قدس آنلاین-پذیرش اینکه به خانواده‌ای بگویید عزیزش به دلیل حادثه‌ای دچار مرگ مغزی شده و با وجود اینکه نفس می‌کشد، فوت کرده است دشوار است؛ اما واقعیت این است که بر اساس دانش پزشکی او از طریق دستگاه تنها تنفس مصنوعی دریافت می‌کند و بس.

در چنین شرایطی است که برخی پس از قرار گرفتن در آستانه انتخابی دشوار سرانجام می‌پذیرند و متقاعد می‌شوند که با اهدای عضو می‌توان روح حیات را از پیکر بی جان عزیزانشان به کالبد ده‌ها بیمار نیازمند به پیوند دمید.

• مصداقی برای ایثار

خانواده «نخل احمدی» مصداق آن هایی است که در دشوارترین شرایط؛ سخت‌ترین گزینه پیش رو را انتخاب کرده‌اند. آن طور که شیوا؛ فرزند مرحوم احمد نخل احمدی می‌گوید پدر، که روزی نخستین دانش آموخته کارشناسی ریاضی در شهرستان تربت جام و قدیمی‌ترین دبیر ریاضی دبیرستان‌های این شهر بود در یکی از روزهای بهمن سال گذشته در حالی که ۶۵ بهار را پشت سر گذاشته بود دچار سکته می‌شود و با همه تلاش‌های تیم درمان بیمارستان و انتقال وی به بخش «آی سی یو» معاینات و آزمایش‌های متعدد، پزشکان مرگ مغزی وی را تأیید می‌کنند.

خانواده وی با اهدای کبد، کلیه‌ها و قرنیه‌های پدر، جان پنج بیمار نیازمند پیوند را از مرگ نجات می‌دهند.

این استاد اخلاق سال‌ها قبل با تکمیل فرم اهدای عضو برای خود و ترغیب فرزندانش به عضویت در این خانواده بزرگ، آخرین درس زندگی را به شاگردانش می‌دهد و چه زیبا درسی است پایان سفر دنیوی معلمی مهربان؛ جایی که مغز او را همراهی نمی‌کرد و قلب بی قرار ایستادن به اجبار دستگاه‌های مدرن پزشکی می‌تپد تا توشه‌ای ارزشمند به کوله بار سفر خود بیفزاید.

• غفلت از اعضایی که زیر خاک می‌رود

بر اساس آمارها و آن گونه که مسئولان می‌گویند سالانه ۵ تا ۸ هزار نفر در کشور دچار مرگ مغزی می‌شوند که حدود نیمی از آن‌ها قابلیت اهدای عضو دارند، این در حالی است که در سال گذشته تنها ۹۲۶ نفر، یعنی کمتر از یک سوم افراد مرگ مغزی، به اهدای عضو رضایت دادند.

هر سال ۶۰۰۰ عضو قابل اهدا به زیر خاک می‌رود و ۳۰۰۰ نفر در اثر نرسیدن عضو اهدایی فوت می‌کنند و ناگفته پیداست چنانچه اعضای بدن نیمی از افرادی که عضوشان اهدا نشده و به خاک سپرده شده‌اند به بیماران پیوند می‌خورد، کمبود عضو اهدایی در کشور برطرف می‌شد.

• تنها ۲۵ درصد از خانواده‌ها رضایت می‌دهند

آن طور که دکتر فرحناز صادق بیگی؛رئیس فراهم آوری اعضای پیوندی بیمارستان مسیح دانشوری تهران در گفت و گو با خبرنگار ما می‌گوید، از ۵ تا ۸ هزار بیماری که هر سال در کشور با تابلوی مرگ مغزی فوت می‌کنند ۳ تا ۴ هزار نفر مناسب اهدای عضو هستند و فقط ۲۵ درصد خانواده‌ها رضایت به اهدای عضو می‌دهند..

وی با اشاره به اینکه رضایت خانواده‌های بیماران مرگ مغزی برای اهدای عضو در استان‌های مختلف متفاوت است، می‌گوید: سال گذشته ۲۵۰ اهدای عضو در بیمارستان مسیح دانشوری تهران انجام شده و رضایت گیری از خانواده بیماران مرگ مغزی معرفی شده به این بیمارستان بیش از ۸۰ درصد بوده است.

• هر روز ۱۰ بیمار در فهرست انتظار فوت می‌کنند

دکتر صادق بیگی با بیان اینکه سال گذشته در کشور ۹۲۶ اهدای عضو انجام شده است می‌گوید:بر اساس شاخص pmp (میزان اهدای عضو از مرگ مغزی به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت) فرهنگ اهدای عضو در ایران ۱۲ است، درحالی که در برخی از کشورهای اروپایی مثل اسپانیا شاخص pmp اهدای عضو ۳۵ است. به این ترتیب ایران در خاورمیانه رتبه نخست اهدای عضو و در سطح بین الملل رتبه ۳۳ را به خود اختصاص داده است.

وی یادآور می‌شود: اکنون ۳۰ هزار بیمار از سراسر کشور در فهرست انتظار پیوند قرار دارند که هر روز ۱۴ نفر به آن‌ها افزوده شده و ۱۰ نفر نیز در انتظار پیوند فوت می‌کنند.

