی توله ها در بین گربه‌سانان، نبود فناوری بارداری مصنوعی در ایران و همچنین تغییر اقلیم و به‌تبع آن برهم خوردن چرخه مهاجرت هستند و دراین‌بین تلفات جاده‌ای یوزهای آسیایی با۶۰درصد قرار دارد.
اتلاف یک یوز آن‌قدر فاجعه‌ای بزرگ محسوب می‌شود که اگر مقیاس یک به ۷۰ قلاده موجود در جهان را در قیاس با یک‌به‌هفت میلیارد جمعیت روی زمین محاسبه کنیم یعنی مرگ یک تمدن به بزرگی هند یا دو برابر جمعیت اتحادیه اروپا در یک‌چشم برهم زدن!
روزگاری یوز آسیایی در عراق، سوریه، هند، تاجیکستان و ایران دیده می‌شد و امروز این جمعیت تنها و تنها در خاک ایران است.
یوز×۱۰چیست؟
طرح یوز ×۱۰ به نظر می‌رسد، طرحی عملی و ایده‌ای بسیار جالب برای حفظ این‌گونه جانوری باشد که توسط جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود ارایه شده است. این طرح ۱۰منطقــــه‌ای را که طـی سال‌های اخیـــر یوز در آن‌ها دیده شده، از طریق پل‌هـــای روگذر به هم مرتبط می‌سازد و با فنس، یوزها را به مسیرهای امن هدایت می‌کند.
مبتکـــر این طرح و کارشناس یوز جمعیـــت دیده‌بان طبیعـــت کــــــه سال‌هـــاست در این زمینــه همکـــاری می‌کند، درباره طرح می‌گوید: پیشنهاد ما ایجاد پل‌های ارتباطی بی‌خطر بین۱۰منطقه اصلی زندگی یوز آسیایی است که اگر اجرا شود، می‌تواند این‌گونه جانوری را از جاده دورنگه دارد. در مرحله اول اتصال بی‌خطر منطقه تحت حفاظت توران به پناهگاه حیات‌وحش میاندشت موردتوجه خواهد بود.
امین ولیان ادامه می‌دهد: پس از میاندشت، منطقه حفاظت‌شده بافق به پناهگاه حیات‌وحش دره انجیر، سپس دره انجیر یزد به منطقه حفاظت‌شده کالمند و بهادران در استان یزد و پس‌از آن دره انجیر به پناهگاه حیات‌وحش نای بندان و پناهگاه حیات‌وحش دربند راور در استان‌های یزد و کرمان به هم متصل می‌شوند. این طرح در ادامه، کالمندان را به بافق، نای بندان را به پناهگاه حیات‌وحش عباس‌آباد نائین، دره انجیر را به پارک ملی سیاه کوه اردکان و درنهایت پارک ملی کویر را به عباس‌آباد نائین و توران را به نای بندان متصل می‌کند که در این طرح شماری پل نیز برروی جاده‌های موجود داخل هر یک از مناطق (مناطق ۱۰ گانه) در نظر گرفته‌شده که برای تقویت هر زیستگاه مورد اهمیت است.
کارشناس یوز جمعیت دیده‌بان طبیعت در پاسخ به این پرسش که چه تضمینی وجود دارد، یوز از طریق این پل‌ها عبور کند، توضیح می‌دهد: تپه‌ماهورها موردعلاقه یوز هستند، زیرا همیشه از بالای آن‌ها در دشت می‌تواند، شکار خود را بیابد. پس ما در این طرح، پل‌ها را در همان مناطق تپه‌ماهوری با جنس همان خاک و همان گیاه منطقه و با همان شکل و تنها با فنس جداکننده احداث می‌کنیم تا حیوان با اعتماد به این مسیر تمایل به عبور از آن داشته باشد.
مهاجرت برای یوز حیاتی است
عضو جمعیت دیده‌بان طبیعت با بیان اینکه جاده‌ها امروز همه مناطق حفاظت‌شده زندگی یوز را در برگرفته‌اند و یوز از هر سمت برای مهاجرت اقدام کند، باید جدال بین آسفالت سرد و پولاد گرم را به جان بخرد، می‌گوید: یوز نیازمند مهاجرت است، زیرا برای یافتن جفت، آب و غذا، سازگاری با منطقه باید در منطقه‌ای وسیع تردد کند. از سوی دیگر ایزوله یا زندانی شدن این‌گونه جانوری در یک محدوده می‌تواند، این گونه ارزشمند را دچار ضعف‌های ژنتیکی کند و خطر انقراض را برای این جانور جدی تر سازد.
برنامه‌های بلندمدت
برای نجات یوز الزامی است
برای نجات یوز سه گونه راهکار کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت ارایه می‌شود که فرهنگسازی، آموزش از مقاطع ابتدایی و شناخت این جانور برای درک هرچه بهتر آن در زمره برنامه‌های بلندمدتی قرار می‌گیرد که در سال‌های اخیر اجرای آن به همت سمن‌های محیط زیستی پیگیری می‌شود، اما در مناطقی که شکار یوز را برای جوانانشان فخر و دست‌مایه‌ای برای ازدواج با بهترین دختر روستا می‌دانند، باید دانست که درزمینهٔ فرهنگسازی کارهای فراوانی باید کرد.
از سوی دیگر اگر اقدامی برای حفاظت ازاین‌گونه جانوری نشود، قطعاً یوز ایرانی محکوم به فناست و به سرنوشتی دچار می‌شود که یوزهای آسیایی هندوستان آن را برای آخرین بار زمانی دیدند که حاکم و والی پنجاب تنها سه یوز باقی‌مانده در این کشور را که در مقابل نور چراغ خودرویی خیره شده بودند، از پای در آورد و این آخرین یوزهای دیده‌شده در هندوستان برای همیشه بودند!
نظر شما