آیت الله سیدجمال الدین دین پرور، رئیس بنیاد بین‌المللی نهج البلاغه با اشاره به دستورالعمل‌های امام علی(ع) درباره وظایف و رسالت کارگزاران نظام اسلامی می‌گوید: نکات حضرت در این باره، کلی و اساسی است، چنانکه در نامه به کارگزاران فرموده اند: «این مسؤولیت ها، حرفه نیست، بلکه امانت الهی در دست شماست.» یعنی مدیران در حکومت اسلامی باید مسؤولیت‌های خود را به این دید بنگرند، نه حرفه و شغلی که مایه درآمد است.
وی با اشاره به نامه پنجم نهج البلاغه به اشعث بن قیس، والی آذربایجان ادامه می‌دهد: حضرت در این نامه نوشته اند: «این فرمانداری برای تو آب و نان نیست، بلکه امانتی است در گردنت و (بدان) تو از سوی مافوق خود تحت مراقبت هستی... در دست تو بخشی از اموال خداوند عزوجل است. تو یکی از خزانه‌داران او هستی، باید آن را حفظ کنی تا به دست من برسانی، امید است که من رئیس بدی برای تو نباشم. والسلام.»
آیت الله دین پرور درباره برخورد امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) با برداشت ها و دریافت‌های غیرمتعارف از بیت المال اظهار می‌دارد: خوشبختانه نهج البلاغه آموزه‌های فراوانی در این باره دارد، چنانکه وقتی طلحه و زبیر نزد حضرت آمده و درخواست تخصیص دریافت اضافه از بیت المال داشتند، ایشان فرمودند: «سابقه من در اسلام بیشتر است یا شما؟ من به اسلام بیشتر خدمت کرده ام یا شما؟» عرض کردند: شما. سپس امیرالمومنین علی(علیه السلام) فرمودند: «این همان لباسی است که از مدینه با آن آمده ام و از بیت المال برداشتی نکرده ام.»
سهم خواهی در مدیریت علوی جایی ندارد
بنابر گفته این نهج البلاغه پژوه، حضرت علی(علیه السلام) هرگز خدمات را دلیل برداشت نامتعارف از بیت المال و ویژه خواری نمی دانند و اینکه برخی بگویند به سبب خدمات باید سهم بیشتری از سفره انقلاب و نظام داشته باشیم، هرگز در سیره علوی راه ندارد، بلکه آموزه‌های علوی نشان می‌دهد، مسؤولان هر چه مسؤولیت و امکانات بیشتری در اختیار دارند، باید استفاده کمتری حتی نسبت به کارکنان جزء از بیت المال داشته باشند.
آیت الله دین پرور با اشاره به نامه امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) به شریح قاضی و ابعاد فرازمانی و فرامکانی آن بیان می‌کند: ایشان در این نامه نوشتند: «شنیده ام خانه ای به 80 دینار خریده ای؟» عرض کرد: بله! سپس فرمودند: «ای شریح! مراقب باش این خانه ای که خریده ای، مبادا با مال دیگری باشد، ببین از حلال به دست آورده ای یا حرام و رشوه که اگر چنین کنی، در دنیا و آخرت ضرر کرده ای. کسانی که مال اندوزند و کاخ برافرازند و آن را بیارایند و چنین پندارند، برای فرزند می‌گذارند، باید حساب همه را در پیشگاه عدل الهی که ثواب و عقوبت هر کس به امضا رسد، بازپس دهند.» یعنی دریافت ها و برداشت‌های غیرمتعارف به نیت فرزند و خانواده به قیمت خریدن جهنم برای خود است.
وی با اشاره به آنکه نظارت بر عملکرد کارگزارا، اصلی مهم در حکومت علوی بود، بیان می‌کند: این نظارت سبب می‌شد بر عملکرد کارگزاران اشراف داشته باشند و به موقع به آنها تذکر دهند، نه آنکه سال ها از اشتباه مدیر و مسؤولی بگذرند، بعد او را عزل کنند! چنانکه وقتی عثمان بن حنیف، استاندار بصره در میهمانی اشراف که فقرا در آن جای نداشتند، شرکت کرد، حضرت برخورد تند کرده و عثمان را برحذر داشتند که استاندار مسلمین نباید به جایی رود که با فقرا چنین برخوردی می‌شود.
آیت الله دین پرور، اشراف و اطلاع بر عملکرد نیروهای زیردست را از مهم‌ترین وظایف مدیران در نظام اسلامی خواند و تأکید می‌کند: وظیفه مدیر و کارگزار کل نظارت است و امیرالمومنین علی(علیه السلام) در عهدنامه مالک در این باره تصریحات متعدد دارند و تأکید می‌کنند، کارگزار حتی باید به خانواده شخصی که در جنگ شرکت کرده، رسیدگی کند تا آن رزمنده با انگیزه بالاتری با دشمن بجنگد!
