به گزارش قدس آنلاین، طرح نظام ارجاع سلامت از ابتدای سال ۸۴ با اجرای طرح «پزشک خانواده» فعالیت خود را در مناطق روستایی و شهری زیر ۲۰ هزار نفر آغاز کرد. طرحی که به‌صورت پایلوت در برخی استان‌های کشور اجرا شد و در صدر سیاست‌های کلان آن جایگزینی سلامت‌محوری و ارتقای بهداشت به‌جای درمان محوری بود تا با اجرای آن از هزینه‌های درمانی کاسته و به جای آن ارزیابی‌های بهداشتی و پیشگیرانه بسترسازی شود، اما اکنون پس از گذشت ۱۳سال از اجرای «طرح پزشک خانواده» که از ابتدا به منظور ایجاد زیرساخت‌های «نظام ارجاع سلامت» اجرا شد، بعضی از مسئولان معتقدند؛ «نظام ارجاع، طرحی فرسایشی و بی‌بازده است که بدون آنکه اهداف سیاست‌گذاری‌شده را عملی کند، هزینه‌های هنگفتی را بر بدنه وزارت بهداشت وارد خواهدکرد».

• ابلاغ سیاست‌های ۱۴ گانه سلامت

بابک فرخی؛ مدیر گروه پزشک خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در خصوص اهداف اجرای طرح «نظام ارجاع» را دستیابی به چند مهم از جمله پیشگیری از تکرار خدمت در سطوح مختلف، کاهش پرداخت از جیب مردم و پیشگیری هزینه در سطوح بالاتر می داند و اضافه می کند :همچنین طبق الزامات قانونی و اسناد بالا دستی نیز از جمله فرمایشات مقام معظم رهبری در ابلاغ سیاست‌های ۱۴ گانه سلامت، به نظام ارجاع اشاره شده و شامل برنامه پنجم و ششم توسعه می‌شود که ضمن تأکید بر اُجرتی «پزشک خانواده» و «نظام ارجاع» به عنوان یک وظیفه تلقی شده که در ماده ۳۷ لایحه بودجه نیز به بحث نظام ارجاع پرداخته شده است و باید بخشی از اعتبارات در قالب نظام ارجاع هزینه شود.

• تحمیل هزینه‌های مالی به وزارت بهداشت

ایرج حریرچی سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز با بیان اینکه «نظام ارجاع سلامت» موجب تحمیل هزینه‌های مالی به وزارت بهداشت می‌شود در گفت و گو با خبرنگار ما می‌گوید:نظام ارجاع سلامت نقش دروازه بانی خدمات درمانی را عهده دارخواهد بود و نظام پیچیده‌ای است که نیازمند هماهنگی‌ها و ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز است و اجرای آن مستلزم دو تغییر عمده و فرهنگ‌سازی در تغییر رفتار مردم (در زمینه مراجعه به پزشک) و همچنین تغییر نظام پرداخت خدمات درمانی است که البته هیچ یک از موارد مذکور بدون ایجاد پرونده الکترونیک ممکن نیست.

وی ادامه می‌دهد: برخلاف تصور عمومی اجرای طرح پزشک خانواده در مرحله اول موجب تحمیل هزینه‌های مالی به وزارت بهداشت می‌شود چراکه با اجرای نظام ارجاع برخی بیماری‌ها نظیر دیابت و پرفشاری خون شناسایی می‌شوند که نیازمند درمان و درپی آن افزایش هزینه‌های درمانی خواهد بود، اما در بلندمدت به دلیل افزایش سطح سلامت و افزایش طول عمر افراد جامعه به نفع کشور خواهد بود.

دکتر حریرچی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت برای اجرای نظام ارجاع سلامت ۱۲ گام اجرایی تعریف و به معاونت درمان این وزارتخانه اعلام کرده است، می‌افزاید: هریک از گام‌های مذکور طبق برنامه زمان بندی شده پیش می‌رود و هر گام، تکمیل کننده گام بعدی خواهد بود و تا حدودی زمان اجرای نهایی نظام ارجاع سلامت پیش بینی شده است، اما با توجه به پیچیدگی‌های مراحل اجرا و اهمیت تامین بودجه نمی‌توان برای آن زمان مشخصی را اعلام کرد.

• مراجعه به پزشک عمومی برای ارجاع به متخصص

حسینعلی شهریاری؛ عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی هم می‌گوید: بیش از ۱۰ سال از تصویب قانون اجرای نظام ارجاع سلامت می‌گذرد، اما به دلایل مختلف از جمله تأمین نشدن بودجه مورد نیاز، اجرای آن به تعویق افتاده است.

وی تأکید می‌کند: همه ما اذعان داریم که تنها راه اصلاح نظام سلامت در ایران و رفع مشکلات موجود، اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع است چراکه پیش بینی می‌شود با اجرای نظام ارجاع سلامت علاوه بر افزایش کیفیت درمان میزان قابل توجهی از هزینه‌های درمانی کاهش یابد. با این حال تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز و اجرای نهایی آن بدون تأمین بودجه امکان پذیر نخواهد بود.

دکتر شهریاری با بیان اینکه مجموع مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در اجرای این نظام تأثیرگذار است، می‌افزاید: همان طور که از اجرای آزمایشی این طرح پیداست با توجه به شرایط و نگرش اشتباه جامعه نسبت به پزشکان عمومی با اجرای نهایی «نظام ارجاع سلامت» نیز بیماران فقط برای معرفی و ارجاع به پزشک متخصص به پزشک خانواده (پزشک عمومی) مراجعه خواهند کرد. در حالی که پزشکان عمومی می‌توانند درصد قابل توجهی از خدمات درمانی مورد نیاز جامعه را پوشش دهند و لازم نیست بیماران برای تشخیص بیماری یا جزئی‌ترین مسایل مرتبط با سلامت خود به پزشکان متخصص یا فوق تخصص مراجعه کنند. بنابراین اجرای موفق این طرح در گرو ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی در سطوح مختلف جامعه است.

