در مقابل، مسلمانان با الهام از آموزه‌های دینی خود همواره در مقابل متجاوزان به مقاومت پرداخته اند. دشمن که ریشه‌های حرکت‌های اعتراضی مسلمین را در باورهای اعتقادی آنان یافته است، در کنار تجاوز نظامی و حملات دیپلماتیک، ریشه‌های دینی مسلمین را نیز هدف گرفت تا از این طریق مقاومت آنان را بشکند. وهابیت یکی از مهم‌ترین جریان‌هایی است که با هدف ایجاد مذاهب ساختگی برای تفرقه افکنی دینی و با نیت کسب موقعیت سیاسی در منطقه خاورمیانه برای استعمارگران انگلیس توسط محمدبن عبدالوهاب شکل گرفت. فلسفه وجودی وهابیت که با پشتگرمی مالی و نظامی استعمار، قدرت یافت، تفرقه افکنی و خیانت بود. اگرچه این جریان خود را سلفی و پیرو سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و اصحاب ایشان می‌دانستند و وانمود می‌کردند، بر اساس قرآن عمل می‌کنند، اما از همان آغاز که اقدام به کشتار مسلمانان زیادی از شیعیان در شهرهای مختلف عربستان و عراق کردند، ثابت نمودند که بویی از مسلمانی و انسانیت نبرده اند. آنچه توسط وهابیت در خصوص تکفیر زائران خانه خدا و قبور معصومین(علیهم السلام) و امامزادگان اعلام می‌شد، تنها دامن شیعیان را نگرفت، بلکه سنگ بنای این جریان انحرافی و سیاسی از ابتدا بر دشمنی با مسلمین گذاشته شده بود.
بی‌میلی متفکران مصری به جریان وهابیت
اگرچه محمدبن عبدالوهاب خود در خانواده ای حنبلی رشد کرده بود، ولی از نخستین معترضان به وی، پدر و برادرش بودند که از عالمان حنبلی بودند و اعتقادات وی را غیرقابل قبول دانسته و رد کردند. این ردیه تنها در موطن اصلی وهابیت نبود، بلکه در سایر کشورهای اسلامی از جمله مصر نیز با واکنش مواجه شد. از آنجا که وهابیت با هرگونه استدلال‌های عقلی در امور دینی مخالف بودند، با معتزله بشدت نزاع داشتند و تفسیر در آیات و احادیث را رد می‌کردند. دولت وهابی سعی داشت تا با نیات سیاسی با برخی از متفکران و رهبران جریان‌های اسلامی در مصر ارتباط برقرار کند، اما از آنجا که عربستان به پشتوانه آمریکا قدرت نمایی می‌کند و بسیاری از جریان‌های دینی در مصر تمایلی به نفوذ آمریکا درکشورشان ندارند و درصدد انجام مناسبات خود بر اساس شریعت اسلامی هستند، وهابیت و دولت وابسته آن را عنصری خودفروخته و مضر به حال جهان اسلام و کشورشان دانسته و هرگونه ارتباط با این کشور را راهی برای نفوذ دانستند. مصر کشوری است که بیشتر مردم آن دارای اعتقادات سنی هستند و درصد کمی از آنان، شیعه می‌باشند. جدا از شیعیان که وهابیت را در بعد دینی و سیاسی رد می‌کنند، جریان‌های سنی مصر نیز با وهابیت مخالفند. با توجه به اینکه بیشترین مذهب اهل سنت از لحاظ کلامی را اشاعره تشکیل می‌دهند، بنابراین پس از شیعه بیشترین هجمه وهابیت متوجه آنان بوده و وهابیت خود را به ترویج افکار ضد اشاعره ملزم می‌داند.
