قدس آنلاین- کمتر از ۳ هفته مانده به موعد تصمیم گیری ترامپ درباره ماندن یا خروج از برجام، روئسای جمهور ایران و آمریکا دیگر صراحتاً به یکدیگر درباره تبعات خروج دیگری از برجام هشدار داده و برای هم خط و نشان می‌کشند.
حسن روحانی روز چهارشنبه در جمع مردم تبریز گفت: آمریکا باید بداند که برای خروج از برجام هزینه‌های زیادی را متحمل خواهد شد. وی افزود اگر آمریکا از برجام خارج شود ما هم برنامه‌هایی برای خودمان داریم اما کنار گذاشتن برجام پرهزینه‌ترین تصمیم سیاسی آمریکا در تاریخ این کشور خواهد بود.
علی شمخانی دبیر شورایعالی امنیت‌ملی هم دیروز از آماده‌باش به سازمان انرژی اتمی برای آغاز فرآیند بازگشت‌پذیری فعالیت‌های هسته‌ای کشور و همچنین امکان خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به عنوان یکی از گزینه‌های روی میز ایران، در صورتی که منافعش در خطر قرار گیرد سخن گفت. شدیدترین تهدیدی که از زمان اجرای برجام و حتی پیش از آن از تهران برای غرب مخابره شده است.
در آنسوی ماجرا هم دونالد ترامپ واژکان مشابهی را بکار برد و در دیدار با امانوئل مکرون، در حالی که به شدت و با صراحت تمام از سوی رئیس جمهور فرانسه برای تهدید برجام مورد انتقاد قرار گرفت، گفت که اگر ایران بخواهد به فعالیت‌های هسته‌ای قبل خود بازگردد، مشکلی بزرگ برای ایران ایجاد خواهد کرد.
وی همچنین اظهار داشت: برای ایران آسان نخواهد بود که بخواهد برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد.
با این حال محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان دو روز پیش در نیویورک در مصاحبه با یک نشریه آمریکایی صراحتاً گفت که خروج آمریکا از برجام ایران را از تعهدات خود در این توافق رها می‌کند.
بازنده خروج از برجام کیست؟
حال سؤال اینست که در دو سوی این منازعه کدام یک از طرف‌ها دست بازتری برای عمل به تهدیدات خود دارند. شبکه سی‌ان‌ان در گزارشی با عنوان چه کسی بازنده برهم خوردن توافق هسته‌ای با ایران خواهد بود به بررسی آثار خروج ترامپ از برجام پرداخته و با اشاره به تأثیر منازعه با ایران بر افزایش قیمت نقت، ضرر و زیان شرکت‌های غربی مثل توتال، بوئینگ و ایرباس که قراردادهای چند صد میلیارد دلاری با ایران دارند و تأثیر بر هم خوردن این قرار دادها بر اشتغال در اروپا و آمریکا که بیش از ۱۰۰ هزار شغل را تنها در شرکت بوئینگ در اروپا و آمریکا به مخاطره خواهند انداخت و همچنین ضرر و زیان ایرلاین‌های اروپایی و شرکت‌هایی که در صنعت توریسم و هتل‌داری وارد بازار ایران شده‌اند، ابعاد آثار منفی اقتصادی و سیاسی این تصمیم ترامپ را مورد اشاره قرار داد.
اما سؤالی که بیش از این ذهن کارشناسان و رسانه‌های به ویژه غرب را به خود مشغول کرده اینست که تهران تا چه حد در تهدیدهای خود جدی است و با وجود تلاش‌های اروپا برای اطمینان دادن به ایران در مورد پایبند ماندن به برجام، در شرایطی که اقدامات آنها همچون تمایل به اعمال تحریم‌های بیشتر تهران را عصبانی کرده، ظرفیت اقدام متقابل و بازگشت پذیری را با توجه به محدودیت‌هایی که در برجام پذیرفت و آنها را اجرایی کرد، دارد؟
بازگشت‌پذیری گزینه آخر اما در دسترس
دکتر حسن لاسجردی با اشاره به اینکه موعد ۲۲ اردیبهشت ماه برای مشخص شدن تصمیم ترامپ از پیش معین بوده، اظهار داشت: اقدامات ایران و آمریکا معطوف به این موعد زمانی است و هر دو طرف فرصت لازم را برای اتخاذ تدابیر خود داشته‌اند.
