اعظم طیرانی:سه شنبه گذشته شماری از پزشکان زنان و زایمان در اعتراض به بخشنامه اخیر وزارت بهداشت مبنی بر صدور مجوز انجام زایمان توسط ماماها مقابل سازمان نظام پزشکی کشور تجمع کردند.

براساس بخشنامه اخیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ماماها با مدرک کارشناسی نیز مجوز انجام زایمان گرفته اند و این موضوع سبب اعتراض پزشکان زنان و زایمان شده است.به گفته این پزشکان بخشنامه اخیر وزارت بهداشت سلامت مادران باردار را به خطر می اندازد و علاوه بر این هزینه حدود یک میلیون تومانی بر زنان زائو اضافه می کند که برخلاف اهداف طرح تحول سلامت است.

البته در مقابل برخی نیز یکی از دلایل اعتراض این گروه از پزشکان را کاهش مراجعات به پزشکان می دانند.

ماماها نیز معتقدند که این موارد از ابتدا جزو اختیارات آنان بوده و هیچ مورد جدیدی به اختیارات قبلی آن ها اضافه نشده است. به گفته آن ها، اعتراض متخصصان زنان نسبت به میزان پرداختی ها بابت هر زایمان به ماما است که تاکنون ۱۵ درصد بوده به ۳۵ درصد افزایش یافته است؛ یعنی در هر زایمان طبیعی باید از این پس ۳۵ درصد تعرفه پزشک زنان و زایمان به ماماها داده شود.

سزارین یا زایمان طبیعی

از میان وقایع چهارگانه حیات؛ یعنی ولادت، وفات، ازدواج و طلاق، واقعه نخست از اهمیت بسزایی بویژه در نزد مادران برخوردار است، چرا که این اتفاق تا مدت‌ها بر ساختار جسم و روان آن‌ها تأثیر می‌گذارد. شاید به همین دلیل است که مادران در تمامی مناطق دنیا با تأکید بر دلایل خود ترجیح می‌دهند از میان دو روش سزارین یا زایمان طبیعی یکی را انتخاب کنند.

انتخاب مادران ایرانی و مادران غیر ایرانی

برای مثال زنان هلندی و آلمانی بیش از همه زایمان طبیعی را انتخاب می‌کنند. جالب است بدانید بیش از نیمی از مادران هلندی زایمان در منزل را ترجیح می‌دهند.

اکثریت زنان ژاپنی نیز معتقدند درد زایمان نوعی آزمایش است که زنان باید در راه آماده شدن برای نقش پرچالش مادری تحمل کنند.

اما در برزیل بر اساس آمارها میزان سزارین ۴۰ درصد کل زایمان‌ها و در برخی از بیمارستان‌ها این نرخ برابر با ۱۰۰ درصد است.

در ترکیه نیز که پیش از این یعنی ۳۰ یا ۴۰ سال قبل، ماماها بویژه در نواحی روستایی، بیشتر زایمان‌ها را نظارت می‌کردند، امروزه ۷۵ درصد بیمارستان‌های خصوصی عمل سزارین را انجام می‌دهند.

در ایران نیز این واقعه از اهمیت فوق العاده‌ای در نزد مادران برخوردار است در حالی که پیش از این همچون بسیاری از ممالک شرقی غالب زایمان‌ها در منزل انجام می‌شد، اما بر اساس آمارها تا چند سال پیش بسیاری از زنان از بین دو روش زایمان طبیعی و سزارین گزینه دوم را انتخاب می‌کردند.

دکتر حسین ملک‌افضلی؛ رئیس هشتمین کنگره ملی سلامت خانواده چندی قبل با بیان اینکه درحال حاضر تولد ۶۰ درصد نوزادان ایرانی به شیوه سزارین است گفته بود، این درحالی است که براساس آمار ۱۵ تا ۲۰ درصد نوزادان در کشورهای دیگر به روش سزارین به دنیا می‌آیند.

طبق گزارش WHO فقط ۵ تا ۱۵ درصد زایمان‌ها منجر به سزارین می‌شود در حالی که براساس تحقیقات موجود، ۴/۴۰ درصد زایمان‌ها در ایران به روش سزارین انجام می‌شود.