«الازهر» رویکرد ضدوهابی دارد
دکتر عبد الرحمان بن صالح محمود از نویسندگان وهابی، به ضرورت توجه به این مسأله در مقدمه کتاب خود اشاره کرده است. وی می‌نویسد: دو گروه دارای اندیشه‌های مضر هستند: نخست روشنفکران و ناسیونالیسم‌ها که به اسلام اعتقادی ندارند و دوم پیروان متکلمین و تصوف . وی سپس فرقه‌های کلامی اشعری و صوفی را خطرناک تر از این دو گروه عنوان می‌کند.(عبدالرحمان بن صالح المحمود، موقف ابن تیمیه من الاشاعره، جلد 1 و نیز مقاله عبد العزیز بن باز در مجله مجتمع الکویتیه، شماره 958)
وهابیان، فرقه اشعری و ماتریدی را نیز که از فرق مذهبی مصر هستند، انکار می‌کنند و ضمن مخالفت با آن‌ها، هرگونه تقلید از آن‌ها را حرام می‌دانند و در نوشته‌های خود آن‌ها را تکفیر می‌کنند و پیروان آن را اهل بدعت و خارج از اسلام می‌دانند. وهابیون، حنابله را نیز کافر می‌دانند. مردم مصر دارای گرایش‌های گوناگونی از اهل سنت هستند که وهابیت را وصله ناجور برای جهان اسلام و جریانی انحرافی می‌دانند و مؤسسه الازهر بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز علمی و دینی این کشور نیز رویکرد ضد وهابی دارد. اگرچه در برهه‌ای که سیاستمداران مصر میدان را برای نفوذ آمریکا و همپیمانان منطقه ای اش در این کشور بازگذاشته بودند، وهابیت نیز فرصت یافت تا از طریق فعالیت‌های هنری همچون فیلم و یا چاپ کتاب‌هایی که به ترویج وهابیت می‌پرداخت، در مصر نفوذ کند، اما همین نفوذ سبب شد تا گروه‌های اسلامی و اندیشمندان و روشنفکران این کشور به مخالفت با عربستان سعودی برخیزند. شکل گیری نهضت تقریب مذاهب اسلامی در دهه‌های آغازین قرن بیستم از جمله تلاش‌ها برای ایجاد ارتباط و مفاهمه میان علمای شیعه و مشایخ الازهر است که به گسترش نفوذ شیعیان در مصر و ارتباط متقابل با اهل سنت این کشور انجامیده است. شیعیان با تأسیس نهادهای فرهنگی و اجتماعی، حضور اجتماعی فعال‌تری داشته‌اند که در بین سیاست پردازان وهابی عربستان احساس کرده‌اند.
احترام خاص مصری‌ها به شیعیان
اگر چه بیشتر مردم مصر سنی مذهب هستند، ولی به دلیل حاکمیت سلسله‌های شیعی بر این کشور در گذشته تاریخی آن‌ها و تأثیراتی که بر آداب و رفتار و عقاید مردم گذاشته اند، به شیعیان و اعتقادات آن‌ها احترام می‌گذارند و خود را دارای ماهیتی شیعی می‌دانند. در این کشور همچنین صوفیان بسیاری فعالیت دارند که بشدت با وهابیت و اندیشه‌های آنان مخالفند و وهابیون نیز صوفیه را منحرف می‌دانند. به رغم مخالفان بسیاری که وهابیت در فرق مذهبی مصر دارد، اما سیاست‌هایی که توسط جامعه الازهر در پیش گرفته می‌شود، جهت دهنده بسیاری از سیاست‌های دینی در مصر است. محمد طیب، شیخ الازهر، از مخالفان وهابیت و پیرو یکی از طریقت‌های تصوف است و از آنجا که پیروان تصوف در جهان اهل سنت به اهل بیت(علیهم السلام) ارادت دارند؛ بنابراین هر کسی در اهل سنت صوفی باشد، ضد وهابیت است. یکی از فتواهای وی، جواز نماز خواندن در مساجدی است که دارای ضریح و قبر است؛ اگرچه وهابیت، آن را ممنوع و حرام اعلام کرده است، ولی محمدطیب با صراحت اعلام کرده، نماز در مساجدی که دارای ضریح اولیای الهی و یا قبور است، منع شرعی ندارد. این فتوا در حقیقت مبارزه ای اعتقادی و سیاسی با وهابیت در مصر است.
نظر شما