گفتگوی خبرگزاری فارس با سعید تهرانی نسب درباره ی کتاب مکه:
سعید تهرانی نسب، استاد دانشگاه است و دکترای فیزیک دارد اما علاقه عجیب او به متافیزیک و سابقه خانوادگی‌اش و ارادت شخصی او به دین اسلام و خاندان عصمت و طهارت باعث شده با وجود مشغله کاری فراوان دست از این علاقه و عشق برندارد و حتی اگر دور از وطن و در استرالیا یا هر کشور دیگری باشد، دست به ترجمه کتاب‌های خوب درباره دین اسلام بزند.
کتاب‌هایی واقعا خواندنی که نه تنها در سراسر دنیا برای مخاطبان غربی و شرقی غیر مسلمان جذاب هستند، بلکه ترجمه خوب تهرانی نسب باعث شده کتاب‌هایی که با قلم او به زبان فارسی برگردانده می‌شوند، برای مخاطب مسلمان ایرانی هم بسیار جذاب باشد. ما تهرانی نسب را چند سال پیش با کتاب «محمد (ص) بر پایه کهن‌ترین منابع» نوشته مارتین لینگز شناختیم و امسال نیز از همین نویسنده کتاب «مکه از پیش از نزول تورات تا کنون» با ترجمه تهرانی نسب وارد بازار کتاب شد.
هر چند کتاب «مکه» کتاب قطوری نیست اما دریافت‌ها و تحقیق‌ها و نوشته‌های لینگز، این اندیشمند هوشمند انگلیسی مسلمان شده، این کتاب را بسیار خواندنی و جذاب کرده است.
با سعید تهرانی نسب درباره کتاب «مکه» و شخصیت مارتین لینگز گپ و گفتی داشتیم که در ادامه می‌آید:
*اگر بخواهید شخصیت مارتین لینگز را به کسی که تا به حال اسم این اندیشمند را نشنیده خیلی مختصر معرفی کنید، چگونه از او می‌گویید؟
…می‌گویم حکیمی بود، اهل سلوک عرفانی، که در یکی از تاریک‌ترین دوران حیات انسان بر روی زمین، در مغرب زمین متولد شد، و به مراحل تکامل معنوی ــ تا درجاتی بسیار بالاتر از آنچه اکثر اهل این زمان درک می‌کنند ــ صعود کرد.
* لینگز در دنیا چه قدر شناخته شده و تاثیر گذار است؟
بسیار زیاد، و این معروفیت و تأثیر رو به فزونی است. از آدم‌های معمولی و امثال من گرفته تا افراد سرشناسی چون پرنس چارلز انگلیسی تا بزرگانی مانند جناب شیخ حمزه یوسف، هر کدام به نوع و به نوبهی خود از او و آثارش تأثیراتی گرفته‌اند و می‌گیرند.
**هم ژرف‌اندیش، هم هنرمند، هم شاعر
*ترجمه کتاب‌های این اندیشمند سخت است یا آسان؟ درباره ریزه کاری‌های متن لینگز اگر چیزی وجود دارد توضیح بفرمایید.
بسیار سخت است، برای این که برای ترجمه خوب او باید مانند خود او بود و این بسیار سخت است، چون او هم ژرف‌اندیش است، هم هنرمند، هم شاعر، هم صاحب تفکر شفاف؛ و هم وسعت دانش دارد و مثلاً وقتی از حضرت عیسی (ع) نقل قولی می‌آورد یا از شکسپیر، یا به اصطلاحی از اصطلاحات آیین هندو اشاره می‌کند، گاهی تصریح می‌کند و گاهی هم نمی‌کند (یعنی درست آن وقت‌هایی که بلاغتش بیشتر است)، تشخیص و فهم اینها هوش و دانش و دقت فراوان می‌طلبد و به این دلایل کار آسانی نیست.
**نگاهی عمیق به اسلام که تابع زمان و مکان نیست
* نگاه لینگز به اسلام و دنیای مسلمان‌ها چه تفاوت‌هایی با نگاه دیگران دارد؟
اولاً پیش از اسلام آوردن، او یک مسیحی معتقد و بسیار وفادار به دین خود بود و هویت اسلامی نداشت و بنابراین او این تجربه نگاه از بیرون را داشت. تا اینجا نگاه او، از این نظر، شبیه نگاه دیگر «صاحبنظران» دانش‌آموخته آکسفورد و امثال اینهاست. اما از قضا همین اعتقاد خالصانه او به دین خودش، و ارادتی که نمود، به گونه‌ای حیرت‌انگیز باعث شد که اسلام بیاورد و به تجربیاتی دست یابد که بسیاری از همتایانش خود را از آن محروم نگه داشته بودند. همچنین عمق و اصالت او باعث سبب می‌شد که نگاهش به اندازه نگاه دیگر «صاحبنظران»، تابع زمان و شرایط دوران نباشد.
* علاوه بر نگاه و مرور تاریخی نویسنده بر تاریخچه مکه و حج، او در بخش‌هایی از زیارت حج خود می‌گوید، جذابیت‌های روایت لینگز از سفر حجش از نظر شما چه بوده؟
صبغهی فرا-زمانی آن و خوش‌بینی و آرامش و سکینه‌ای که طبعاً در روایت یک جوینده و سالک راستین محسوس است.