• تفاوت مرگ مغزی و کما

این تصور که ممکن است بیمار مرگ مغزی بار دیگر علایم حیات را دریافت کند بسیاری را برای رضایت اهدای اعضای عزیزانشان دچار تردید می‌کند اما بر اساس آنچه مسئول واحد فراهم آوری اعضای پیوندی بیمارستان منتصریه دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌گوید، تاکنون در هیچ کشوری، بیمار مرگ مغزی دوباره به زندگی برنگشته و اگر شنیده می‌شود، فردی با شرایط مشابه بهبود یافته صحت ندارد و واژه «مرگ مغزی» به غلط از سوی عده‌ای غیر متخصص به جای «کما» به کار برده می‌شود.

دکتر ابراهیم خالقی با اشاره به تفاوت مرگ مغزی با کما می‌گوید: در کما یا اغما مغز دچار کاهش اعمال مغز می‌شود و احتمال برگشت هوشیاری وجود دارد،اما مرگ مغزی فقدان برگشت ناپذیر همه فعالیت‌های مغز است و هیچ شانسی برای بهبودی فرد پس از مرگ مغزی وجود ندارد.

به گفته این مسئول، قبل از اعلام مرگ مغزی، معاینات متعدد پزشکی و اقدامات تشخیصی دقیق توسط پنج متخصص مختلف طی دو مرحله انجام می‌شود و در نهایت بامعاینه و تشخیص نماینده پزشکی قانونی مرگ بیمار تأیید می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: مرگ مغزی معمولاً پس از صدمه شدید به سر، خونریزی مغزی، سکته مغزی و یا نرسیدن طولانی مدت اکسیژن به مغز اتفاق می‌افتد که توقف پایدار و برگشت ناپذیر همه اعمال مغز را رقم می‌زند و با وجود پیشرفت علم پزشکی هیچ امیدی برای بازگشت فعالیت مغز آسیب دیده وجود ندارد و چنین افرادی هرگز به زندگی باز نخواهند گشت.

وی ناآگاهی از وضعیت ظاهری جسد بیمار مرگ مغزی پس از برداشتن اعضا را یکی از دلایل نارضایتی خانواده‌ها برای اهدای اعضای عزیزانشان عنوان می‌کند و می‌افزاید: این در حالی است که ظاهر جسد مرگ مغزی پس از برداشتن اعضا هیچ تغییری نمی‌کند و پوست دوخته می‌شود.

وی همچنین بی اطلاعی از مرگ مغزی و تفاوت آن با کما، بی اعتمادی به تیم درمان،نگرانی از فروش اعضا، تردیدهای مذهبی و مثله شدن جسد را از مهم‌ترین دلایل مخالفت با اهدای عضو خانواده برخی از بیماران مرگ مغزی می‌داند و می‌گوید: بهتر است همه ما با تکمیل فرم اهدای عضو نسبت به این عمل خدا پسندانه اقدام کنیم تا اگر تقدیرمان در چنین مسیری رقم خورد تصمیم گیری برای عزیزانمان آسان باشد.

• نگاه دین باورانه

«دین اسلام به زندگی نگاهی متعالی، آسمانی و جامع و فراگیر به اقتضای آنچه خداوند در آفرینش انسان در بعد مادی و معنوی لحاظ کرده است، دارد».

یک کارشناس مذهبی در گفت‌وگو با ما با تبیین بخشی از این نگرش متعالی می‌گوید: در تعبیر دین و در آیه ۳۲ سوره مائده آمده است: «آنکه نَفَسی را نجات دهد گویا همه بشریت را نجات داده است»؛ حکمت این سخن آن است که وقتی تفکر نجات انسان بر جامعه حاکم شود شبکه و شجره فکری و اندیشه او اسباب نجات همه مردم را فراهم خواهد کرد که هم جنبه مادی و هم جنبه معنوی در پی دارد.

حجت‌الاسلام صادق گلزاده می‌گوید: هنگامی که تقدیر الهی پایان زندگی دنیوی را برای فردی که دچار مرگ مغزی شده رقم بزند، بهتر است اعضای قابل استفاده بدن وی را برای نجات بیماران نیازمند پیوند، اهدا کرد که جنبه مادی این تفکر نجات یک انسان از مرگ است و جنبه معنوی آن هدایت انسان‌ها از باطل به سوی حق و سعادت الهی می‌باشد.

• ظرفیتی برای دینداران

وی در ادامه می‌افزاید: از بدو پیوند عضو در ایران فقها با استفاده از اصول فقه شیعه در چارچوب این مبانی و اصول، فتوا صادر کرده‌اند و طبق فتوای ایشان اهدای اعضای بدن فردی که دچار مرگ مغزی شده برای بیماران نیازمند پیوند بدون اشکال است. بنابراین با توجه به نظر موافق مراجع عظام و مفاهیم کلی دینی که احیا و نجات انسان نجات تمام بشریت است، اهدای عضو ظرفیتی برای دینداران محسوب می‌شود که می‌توانند همراهی قابل توجهی در نجات جان بیماران داشته باشند و با رضایت به این عمل نیک علاوه برآنکه توشه‌ای برای آخرت خود و عزیزانشان فراهم می‌کنند تفکر الهی و بشری اهدای عضو را نیز در جامعه گسترش دهند.