پرهیز از مدح مدیران
رئیس بنیاد بین المللی نهج البلاغه درباره دیگر دستورالعمل‌های امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) برای صحت و سلامت مدیریت در نظام اسلامی ابراز می‌کند: ایشان در نامه 53 نهج البلاغه به مالک اشتر، تأکید می‌کنند: «با افراد باتقوی و راستگو ارتباط برقرار کن و آنها را عادت بده که در مدح تو نکوشند و تو را به کار ناکرده بی‌جا نستایند؛ زیرا زیاده روی در مدح به سرکشی وا دارد.» این در حالی است که امروزه عده ای اطراف مدیر را گرفته و او را بی‌خود بالا می‌برند و همین سبب می‌شود هاله ای از غرور مدیر را بگیرد و در پی آن زمینه سوءاستفاده برای برخی فراهم شود.
وی می‌افزاید: ایشان همچنین بر همنشینی با دانشمندان تأکید دارند تا «موجبات سامان یابی کشور فراهم آید و آنچه مردم را پیش از این استوار می‌کرد، برپا گردد.» سپس توصیه می‌کنند، با همه گروه‌ها و طبقات ارتباط ویژه برقرار شود تا آنها بتوانند درست عمل کنند و در جمله‌ای می‌فرمایند: «والی باید به اصلاح امور طبقه فقیر اهتمام کند و مقصود او کمک گرفتن از خدا و تلاش باشد و خود را آماده کند که به حق عمل کند و در این مسیر از هیچ سرزنشی نهراسد.» این تأکید برای رعایت حقوق طبقات مختلف جامعه به زمینه اعتقادی الهی و اینکه انسان خود را مقابل خداوند پاسخگو ببیند، نیاز دارد.
مردم نانخور خدایند
این نهج البلاغه پژوه با بیان اینکه حضرت علی(علیه السلام) در معرفی مردم، آنان را نانخور خدا معرفی می‌کند که باید به آنها کمک شود، می‌گوید: این نکته ای مهم است که به مردم فارغ از مذهب و اعتقاد و به عنوان شهروند حکومت اسلامی باید رسیدگی شود، از این رو به مالک توصیه می‌کند: «مردم بر دو قسم اند: یا برادر دینی تو یا انسانی مثل تو». اگر همین یک اصل پیشرفته در جامعه جهانی مطرح و پیاده شود، همگان برابر آن خضوع و احترام می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: ابن ابی الحدید، شارح سنی مذهب نهج البلاغه می‌گوید: «برخی جملات امیرالمومنین علی(علیه السلام) به اندازه‌ای مهم است که انسان با شنیدن آنها باید سجده کند.» آیت الله جوادی آملی می‌گوید، من در محضر علامه طباطبایی(ره) پرسیدم: چطور فردی سنی مذهب که هیچ چیز را همتای قرآن قرار نمی دهد، چنین چیزی گفته است؟ علامه در پاسخ گفتند: «چون نهج البلاغه تفسیر قرآن است.»
آیت الله دین پرور، نگاه مدیریتی امام علی(علیه السلام) را فرهنگی متعالی دانست که باید در جامعه پیاده شود، تأکید می‌کند: اگراین معارف در ادارات و وزارتخانه ها اجرا شود، بسیاری از مشکلات ما رنگ می‌بازد؛ بنیاد بین المللی نهج البلاغه در همین راستا سوگندنامه مدیران را از نهج البلاغه استخراج و به دفتر ریاست جمهوری ارسال کرد، اما هنوز پاسخی دریافت نکرده ایم. باید به جای تبلیغ چیپس و پفک، روی آموزه‌های علوی کار کنیم تا به فرهنگ مدیران ما تبدیل شود.
وی درباره نگاه مدیریتی امام علی(علیه السلام) به برنامه ها و همایش‌های هزینه بر می‌گوید: وقتی ایشان نسبت به حضور استاندار بصره در میهمانی اشراف که فقرا در آن راه نداشتند، موضع تند گرفته و برخورد می‌کنند، بی‌تردید با برنامه‌هایی که هزینه‌های بالایی دارد، مخالفند و چنین رفتارهایی در سیره مدیریتی علوی راه ندارد.
بی توجهی به مدیریت علوی ظلم است
آیت الله دین پرور درباره خروجی اعمال شیوه مدیریت علوی در جامعه بیان می‌کند: گردش بخش مهمی از امور جامعه در دست ادارات و وزارتخانه‌هاست، پس وقتی مردم به آنها مراجعه می‌کنند، اگر آن طوری که حضرت علی (علیه السلام) در نهج البلاغه تأکید دارند، عمل شود، هم کار مردم راه می‌افتد و هم راضی و دعاگو می‌شوند.
این نهج البلاغه پژوه در پایان خاطرنشان می‌کند: متأسفانه، برخی از مدیران در ادارات به گونه ای عمل می‌کنند که گویی از کشور دیگری آمده‌اند! این فرهنگ باید در ادارات ما جا بیفتد و مدیران ارشد و وزیران سبک مدیریت اسلامی و علوی را به مدیران میانی و جزء آموزش دهند و خود نیز عامل باشند تا با نهادینه سازی سامانه مدیریت علوی بسیاری از مشکلات جامعه حل شود و اگر این‌ها تبیین نشود، ظلم است.
نظر شما