قدس آنلاین - آفتاب که می‌زند زن و مرد، پیر و جوان، کوچک و بزرگ به خیابان‌ها زده و روزمرگی‌هایشان را شروع می‌کنند. امّا کم پیش می‌آید معلولی بین خیل جمعیت دیده شود. اصلاً خود شما چند وقت است که شخصی را با صندلی چرخدار ندیده‌اید؟ با عصای سفید چطور؟ شاید اگر بدانید براساس آمار سازمان بهداشت جهانی، 15درصد از افراد هر جامعه معلول هستند که با یک حساب سرانگشتی در ایران این آمار به بیش از 112 میلیون نفر می‌رسد بر تعجب‌تان افزوده شود. شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل این عدم حضور، مناسب نبودن معابر شهری باشد. بانک‌ها، مراکز خرید و تفریحی، دانشگاه‌ها و... پُر از موانع حرکتی هستند. معابر و خیابان‌های ما برای معلولان مناسب‌سازی نشده است و ما با خودخواهی هر چه تمام‌تر دست آن ها را از حداقل‌های حقوق شهروندی کوتاه کرده‌ایم.
به تصویب قانون جامع حمایت از معلولان چشم دوخته‌ایم
دکتر مونس کشاورز، دبیر کنگره بین‌المللی حقوق شهروندی معلولین در مورد حقوق شهروندی معلولان می‌گوید قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در راستای تحقق حقوق معلولین در سال 1382تصویب و در سال 1383 به تایید مجلس رسید. وی می‌افزاید: نفس تصویب این قانون اقدام ارزشمند و به معنای توجه خاص و ویژه در راستای تکریم افراد دارای معلولیت است، اما این قانون نیز در عمل به دلیل ایراداتی چند، نتوانست چندان موثر باشد پس طرح اصلاحی قانون جامع حمایت از معلولان در مجلس نهم بررسی و تصویب شد که پس از ارجاع به شورای نگهبان به دلیل ایراداتی که بر حق بود توسط شورای محترم نگهبان رد شد و در مجلس دهم در حال رایزنی برای رفع ایرادات مذکور و ارایه مجدد آن هستند. در این راستا از سازمان‌های مربوطه و دستگاه‌های دولتی و نیز تشکل‌های قوی در حوزه معلولان هم مشورت و نظر دریافت شده است که امید است این اقدامات منجر به رفع ایرادات قانون مذکور در راستای اجرایی شدن مفاد قانون شود.
مشکلاتی که همراه معلولان است
دکتر کشاورز مهمترین مشکل افراد معلول را قانون جامع حمایت از معلولان دانسته و بیان می‌کند متاسفانه راهکار عملی و اجرایی دقیقی برای اجرای مفاد قانون پیش‌بینی نشده است. به عنوان نمونه حداقل حقوق یک فرد معلول،حق دسترسی به اماکن و فضاهای شهری است که زیرساخت‌های شهری مهمترین نقش را برای حضور ایشان در جامعه دارند، آنچه که در تبصره3 ماده 2 قانون پیش‌بینی شده و سازمان بهزیستی را مجاز دانسته تا از سایر دستگاه‌های اجرایی و عمومی گزارش اقدامات مناسب سازی ساختمان در اماکن دولتی و عمومی را درخواست کند. بی‌شک مقرر کردن یک تکلیف اختیاری برای سازمان بهزیستی برای نظارت بر مناسب‌سازی ساختمان‌های دولتی و عمومی با روح نظارت ناسازگار است. از طرفی سایر دستگاه‌های اجرایی و عمومی خود را موظف و مسؤول به گزارش‌دهی به سازمان بهزیستی نمی‌دانند که یکی از موارد مورد بررسی در طرح اصلاحی نیز همین موضوع است.
دبیر کنگره بین‌المللی حقوق شهروندی معلولان مشکل بعدی را ناهماهنگی در سیستم و نهادهای دولتی و نبود مدیریت یکپارچه و سازماندهی شده در حیطه دستگاه‌های دولتی و متولی امر معلولان دانسته و تشریح می‌کند همه دستگاه‌ها تلاش بر حفظ، حمایت و تحقق حقوق افراد دارای معلولیت دارند اما هر شخص از نگاه خود به موضوع می پردازد و اقدامات یکپارچه نیست. علاوه بر آن عدم توانمندسازی معلولان یا به عبارتی عدم کشف استعدادهای این افراد و استفاده نکردن از ظرفیت حضور آن ها در جامعه از دیگر مشکلات است. امروزه برخی از این عزیزان در بالاترین رده‌های تحصیلی، شغلی و هنری و اقدامات فرهنگی اجتماعی پیشتازند و نسبت به دیگر افراد دارای شرایط به مراتب مطلوب‌تری هستند.
حقوق شهروندی معلولان باید یکسان سازی شود
این فعال حوزه معلولان راهکار اجرایی برای حل مشکلات این افراد را فرهنگ سازی و ایجاد باور اجتماعی مبنی بر طبیعی و عادی بودن شهروندان دارای معلولیت که موجب خودباوری و ترغیب ایشان برای بازگشت به جامعه است دانسته و می‌گوید: در این راستا صدا و سیما و رسانه‌های صوتی و تصویری و ظرفیت عظیم فضای مجازی، بهترین فضا برای عملیاتی کردن این موضوع هستند. بدین صورت که با نشان دادن و به تصویر کشیدن توانمندی‌ها و قابلیت‌های این قشر از جامعه سبب ورود و بازگشت آن ها به جامعه شوند. تا زمانی که در سریال‌ها و نمایش‌ها شاهد معلولیت به عنوان جزا و عقوبت اعمال گناه افراد باشیم، نمی توان به بهبود نگاه شهروندان به معلولان نیز امید داشت. نقش شهروندان و آموزش های شهروندی در بازگشت و ورود این قشر به جامعه نیز نقشی شایان توجه است که باز هم رسانه، فضای مجازی و... می تواند بهترین نقش را با آموزش صحیح اصول برخورد با افراد دارای معلولیت ایفا کند.
