حجت الاسلام دکتر کریم خان محمدی
رئیس پژوهشکده مطالعات دینی فرهنگ
اهمیت و ضرورت پرداختن به بحث جدی و عمیق کرسی‌های آزاداندیشی بر کسی پوشیده نیست و چنانچه بخواهیم به تمدن بزرگ شیعی دست یافته و آنچه رهبر معظم انقلاب از سالیان پیش مطرح کرده و می‌کنند را محقق سازیم، ناگزیر هستیم بیش از پیش به کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه پردازی بهای لازم را داده و فراتر از شعار، زمینه تحقق آن را در سطوح و لایه‌های مختلف اقشار نخبه فراهم کنیم.
البته پیش نیاز این مهم، آزادی اندیشه و شکل گیری فرهنگ متناسب با آن است و این را هم باید بدانیم که اگر اندیشه‌های متناقض و گاه متعارض به منصه ظهور و عرضه نرسند و بدین سبب در میان نخبگان و صاحب نظران، تضارب آرا شکل نگیرد، قدم‌های اولیه و جدی در مسیر دستیابی به تمدن علمی را برنداشته ایم.
گرچه در دو دهه اخیر در زمینه علوم طبیعی و فناوری پیشرفت خوبی داشته‌ایم، اما در عرصه علوم انسانی با وجود همه تلاش‌های انجام شده پیشرفت لازم را نداشته‌ایم و به اهداف مورد نظر در این باره نرسیده ایم.
دلیلش هم مشخص است، زیرا به هر حال علوم طبیعی و فناوری چندان نیاز به آزادی بیان ندارد و هر فرد دانشمندی در این عرصه در آزمایشگاه تجربی کار خود را انجام می‌دهد، اما در حوزه علوم انسانی لازمه تولید فکر و اندیشه، آزادی فکر و افزایش ظرفیت‌هاست، زیرا در علوم انسانی کسی که نوآوری داشته باشد، معمولاً با سنت فکری رایج مخالف است، اما مشکل آنجاست که بعضاً ما حرف‌های جدید را برنمی‌تابیم.
به عبارت دیگر یکی از رموز توفیق در زمینه تحول علوم انسانی که ما را به تمدن علمی مورد نظر برساند این است که در حوزه‌های علمی و فکری بیش از پیش به آزادی اندیشه باور داشته باشیم و زمینه تضارب آرا را فراهم نماییم.
نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که متأسفانه ما در این باره گرفتار یک نوع غرب زدگی مزمن هستیم که گاه خود نیز از وجود آن بی‌خبریم، بدان معنا که اگر اندیشه‌ای را یک فرد ایرانی مطرح کند، در بدو امر از او نمی‌پذیریم، اما اگر همان مطلب را یک اندیشمند دست چندم غربی بگوید، مطلب را پذیرفته و به قول عموم، چه بسا آن را حلوا حلوا هم می‌کنیم!
به هر صورت توجه به اصل گفتمان سازی یک ضرورت است و ما باید برای آزادی بیان و اندیشه منشوری را تهیه کرده و گفتمان سازی کنیم تا کسانی که حرف‌های جدیدی می‌زنند مورد هجوم قرار نگیرند و البته در این باره هم به قانون نیاز است و هم اینکه نخبگان و بزرگان علوم انسانی کمک کنند تا شرایط فراهم شود.
به باور بنده در این خصوص شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز می‌تواند با تهیه قانون و گفتمان سازی گام عمده ای برداشته و از آن سو، رسانه‌های جمعی و فضلای حوزوی و نخبگان دانشگاهی هم به فراهم شدن بستر تقویت کرسی‌های آزاداندیشی کمک کنند.
نکته پایانی اینکه به هر حال با توجه به شرایط و اقتضائات جامعه اسلامی گفتمان علمی حاکم در کشور باید متاثر و ملهم از اندیشه‌های ناب قرآن و عترت باشد.
به دیگر سخن، اگر بازگشت به قرآن داشته باشیم، می‌توانیم اندیشه‌های نویی را مطرح کنیم، زیرا «تبیان لکل شی» است و هر اندیشه‌ای که با زلال قرآن سنجیده شود، می‌تواند در تولید علم و نوآوری فکری و اندیشه ای محور باشد.