- به نظر شما تعریفی که مهندسان از اخلاق حرفه ای دارند چقدر با مفهومی که مردم عادی از آن در ذهن دارند متفاوت است؟
خوشبختانه باید بگویم به نظر می رسد به دلیل غنای فرهنگ اسلامی- ایرانی، مردم ما و بالتبع مهندسان مفهوم مناسبی از اخلاق در ذهن دارند. فضایلی از قبیل انصاف، صداقت و وجدان کاری مورد فهم همه مردم مسلمان ماست که در طی فرهنگ و تمدن دیرینه ایرانی و اسلامی فرا گرفته و آن را لازم الاجرا می دانند. منتهی به نظر می رسد تفاوت مساله در مصداق یابی این مفاهیم است. در برخی مشاغل، مردم می توانند رفتار اخلاقی مناسب و یا مصداق یک فضیلت اخلاقی را تشخیص دهند. مثلاً مردم دریافته اند که لازمه انصاف برای یک بقال آن است که سودی کمتر از یک مقدار خاص برای کالای ارایه شده مورد نظر قرار دهد. ولی در مورد برخی مشاغل پیچیده و تخصصی، تعیین دقیق این رفتار برای مردم عادی کمتر ممکن است. به نظر شما آیا مهندس ساختمان منصف کسی است که برای مالکی که گرفتاری مالی دارد، کمتر استانداردهای مهندسی را مدنظر قرار دهد تا ساختمانش با هزینه کمتر ساخته شود؟ یا استانداردهای ساختمان را همچنان مورد تاکید قرار دهد؟ در این موارد حرفه ای، مهندسان با توجه به تخصص قرار است که بتوانند بهتر رفتار درست اخلاقی را تشخیص و سپس به کار ببرند.
- آیا ممکن است بافت و زمینه مثلاً اجتماعی در حکم اخلاقی موثر باشد؟
(context) در حکم اخلاقی موثر است.
- به نظر شما اولویت های اخلاق حرفه ای برای مهندسان چیست؟
پاسخ به این پرسش آسان نیست. چه بسا برای جپاسخ مناسب به این پرسش نیازمند پژوهش در این حوزه هستیم. در یک نگاه اجمالی، اگر بخواهیم اولویت بندی کنیم، به نظر می رسد پژوهش در این حوزه از اولویت های اول است. تعیین ماهیت اخلاق مهندسی و ابعاد آن، تعیین اصول و ارزش های موجود در حرفه مهندسی، روش های حل مسأله در اخلاق مهندسی در هماهنگی با معارف اخلاقی دینی و مناسب با مقتضیات و نیازهای کشور و مباحثی از این جمله از اولویت های مهم حرفه مهندسی در کشور است. باید توجه کنیم که سابقه اخلاق مهندسی به عنوان یک علم مستقل در دنیا به سی سال نمی رسد.
اولویت دیگر مساله آموزش است. علیرغم مصوبه وزارت علوم در سال 1388، در دانشگاه های مهندسی کشور به جز معدودی، اخلاق مهندسی تدریس نمی شود. چون نه کتاب درسی مناسب وجود دارد و نه استادی که بتواند در این حوزه به نحو مناسب درس بدهد. در سازمان نظام مهندسی نیز ما همین کمبود را مشاهده می کنیم. ما باید بتوانیم مهندسانمان را با مسوولیت های اخلاقی حرفه مهندسی آشنا کنیم. باید بتوانیم به آن ها یاد بدهیم که چگونه در موقعیت های حرفه ای به نحو اخلاقی تصیم بگیرند.
مساله سوم به نظرمن، ایجاد ساختارهای لازم برای مدیریت و کنترل اخلاقی است. ما باید با تشکیل ساختارهای مناسب در مهندسی مثل انجمن اخلاقی مهندسی کشور، کمیته اخلاق مهندسی در شورای مرکزی و سازمان های نظام مهندسی استان ها بتوانیم اخلاق را نهادینه کنیم.
- اولویت های مردم در خصوص رعایت اخلاق مهندسان چیست؟
فکر می کنم برخلاف گذشته که شاید پذیرش یک مهندس برای رعایت مقررات ملی ساختمان کمی توسط مردم دشوار بود و نیاز به فرهنگ سازی به عنوان اولویت مطرح بود، امروز یکی از اولویت ها و دغدغه هایی مردم دارند این است که مهندس، چه طراح چه ناظر و چه مجری، خدمت مهندسی را که به مردم ارایه می کند صحیح و کامل انجام دهد و حتی به عنوان یک مشاور امین هر جا که نیاز باشد به مردم در حوزه تخصص خود مشورت لازم را ارایه کند؛ بنابراین بر خلاف گذشته که باید برای پذیرش اصل خدمت مهندسی تلاش انجام می گرفت، امروز برای ارتقای کیفیت مطالبه هست و عمدتاً، البته به جز عده کمی که در هر قشری ممکن است وجود داشته باشد، به دنبال استفاده مطلوب از خدمت تخصصی و مهندسی هستند.