این کارشناس مسائل هسته‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار ما افزود: چینش تیمی تندرو و ضد ایرانی از سوی ترامپ، از موضع وعده‌های انتخاباتی او برای خروج از برجام نشان می‌دهد او نگاه مثبتی به این توافق ندارد و می‌خواهد از شکل موجود آن خارج شود، با این حال هنوز هم هستند افرادی که نگاه مثبتی به این توافق در داخل آمریکا دارند و معتقدند راه حل میانه‌ای برای کنترل با ارتباط و گفت‌وگوی تهران و واشنگتن هست.
وی با اشاره به سفر مکرون رئیس جمهور فرانسه و برنامه سفر مرکل به واشنگتن و صف دیگر مقامات عازم سفر به واشنگتن برای حفظ برجام خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد مجموعه مواضعی که محمد جواد ظریف وزیر خارجه و شخص رئیس جمهور در روزهای اخیر در مورد رها شدن ایران از تعهداتش در صورت نقض برجام از سوی آمریکا، راهبرد درست و مناسبی است که نشان می‌دهد ایران ضمن ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی‌ها، بنایش حفظ برجام است تا همین پیکره را با طرف‌های دیگر برجام ادامه دهد. اگر آنها پاسخ مناسبی نداشتند قطعاً ایران اقدامات و تصمیمات دیگر خود را به اجرا خواهد گذاشت. به بیان دیگر متناسب با شرایط اقدامات متقابل نسبی خواهد داشت و یا پروژه صفر یا ۱۰۰ را اجرا خواهد کرد.
لاسجردی با اشاره به اینکه کشورهای دیگر عضو برجام نگاه مثبتی به پایبندی ایران دارند و فضای کلی سیاست آنها برهم خوردن برجام نیست، اضافه کرد: اگر چه تروئیکای اروپایی در مورد برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران لابی‌هایی با واشنگتن دارند، اما همچنان تمرکز ایران بر حفظ برجام است. اگر آمریکا ۲۲ اردیبهشت از برجام خارج شود سناریوهای دیگری مد نظر است و آن زمان مقامات تهران باید دوباره تصمیم بگیرند که چگونه واکنش نشان دهند. اما خروج از برجام برای جلوگیری از بهانه دادن به دست دشمنان، گزینه آخر دولت به نظر می‌رسد.
این کارشناس مسائل سیاسی اظهار داشت: در رابطه با خروج از برجام ما چند جانمایی را باید انجام دهیم. از جمله بسترهایی که تعلیق کردیم یا کاهش دادیم بازیابی کنیم و فعالیت هسته‌ای در فردو و نطنز را راه اندازی کنیم که قدری زمان می‌برد.
لاسجردی یادآور شد: بازگشت پذیری برخی فعایت‌ها مثل فردو و غنی‌سازی ۲۰ درصد به دلیل وجود بسترهای لازم به سرعت انجام می‌شود اما اگر بخواهیم چرخه فعالیت هسته‌ای را به زمانی که خیلی چابک بودیم برگردانیم یک سال نیاز است.
وی افزود: دیگر بحث‌ها مثل روابط بانکی، پولی و بیمه‌ای با خارج از کشور در ۲ سال گذشته نیز کماکان با مشکل روبرو بوده و با بر هم خوردن برجام این مشکلات بیشتر خواهد شد که نیارمند تدابیر جدید است و فشارها علیه ما زیاد خواهد شد اما فرصت‌هایی هم داریم از جمله اینکه همچنان با روس‌ها و چینی‌ها ارتباطات تجاری گسترده‌ای داریم. خوشبختانه برجام توانسته فضای روانی علیه ایران را بشکند. دولت پروژه‌ها و قراردادهایی را با اروپایی‌ها جلوبرده که ممکن است به واسطه آنهاُ بازگشت فشارهای اقتصادی به سطح قبل و بازگرداندن قطعنامه‌های پیشین سخت باشد.
دکتر لاسجردی تصریح کرد: چون توافق هسته‌ای پیوست قطعنامه شورای امنیت را دارد به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها اگر بخواهند دچار خطا شوند و همه زحمات شکل‌گیری برجام را از بین ببرند روابطشان با اروپا دچار مشکل خواهد شد و از آنجا که خودشان را یکی از مدعیان در زمینه کنترل سلاح‌های هسته‌ای و تسلیحات غیر متعارف در جهان معرفی می‌کنند با خروج از برجام اعتبارشان مخدوش خواهد شد. با این حال ادبیات تهران و واشنگتن نشان می‌دهد ۲۲ اردیبهشت اتفاق سختی رخ ندهد.
نظر شما