* درخشان‌ترین بخش کتاب از نظر شما کجاست؟
به طور کلّی، افکار و نگرش مرحوم لینگز درخشان است. اما در این مورد خاص، یکی از نکات مهم این کتابِ کوچک، همان است که دربارهی وحی و مراتب آن درست در آغاز کتاب آورده است. نزدیک به اواخر کتاب، دوباره یادآوری می‌کند که عرفات سرزمین آدم (ع) است («سرزمین» و نه «شهر»، چون در زمان آدم (ع) هنوز شهر وجود نداشت) و مکه شهر ابراهیم (ع)؛ و بعد این سؤال را مطرح می‌کند: حال که عرفات، هم در زمان، هم در مکان، فراتر از مکه قرار گرفته است، چرا زیارت حج زیارت مکه نامیده می‌شود و نه زیارت عرفات؟ سپس در تشریح جواب این سؤال، توجه خواننده را به وجود دو عنصر، عنصر عمودی و عنصر افقی دین ــ یعنی کتاب و سنّت ــ جلب می‌کند و باز در ادامه اهمیت تمیز میان امر مطلق و امور نسبی را متذکر می‌شود... نکته‌بینی‌ای هم که درست در آخر کتاب کرده، به نظرم فوق العاده است. همهی اینها نکات کلیدی هستند که بسیاری از شبهات و پیامدهای مخرّب آنها از عدم درک این نکات ابتدایی و ساده، و در عین حال بسیار حیاتی، ناشی می‌شود.
**نگاه مرحوم لینگز رنگ و بوی وحدت دارد
*آیا لینگز از نظر شما و نوع نگاهش به مکه و حج، به کشفی رسیده که به نظر شما دیگران آن را این گونه ندیده‌اند یا برای شما تازگی داشته باشد؟
آن مرحوم مدعی کشف تازه نبود، اما نکتهی بدیع این کتابِ بسیار کم‌حجم در نشان دادن این است که کعبه و مکه از پیش از نزول تورات مقدس بوده و بنابراین، چنان که متوقع است، پس از نزول تورات هم مقدس بودن مکه در تورات به صراحت و با ذکر نام کهن آن (بکّه) تصدیق شده است و بنابراین یهودیان و مسیحیان هم باید آن را مقدس و محترم بدانند. از قضا، این تفکر و این توجه درست بر خلاف مسیر انحطاط و تخریب و فساد و تفرقه و تنازع رایج در این روزها و سال‌هایی است که نسل‌های معاصر ما شاهدش بوده‌اند. همیشه نگاه مرحوم لینگز رنگ و بوی وحدت دارد، نه تنها وحدت میان مذاهب اسلامی، بلکه حتی وحدت با دیگر ادیان اصیل. حقیقتاً جای حیرت است که سنّت‌گراهای اصول‌مداری همچون مرحوم لینگز که وسواس و داعیهی «نوآوری» نداشته‌اند تا چه حد می‌توانند برای درمان ریشه‌ای دردهای «نوین» مفید باشند.
**حج راستین یعنی سفر در زمان و رسیدن به لامکان و لازمان
*من بعد از خواندن کتاب، نگاه لینگز را این طور یافتم که حج یعنی مرور زندگی برای انسان از روزی که به زمین آمده و رفتن به مکان‌های مقدسی که ضمیر ناخودآگاهش او را به یاد گذشته اصلی اش در این دنیا و آن دنیا می‌اندازد، شما چه قدر با این دریافت موافق هستید؟ و در مجموع چه دریافت دیگری از حج و مکه به روایت لینگز دارید؟
این نکته بسیار نغز و بسیار لطیف است. من کاملاً با این دریافت موافقم. به قول مولانا:
این جهان خُمّست و دل چون جوی آب \ این جهان حجره‌ست و دل شهر عُجاب
چیست اندر خم که اندر نهر نیست؟! \ چیست اندر خانه کاندر شهر نیست؟! . . .
به نظرم با حج راستین و با زیارت «بیت العتیق» (خانهی کهن، و آزاد و مکرّم)، «سفر در زمان» و حتی گذشتن از زمان و مکان و رسیدن به لامکان و لازمان محقق می‌شود، و فراتر از این همه:
وجه الله. و هرچه بر این جنبهی فرا-زمانی و فرا- ماضی و حال و مستقبَل بودن تأکید و در آن تأمل کنیم کم است…
* آیا کتاب دیگری از این نویسنده در دست ترجمه دارید؟
بله، کتاب بسیار ارزشمند و شگفت‌انگیز «باورهای کهن و خرافه‌های مدرن» ان‌شاءالله به زودی منتشر می‌شود.
مصاحبه قبلی ما با سعید تهرانی نسب درباره کتاب محمد(ص) و ماجرای جالب ملاقات او با نویسنده کتاب یعنی مارتین لینگز را که چند سال پیش انجام شده بود، از اینجا بخوانید.
نظر شما