کشاورز تاکید می‌کند که مهم نیست شهروند دارای معلولیت کجا ساکن باشد. در دور افتاده‌ترین نقاط هم باید یکسان سازی امکانات و دسترسی‌ها و تسهیلات و... صورت پذیرد. البته نمی توان اقتضائات زندگی شهری را نادیده گرفت که یکی از این اقتضائات همین تفاوت‌های سطح زندگی در شهرها و دیگر نقاط کشور است که البته این اختصاص به شهروندان دارای معلولیت ندارد و در خصوص دیگر شهروندان نیز صدق می کند. الگوبرداری از اقدامات مثبت در کلان‌شهرها و تطبیق با شرایط فیزیکی، فرهنگی و... شهرهای کوچک‌تر در راستای بهبود شرایط زندگی معلولان مهمترین وظیفه اجرایی دولت است.
قوانین ناکافی برای احقاق حقوق معلولان
دکتر کامران عاروان، مدیر عامل جامعه معلولین ایران نیز با اشاره به اینکه در تمامی کشورها برای معلولان قوانین ویژه‌ای وجود دارد می‌افزاید: دلیل وضع قوانین ویژه برای این دسته افراد این است که قوانین موجود در کشور، سبب احقاق حقوق معلولان نمی‌شود. وی در ادامه توضیح می‌دهد: قانون جامع حمایت از معلولان به طور کامل اجرا نشد. عاروان دلیل به اجرا نیامدن کامل قانون را اشکالاتی می‌داند که شورای نگهبان در نحوه بررسی آن از سوی دولت گرفته و بیان می‌کند این قانون به صورت کلی باید ابتدا در مجلس مطرح و از سوی کمیسیون‌ها مورد بررسی قرار می‌گرفت و در ادامه پس از تصویب به اجرا درمی‌آمد. قانون سابق حمایت از معلولین دارای اشکالاتی چون تأمین نبودن بودجه و عدم نظارت مستقیم از سوی دولت در اجرای مواد آن توسط دستگاه‌های اجرایی، کاهش شغل‌های اپراتوری در دستگاه‌های اجرایی و... بود که نتوانست پاسخگوی نیازهای معلولان باشد.
عاروان در ادامه یادآور می‌شود با در نظر گرفتن مشکلات معلولان و فعالیت نهادهای مردمی و دستگاه‌های اجرایی، فرهنگ حمایت از حقوق شهروندی معلولان نیاز به بازنگری جدی دارد. مقوله‌ای که در جامعه ما هنوز جا نیفتاده و لازم است علاوه بر بررسی قانون جامع حمایت از معلولین در صحن علنی مجلس، نحوه فرهنگ‌سازی در زمینه بهره‌مندی از توانمندی‌ها و حفظ حقوق شهروندی معلولان در کمیسیون فرهنگی هم بررسی شود.
اقدامات حوزه معلولان جزیره‌ای است
عاروان تصریح می‌کند: حقوق شهروندی معلولان حالت تعلیق و تعویق دارد، به طوری که روشن نبودن حقوق آن ها سبب نگرانی آن هاست. این به معنای آن نیست که در این حوزه اقداماتی انجام نشده است، بلکه اقدامات صورت پذیرفته بصورت جزیره‌ای بوده و یکپارچه نیست. اقدامات صورت گرفته در شهرداری، وزارت مسکن، وزارت ارشاد و... بسیار خوب و مثبت است اما با هم پلی ارتباطی ندارند. یک معلول باید به طور مشخص از امکانات یکپارچه‌ای در کل شهر برخوردار باشد.
مدیر عامل جامعه معلولین ایران که خود یک معلول است و محدودیت‌های یک فرد معلول را به خوبی درک می‌کند اضافه می‌کند:علاوه بر آنکه مناسب‌سازی از حقوق شهروندی یک معلول محسوب می‌شود و یک معلول حق دارد از تمام فضای شهری بهره‌مند شود بحث فرهنگ سازی جامعه هم وجود دارد. معلول حق دارد بدون دغدغه وارد فضای شهری شده و امنیت روانی و اجتماعی داشته باشد. وقتی یک معلول مانند افراد عادی دیگر مالیات و عوارض پرداخت می‌کنند پس حق دارند که حقوقی که شامل افراد عادی می‌شود، شامل حال آن ها هم شود. اتوبوس‌های عمومی، تاکسی‌ها، مترو، فضاهای ساختمانی، هتل‌ها، پارک‌ها و... برای معلولان مناسب‌سازی نشده است. حق تفریح از معلولان سلب شده و یک معلول کودک در کدام فضا می‌تواند بازی و تفریح که حق هر شهروند است انجام دهد؟
عامران در پایان خاطر نشان می‌کند:باید فضا برای اشتغال، فعالیت و مشارکت اجتماعی معلولان مناسب باشد چرا که او هم عضوی از اعضای جامعه است. درصد بیشتر معلولان جسمی حرکتی و یا نابینا و ناشنوا هستند و توانایی ذهنی بالایی دارند و باید حق حضور اجتماعی داشته باشند. اما متاسفانه فضای جامعه را مساعد حضور خود نمی‌بینند و حضور در شهر برای آن ها جز سرخوردگی چیزی به همراه ندارد.
نظر شما