- آیا مهندسان توانسته اند حداقل انتظارات مردم در خصوص رعایت اخلاق حرفه ای را رعایت کنند؟
به نظر می رسد منظور میزان رضایت از مهندسان عضو سازمان نظام مهندسی است. در این زمینه پژوهشی صورت نگرفته است. ما امیدواریم با توجه و تاکید اخیر بر اخلاق مهندسی پژوهش های میدانی از این قبیل صورت بگیرد و با بازتاب های اجتماعی به نحو علمی آشنایی بیشتری پیدا کنیم. چون آنچه امروز ملاک رضایتمندی قرار گرفته، نمی تواند ملاک صحیح برای قضاوت باشد. نکته ای که خوب است به آن توجه شود، این است که امروزه با توجه به اینکه اخلاق حرفه ای و مهندسی هم به عنوان مطالبه عمومی و هم در حوزه مهندسی و هم به ویژه در دولت و وزارت راه و شهرسازی مورد توجه واقع شده، می توان ادعا کرد که کاستی های گذشته جامعه مهندسی در این زمینه نیز قابل جبران است و امیدوارم شاهد برآوردن حداقل انتظارات مردم در خصوص رعایت اخلاق حرفه ای بیش از پیش باشیم.
- به نظر شما آیا مردم نسبت به مهندسان و چگونگی رعایت اخلاق آن ها بی اعتمادند؟
ابتدا اجازه بدهید مقدمه ای را عرض کنم. اخلاق حرفه ای بر خدمت مدار بودن حرفه به طور اساسی تاکید می کند. اصولاً حرفه ها به وجود می آیند که نیازهای ضروری مردم همچون حفظ و ایجاد سلامتی(پزشکی) و حمایت و دفاع از عدالت و حقوق افراد و گروه ها( وکالت) را فراهم سازند. مهندسی هم برای کمک به سلامتی، ایمنی و رفاه مردم ایجاد شده است. قرار است مهم ترین هدف مهندسان حرفه ای ساختمان کمک به ساخت ساختمانی باشد که برای مردم سلامتی( در مقابل عوارضی همچون زلزله)، رفاه و ایمنی بیاورد. راجع به پرسش شما در خصوص اعتماد مردم به مهندسان ساختمان، ما مشاهده می کنیم که در بیشتر اوقات مردم با مهندسان همراهی می کنند. طرح ها و راه کارهای مهندسان در حوزه ساختمان در یک رشد معنادار نسبت به سالیان گذشته مورد توجه و پیروی مردم است. اگر این اعتماد نبود، حتی با اجبار قانونی، مردم مهمترین سرمایه زندگی-مسکن- خود را به آن ها نمی سپردند.
- برای جلب اعتماد مردم به فعالیت مهندسان چه باید کرد؟
برای پاسخ به سوال، من با اجازه شما پرسش را کمی تغییر می دهم. من جای شما باشم اینطور سوال می کنم؛ «برای ارتقای کیفیت خدمات مهندسی باید چه کارهایی صورت بگیرد تا موجب ارتقای سلامت، ایمنی و رفاه عمومی می شود و حقوق مردم رعایت گردد؟» البته با این پیش فرض که با ارتقای این ارزش ها در خدمات مهندسی، میزان رضایت و اعتماد عمومی از مهندسان افزایش می یابد. اگرچه مستحضر هستید که متاسفانه همواره اقلیتی وجود دارند که رضایت و اعتمادشان، فقط در صرف هزینه کمتر برای خدمات مهندسی است و توجهی به کیفیت محصول و در نتیجه ارزش های ایمنی و سلامتی و رفاه ندارند. مثل بساز و بفروش ها یا افراد کم اطلاعی که بدنبال ساخت خانه های بی کیفیت و البته ارزان هستند. طبیعی است که آنها از رعایت استانداردها و پیروی از قوانین و در نتبجه از مهندسان اخلاقی رضایت خاطر نداشته باشند.
با این نگاه اصلاح یافته از رعایت اخلاق در خدمات مهندسی، به نظر می رسد ما برای ارتقای کیفیت محصولات مهندسی- مثلاً ساختمان- در همه حوزه های مرتبط با مهندسی باید ارزیابی جامع داشته باشیم. در حوزه های کلان که مرتبط با ساخت ساختمان است، از جمله وزارت راه و شهرسازی، شهرداری ها و دانشگاه ها که امر آموزش و پژوهش را برعهده دارند، تا حوزه سازمان نظام مهندسی ساختمان در راستای ماموریت و اختیاراتمان . ما باید بتوانیم در کنار توجه به رشد اخلاقی سازمان نظام مهندسی به اموری که مستقیم موجب رشد کیفیت محصولاتمان و ارتقای کیفی خدمات مهندسی می شود توجه ویژه داشته باشیم.
اینجانب با توجه به عمر 20 ساله سازمان نظام مهندسی ساختمان و رشد مستمر این خدمات در این سازمان حرفه ای، شخصاً به این رشد کیفی و در نتیجه رشد اعتماد و رضایت مردم بسیار امیدوارم. البته این موضوع نیازمند رصد و پیگیری جدی رسانه های متعهد و دغدغه مند در این زمینه هم هست. در پایان با تشکر از دست اندرکاران روزنامه قدس که در این موضوع پیش قدم شده و به مقوله بسیار مهم اخلاق مهندسی توجه کردند، امیدوارم روزنامه شما نیز در این زمینه ایفای نقش موثر کرده و مطالبه اخلاق حرفه ای در حوزه مهندسی را به عنوان یک اولویت بسیار مهم مدنظر قرار داده و در ترویج و گسترش اخلاق مهندسی موفق و موید باشید.
نظر شما