وی ادامه می‌دهد: نظام ارجاع سلامت برنامه‌ای پیچیده و نیازمند هماهنگی اداره‌ها و سازمان‌های مختلف است و اجرای آن در همه کشورها زمان بر بوده (حتی در کشورهای صنعتی که زیرساخت‌های لازم برای اجرای «نظام ارجاع سلامت» فراهم بوده، اجرای نهایی آن ۱۵ سال به طول انجامیده) است.

• هماهنگی سازمان‌های مختلف

دکتر فرخی مدیر گروه پزشک خانواده وزارت بهداشت با اشاره به اینکه بازخورد نظام ارجاع بمراتب مهم‌تر از نظام ارجاع است، می‌افزاید: در این طرح هنگامی که پزشک عمومی یا پزشک خانواده بیمار را به سطوح بعدی ارجاع می‌دهد، باید از روند درمان او مطلع باشد.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا به رغم گذشت ۱۳ سال از اجرای برنامه پزشک خانواده، نظام ارجاع در کشور اجرای نهایی نشده، می گوید: با توجه به اینکه اجرای نظام ارجاع سلامت نیازمند ایجاد زیرساخت ها، هماهنگی اداره‌ها و سازمان‌های مختلف بوده است، تاکنون در ۱۰ دانشگاه علوم پزشکی کشور (دانشگاه‌های علوم پزشکی خراسال رضوی، گلستان، چهار محال بختیاری، یزد، خراسان شمالی، اردبیل، زنجان، قم، مراغه و بهشهر) که زیرساخت‌های فنی و تخصصی لازم را داشته‌اند به صورت پایلوت اجرا شده که دانشگاه‌های علوم پزشکی گلستان، وارد مرحله اصلی شده و دانشگاه‌های زنجان، اردبیل، قم و شهرکُرد نیز برای ورود به اجرای نهایی نظام ارجاع اعلام آمادگی کرده‌اند.

دکتر فرخی تصریح می‌کند: با اجرای آزمایشی نظام ارجاع در سطح برخی دانشگاه‌ها از جمله علوم پزشکی بهشهر مشکلاتی مشاهده شده که از سوی ستاد ملی و ستاد دانشگاهی در حال بررسی است.

*تأمین زیرساخت‌ها

به گفته این مسئول، نظام ارجاع سلامت نیازمند بستر الکترونیک (برای ایجاد پرونده سلامت) است که در بند «الف» ماده «۷۴» قانون برنامه ششم توسعه نیز به این مهم اشاره شده و براساس آن وزارت بهداشت مکلف است طی دو سال اول اجرای برنامه ششم توسعه نسبت به استقرار سامانه «پرونده الکترونیک سلامت» اقدام کند که تاکنون بخش عمده آن انجام شده و اکنون بیش از ۷۰ میلیون نفر از هموطنانمان دارای «پرونده الکترونیک سلامت» هستند.

مدیر گروه پزشک خانواده وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی می‌افزاید: تا پایان سال جاری برای جمعیت باقی‌مانده کشور «پرونده الکترونیک سلامت» ایجادخواهد شد تا شرایط لازم برای اجرای سطح دو و سه نظام ارجاع فراهم شود.

دکتر فرخی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان طرح تحول نظام سلامت را به عنوان یکی از موانع اجرایی نظام ارجاع طی سال‌های اخیر برشمرد، اظهار می‌دارد: طرح تحول نظام سلامت نه تنها منافاتی با اجرای نظام ارجاع نداشته، بلکه بخشی از پیش نیازهای آن نظیر سیستم اطلاعاتی را تهیه کرده که علاوه بر رفع برخی از مشکلات حوزه سلامت، در ایجاد زیرساخت‌های نظام ارجاع نیز مؤثر بوده است.

وی در خصوص زمان اجرای نهایی نظام ارجاع در کشور نیز می‌گوید: نمی‌توان زمان اجرای نظام ارجاع سلامت در سطح کشور را پیش بینی کرد، اما طبق برنامه زمانبندی، وزارت بهداشت مکلف است تا پایان برنامه ششم توسعه (افق ۱۴۰۰ )نظام ارجاع را در کشور اجرا کند.

• آنچه باید کرد

برای دستیابی به اهداف نظام سلامت و برخورداری از نتایج آن چاره‌ای جز ادامه این طرح وجود ندارد، اما برای تحقق آن چه باید کرد؟

حسینعلی شهریاری؛ عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در این خصوص معتقد است: «اگر بخواهیم نظام ارجاع سلامت را با موفقیت اجرا و دنبال کنیم، لازم است با الگوسازی بومی نسبت به اجرای آن اقدام کنیم».

بابک فرخی مدیر گروه پزشک خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز با بیان اینکه در تمام دنیا برای کاهش هزینه‌های سلامت و افزایش کیفیت درمان، نظام ارجاع در حال اجراست توضیح می‌دهد: ما در نظام ارجاع سه سطح عمومی، تخصصی و فوق تخصصی داریم که اگر بخواهیم این نظام شکل بگیرد، باید این ارتباط در تمام سطوح برقرار باشد تا فردی که وارد سطوح خدمت می‌شود در صورت نیاز امکان استفاده از سطوح تخصصی و فوق تخصصی نیز برای او فراهم باشد.