به گزارش قدس آنلاین، چندی پیش مجموعه یادنامه‌هایی باعنوان «مشاهیر ادب خراسان» که هر یک به معرفی و گزیده آثار یکی از شاعران متأخر یا معاصر خراسان اختصاص دارد، منتشر شد. در هر کتاب زندگینامه، تعدادی مقاله و نقد درباره آن شاعر و گزیده‌ای از آثار و عکس‌هایی از شاعران منتشر شده است.
یکی از این کتاب‌ها به زندگی و شعر استاد محمد قهرمان اختصاص دارد. این کتاب با عنوان «چراغ شعر» و با تألیف یوسف بینا منتشر شده است. به انگیزه سالروز تولد این شاعر با یوسف بینا مؤلف و پژوهشگر در خصوص شعر و شخصیت این شاعر خراسانی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
■ در زندگی استاد قهرمان می‌خوانیم، ایشان با استاد مهدی اخوان ثالث همکلاس بوده است، این همنشینی و همکلاسی چقدر بر شعر و شخصیت این شاعر تأثیر گذاشته است؟
دوستی زنده‌یادان محمد قهرمان و مهدی اخوان‌ثالث به‌گواهی شنیده‌ها و دیده‌ها و نیز آثار این دو شاعر، دوستی بسیار عمیق و عاطفی و طولانی‌مدتی بوده است. هر کس فقط یک بار آثار شعر و نثر این دو شاعر را بخواند، بدون آنکه حتی شناخت نزدیکی از آن‌ها داشته باشد، به وضوح خواهد فهمید که قهرمان و اخوان‌ثالث چقدر به هم عشق می‌ورزند و چه شعرهای زیبایی در ستایش یکدیگر سروده‌اند. با این حال و به دلایل مختلف، سبک شعری این دو شاعر شباهتی با هم ندارد و هر یک در وادی جداگانه‌ای سیر کرده‌اند.
■ یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعری استاد قهرمان علاقه ایشان به سبک هندی و سرودن در این سبک است و تا جایی پیش رفت که غزلسرای این سبک شد و احیاگر سبک هندی خراسانی. چرا او به این سبک، پژوهش در این سبک و سرودن در این سبک علاقه مند شد؟
علاقه زنده‌یاد قهرمان به شعر سبک هندی و سرودن شعر در حال‌وهوایی نزدیک به این سبک، دو ویژگی مهم ادبی اوست. پژوهش‌های استاد در سبک هندی که منجر به تصحیح و انتشار کلیات دیوان صائب و شمار دیگری از شاعران بزرگ این سبک از جمله کلیم و قدسی و... شد، نشان‌دهنده هوش والای قهرمان در درک ضرورت‌های ادبی است. پژوهش در شعر سبک هندی و ادبیات دوره صفویه به‌علت‌های مختلفی سال‌ها در محافل دانشگاهی و انجمن‌های ادبی مغفول مانده بود و بزرگی از بزرگان به آن سو نمی‌رفت؛ تا اینکه در دوره معاصر، زنده‌یاد قهرمان و پیش‌تر از ایشان زنده‌یاد احمد گلچین‌معانی برای پژوهش در این باره پیشگام شدند و با پژوهش‌هایشان توانستند سهم بزرگی در تکمیل مطالعات ادبی معاصر درباره ادبیات فارسی داشته باشند. از سوی دیگر پژوهش‌های طولانی‌مدت در این باره، استاد قهرمان را به غزل سبک هندی علاقه‌مند کرد و این علاقه موجب شد استاد با بازنگری در شعر سبک هندی و تلفیق آن با برخی ویژگی‌های سبک خراسانی، شعرهایی در این حال‌وهوا بسراید که شهره خاص و عام‌اند.
■ در خصوص سبک هندی خراسانی هم توضیح دهید و این سبک چقدر توانست در ادبیات معاصر ما جریان سازی کند؟
سبک استاد قهرمان در سرودن شعر بویژه در قالب غزل مورد توجه بسیاری از شاعران غزلسرای معاصر (از همنسلان استاد) قرار گرفت و شیوه مقبول بسیاری از شاعران انجمن‌های ادبی خراسان و استان‌های دیگر شد.
■ سرودن شعر به لهجه تربت حیدریه و رباعی هایی که در پایان عمر سرود، ویژگی دیگر شعر این شاعر است. استاد قهرمان چقدر در این دو حوزه توانست اثرگذار و جریان ساز باشد؟
درباره سرودن شعر به لهجه تربتی، می‌توانم نظر بزرگان آشنا با این لهجه را نقل کنم. به گفته بزرگان ادبیات ایران از جمله استاد شفیعی‌کدکنی، محمد قهرمان یکی از بزرگ‌ترین شاعران فارسی‌زبان در سرودن شعر لهجه است و نیز احتمالاً بزرگ‌ترین شاعر در سرودن شعر به یکی از لهجه‌های خراسان است. کسانی که با زیر و بم این لهجه آشنایند همه متفق‌القول بر این باورند که شعرهای تربتی محمد قهرمان یکی از درخشان‌ترین جنبه‌های ذوق و خلاقیت اوست. گذشته از ارزش‌های ادبی و هنری، ارزش زبانی این شعرها و نقشی که در حفظ و اشاعه لغات مهجور خراسانی دارند نیز بسیار مهم و درخور توجه است. استاد در دهه آخر حیات جسمانی علاقه بسیاری به سرودن رباعی پیدا کرده بودند. اگرچه قبل از آن نیز رباعی می‌سرودند، اما در آن سال‌ها این علاقه بسیار بیشتر شد تا آن‌جا که در کتاب «به‌روی جاده ابریشم شعر» بیش از ۱۰۰۰ رباعی عاشقانه از ایشان منتشر شده است.
■ با توجه به این پیشرو بودن چرا ایرانی‌ها و حتی خراسانی‌ها کمتر این شاعر و شعر او را می‌شناسند؟
اگر ما ایرانی‌ها یا ما خراسانی‌ها یا ما مشهدی‌ها بزرگانی مثل استاد قهرمان را کمتر می‌شناسیم، گناه ماست. استاد قهرمان مثل بسیاری از بزرگان دیگر، تمام طول عمر بابرکت خود را صرف مطالعه، پژوهش، نوشتن، سرودن و برگزاری انجمن ادبی کرد و طبق عادت معمول تاریخ ما، از روزگار و اهل روزگار بی‌مهری‌ها دید. بی‌مهری‌های ما به بزرگان علت‌های گوناگون دارد و متأسفانه در رفتار و گفتار ما ایرانی‌ها به‌تکرار مشاهده می‌شود. بسیاری از مردم ما سال‌هاست که به‌سراغ امور جدی نمی‌روند و سرگرم ابتذال‌های روزمره هستند.
■ سبک زندگی استاد قهرمان در آنچه سروده و در کیفیت اشعارش چقدر تأثیرگذار بوده است؟
استاد در طول سال‌های حیاتش پس از تحصیل، همواره به کارهای فرهنگی و خدمات علمی مشغول بوده و عمرش را آزادمردانه و نجیبانه وقف ادبیات و فرهنگ این کشور کرده است. البته این آزادگی و نجابت در شعر استاد نیز نمودهای فراوان دارد و اساساً این همه شعر عالی و پژوهش ارزشمند که از ایشان باقی‌مانده است خود بهترین نشان‌دهنده زندگی آزادمردانه و نجیبانه ایشان است.
نظر شما