به گزارش قدس آنلاین، شبیه‌ترين فرد به رسول خدا صلي‌الله عليه و آله و سلم در خوي و رفتار و سيادت بود... و بر عصمت او همان بس، که مشمول حديث کساء و آية تطهير شد.
چندين بار به او سم خوراندند و هر بار از مرگ رسته بود، اما آخرين بار در روز 28 ماه صفر سال 50 قمري، کسي به او سم خوراند که همنشين‌اش بود و همدمش بود... و در بقيع مدينه، اين نور چشم علي و زهرا را، بزرگ‌ترين نوة پيامبر را، «کريم اهل بيت عليهم‌السلام» را، به خاک سپردند...
نقل است که پيامبر درباره‌اش گفت: «اگر عقل در مردي مجسم مي‌شد، همانا او «حسن» بود.»
مروري مي‌کنيم بر نسخه‌هاي خطي و چاپ سنگي ارزشمندي که با موضوع امام حسن مجتبي عليه‌السلام در گنجينه کتب خطي کتابخانه مرکزي آستان قدس رضوي نگهداري مي‌شود. آنچه در ادامه مي‌آيد، اظهارات «سيدمحمدرضا فاضل هاشمي» کارشناس مسئول اداره مخطوطات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضويست.
بيش از 70 کتاب خطي، افزون بر 84 کتاب چاپ سنگي و بالغ بر 565 کتاب چاپي با موضوع امام حسن مجتبي عليه‌السلام در کتابخانه مرکزي آستان قدس رضوي موجود است.
از مهم‌ترين و شاخص‌ترين منابع خطي آستان قدس رضوي، قرآن‌هاي شریف و نفیسي است منسوب به دستخط مبارک ائمۀ معصومین علیهم‌السلام از جمله امام علی، امام حسن و امام حسین، امام سجاد و امام رضا عليهم‌السلام که بر روی پوست آهو و به خط کوفی اولیه کتابت شده است. در اين ميان، مصحف شريفي که منسوب به دستخط مبارک حسن بن علي عليه‌السلام است، وقفي شاه‌عباس صفوي در سال 1008 هجری قمریست. در صفحۀ اول آن، وقف‌نامۀ شاه عباس اول صفوی به خط و امضای شیخ بهایی به چشم می‌خورد و در صفحۀ آخر، ترقیمۀ «کتبه حسن بن علی ابن ابیطالب فی سنة احدی اربعین» قابل مشاهده است. اين نسخه در زمان ناصرالدين‌شاه به دست «ملاحسين صحاف‌باشي» جلدسازي و مرمّت گرديده، شامل جزوات 5 و 6 قرآن بوده و اِعراب و نشانه‌هاي تجويدي آن به صورت نقطه‌هاي مدوّرشکل است.
يکي از کتبي که به شرح حال، فضائل و معجزات چهارده معصوم عليهم‌السلام و به تبع آن، فضائل امام حسن مجتبي عليه‌السلام پرداخته، «کشفُ الغُمّه في معرفه الأئمه عليهم‌السلام» نوشتة «بهاء الدين علي بن عيسي اربلي» (درگذشته 692 قمري) از عالمان ديني شيعه است. نسخه آستان قدس، به کتابت 709 قمريست و به دست شيخ صنعان در 1063 قمري، وقف روضه رضويه شده است. نسخه‌هاي ديگر آن، به کتابت784 قمري وقفي ميرزا رضاخان نائيني، و کتابت 848 قمري که وقفي خواجه شيراحمد توني در قرن دهم است.
«مطالِبُ السَؤول في مناقب آل الرسول صلي‌الله عليه و آله» کتابي ديگر با موضوع شرح حال دوازده امام عليهم‌السلام به زبان عربي تأليف «محمدبن طلحه نصيبي شافعی» (متوفي 652 قمري) است. اين کتاب، به تعداد ائمه شيعه، مشتمل بر 12 باب است و ابواب آن از اميرالمؤمنين عليه‌السلام آغاز شده و به حضرت مهدي عجل‌الله فرجه خاتمه يافته است. نسخه بسيار نفيسي از اين اثر، در گنجينه خطي آستان قدس رضوی موجود است که در سال 725 قمري به قلم «محمد بن نصرالله » بر کاغذ نخودي به خط نسخ 23 سطري کتابت شده، داراي جلد تيماج است. اين اثر را «اسدالله بن محمد مؤمن ابن خاتون عاملي» در سال 1067 قمري وقف روضه رضويه نموده است.
ازدیگر منابع ارزشمند دربارة امام دوم شيعيان، کتاب «ناسخ التواريخ» است؛ کتاب ارزشمندي که به وقايع تاريخي از ابتداي خلقت تا سال 1273 قمري پرداخته است. نويسندة کتاب، «محمدتقي سپهر» معروف به «لسان الملک» است که در عهد محمدشاه قاجار به نوشتن کتاب ناسخ التواريخ مأموريت يافت و جلد پنجم اين کتاب را به زندگينامة امام حسن مجتبي عليه‌السلام اختصاص داده است. نسخة آستان قدس رضوي مربوط به قرن چهاردهم است.
کتابي کلامي در اثبات عصمت پيامبران و امامان، «تنزيه الأنبياء و الأئمه» نام دارد که نوشتة «سيد مرتضي علم‌الهدي» است. کتاب، شامل مقدمه و دو بخش کلي است؛ بخش اول در تنزيه انبياء و بخش دوم در تنزيه ائمه. نسخة بسيار نفيسي از آن موجود است که در سال 787 قمري به خط نسخ 37 سطري بر کاغذ حنايي کتابت شده، عناوين آن به شنگرف و جلد آن پارچه‌اي بوده و وقفي ميرزا رضاخان نائيني در تیرماه 1311 است.
«الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف» اثري کلامي حديثي از «سيد علي بن طاووس حسيني حلي» در اثبات امامت ائمه اطهار عليه‌السلام و حقانيت مذهب شيعة اثنی عشري و رد مخالفان آن‌هاست. نويسنده که از نوادگان امام حسن مجتبي و امام سجاد عليهم‌السلام است، در اين کتاب به مناقب امام حسن عليه‌السلام پرداخته است. از اين کتاب که به فارسي نيز ترجمه شده، نسخه‌هاي ارزشمند بسياري در گنجينة خطي آستان قدس رضوي موجود است که از کهن‌ترين آن‌ها، نسخه‌اي به کتابت سال 987 قمري به خط نسخ 18 سطريست.
نسخة نفيس ديگري موجود است که در سال 1030 قمري به خط نسخ 27 سطري بر کاغذ نخودي کتابت شده و وقفي حجه الإسلام علي غروي است؛ داراي جلد ترنج، مزين به دو سرترنج و حواشي زنجيره‌اي ضربي، عناوين به سرخي و جلد آن تيماج ضربي، بر روي برخي عبارات نيز به مشکي و سرخي خط کشيده شده است.
کتاب ديگري که به ترتيب به همة ائمه اثني عشريه پرداخته، «عذاب النواصب علي الجاحد و الناصب» تأليف «محمد بن اسماعيل مازندراني حائري» است که نسخة آستان قدس، تاريخ تأليف و کتابت آن، قرن سيزدهم هجري قمريست و برخي، کاتب اثر را خود مؤلف دانسته‌اند. خط آن نسخ، عناوين به شنگرف، کاغذ نخودي و جلد آن تيماج بوده، وقفي «محمدمهدي عماد» است.
اثري ديگر که فضايل امام حسن مجتبي عليه‌السلام را به قلم آورده، «نواقض الروافض» تأليف «ابوالفتح بن مخدوم جرجاني» است و نسخه‌اي که از اين اثر در گنجينة کتب خطي موجود است، در سال 1012 قمري به خط نستعليق 19 سطري بر کاغذ حنايي به قلم «بابا بن محمد حسين» کتابت شده است.
«احتجاج طبرسي» کتابي کلامي به زبان عربي از نيمة اول قرن ششم هجري قمريست که شامل محاجات و مناظرات پيغمبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم و ائمه شيعه و استدلال‌هاي برخي از اصحاب ائمه در برابر مخالفان است. اين کتاب را که داراي ترجمه‌ها و شروح متعددي است، «الاحتجاج علي اهل اللجاج» نيز ناميده‌اند. نسخه‌هاي نفيسي از آن در گنجينة کتب خطي موجود است.
از علامه محمدباقر مجلسي نيز آثار ارزشمندي دربارة ائمة اطهار عليهم‌السلام موجود است که از جملة آن، «جلاء العيون» دربارة تاريخ زندگاني چهارده معصوم عليهم‌السلام است که در چهارده باب به زبان فارسي نگاشته شده و هر باب شامل فصول متعددي است. ابواب چهارده‌گانة اين اثر، (بجز باب امام حسين عليه‌السلام که 23 فصل را شامل مي‌شود) مشتمل بر دو تا چند فصل در ولادت، شهادت و بيان ستم‌هايي است که بر هر امام رفته است که باب چهارم آن، در بيان تاريخ ولادت و شهادت امام حسن مجتبي عليه‌السلام است.
کتاب ديگر دربارة تاريخ زندگاني پيامبر اکرم صلي‌الله عليه و آله و تاريخ و مناقب معصومين عليهم‌السلام، «روضه الواعظين و بصيره المتعظين» نوشتة «فتال نيشابوري» معروف به «ابن فتال» يا «ابن فارسي» فقيه و عالم قرن پنجم و ششم هجري قمريست. در 96 مجلس تنظيم شده و همواره مورد توجه و استناد عالمان و بزرگان دين قرار داشته است.
«الخرايج و الجرايح» اثر ديگر دربارة مناقب ائمه معصومين عليهم‌السلام و معجزات و احاديث ايشان است که «قطب‌الدين سعيد بن هبه الله راوندي» (متوفي 573 قمري) آن را تحرير نموده است. نسخة موجود، به خط واقف عمدة آستان قدس رضوي، «خواجه شيراحمد توني» در سال 985 قمري در قندهار است.
«مُحرِقُ القلوب» به معناي سوزانندة دل‌ها، نوشتة «ملا مهدي نراقي» (متوفي 1209 قمري) به زبان فارسي به شرح مبسوط ماجراي کربلا مي‌پردازد و در کنار آن، گوشه‌هايي از مصائب رسول خدا صلي‌الله عليه و آله، حضرت علي عليه‌السلام، فاطمه زهرا سلام‌الله عليها، امام حسن مجتبي، امام موسي بن جعفر و امام رضا عليهم‌السلام را نيز ذکر مي‌کند. مجلس چهارم آن، گوشه‌هايي از مظلوميت امام حسن مجتبي عليه‌السلام و جريان شهادت ايشان را به رشتة تحرير درآورده است. از قديمي‌ترين نسخه‌هاي آستان قدس رضوي، نسخه‌ايست که در ذي‌قعده سال 1223 قمري به خط نسخ 22 سطري بر کاغذ شکري آهارمهره کتابت شده و داراي جلد تيماج قهوه‌اي سوخته است. اين نسخه را «علي‌اکبر الهي خراساني» اهدا نموده است. نسخه‌هاي ارزشمند بسياري با تزيينات هنري برجسته از اين اثر موجود است؛ داراي کمند و جدول، عناوين به شنگرف، جدول‌کشي و کمند به سرخي، با ترنج و سرترنج می باشد.
نظر شما