 آمارهای وزیر بهداشت

قاضی زاده هاشمی؛ مرداد ۹۲ در جریان بررسی صلاحیت خود به عنوان وزیر پیشنهادی حسن روحانی برای وزارتخانه بهداشت،درمان و آموزش پزشکی از رتبه نخست ایران در میان ۲۰ کشور منطقه در عمل سزارین و رتبه پنجم در مرگ و میر مادران باردار گفته بود.

او دی ماه ۹۵ نیز با بیان اینکه "برخی علاقه دارند آمار سزارین در کشور افزایش پیدا کند، بنابر این شایعاتی ایجاد می‌کنند که مبنای علمی ندارد"، آمار سزارین را بالا و به طور متوسط حدود ۴۰ درصد عنوان کرده بود، حال آنکه به اعتقاد وی در بیشتر کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی این آمار حدود ۲۵ درصد است.

وزیر بهداشت می‌گوید" متأسفانه‌ در همه حوزه ها، از غرب، اروپا و آمریکا تبعیت می‌کنیم، اما در حوزه ترویج زایمان طبیعی و کاهش سزارین، چون به نفع ما نیست، رفتارمان بر عکس است."

 چرا سزارین؟

به گفته برخی پزشکان از آنجا که سزارین با درد کمتری برای زن باردار همراه است و از سوی دیگر پزشکان متخصص زنان برای انجام آن با محدودیت کمتری رو به رویند، این روش همچنان طرفداران زیادی در ایران داشته و دارد و عده‌ای از پزشکان نیز به انتقاد از عوارض زایمان طبیعی می‌پردازند. وزیر بهداشت بتازگی در واکنش به ادعای این گروه با بیان اینکه موضوع افزایش عوارض زایمان طبیعی در زنان دروغ است گفته بود: در شرایطی که وزارت بهداشت به دنبال ترویج زایمان طبیعی است، برخی به اشتباه تهمت می‌زنند که عوارض زایمان در کشور افزایش پیدا کرده و این اظهارات دروغ است، درحالی که نه تنها عوارض زایمان طبیعی بیشتر نشده، بلکه کاهش پیدا کرده است و به طور قطع سزارین عوارض بیشتری دارد.

 زایمان ایمن

یک پژوهشگر حوزه سلامت مادران با اشاره به اینکه شیوه زایمان بحث مهمی در حوزه سلامت مادران و جنین محسوب می‌شود، می‌گوید: هیچ روش زایمانی را نمی‌توان نسبت به روش دیگر بهتر یا بدتر برشمرد، چرا که زایمان ایمن، زایمان ایده آل برای مادر و جنین است که با توجه به شرایط جسمی مادر و جنین بر اساس اصول علمی توصیه می‌شود.

دکتر مهراندخت عابدینی با این حال می‌گوید: زایمان طبیعی خط اول زایمان قرار دارد و متخصصان بر این باورند که همه مادران می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود و شرایطی وجود داشته باشد که زایمان طبیعی گزینه پرخطرتری درمقایسه با سزارین باشد.

به گفته وی در صورتی که زایمان طبیعی زایمان صحیح و منطبق بر توصیه‌های علمی دنیا باشد، لطمه‌ای به مادر و جنین وارد نخواهد کرد بخصوص آنکه زمان زایمان با شروع علایم زایمانی مشخص می‌شود و این موضوع بسیار موثری بر تکامل و نمو شیرخوار در سال‌های آینده زندگی او می‌باشد. به همین دلایل زایمان طبیعی مورد تأیید متخصصان حوزه سلامت است و در اولویت قرار دارد و عمده موارد سزارین به دلیل مخاطراتی است که ادامه بارداری برای سلامت مادر یا جنین دارد.

البته به گفته این متخصص زنان و زایمان، در مواردی نظیر بالا بودن فشار خون مادر و یا ابتلای وی به بیماری دیابت، بیماری قلبی یا بیماری ریوی، برش‌های قبلی روی رحم در سزارین یا سایر جراحی ها، اشکال در جفت و بند ناف همچنین بارداری‌های دو یا چندقلو و قرار گرفتن جنین در وضعیت غیرطبیعی، مواردی که زایمان پیشرفت نمی‌کند و یا کاهش اکسیژن رسانی به جنین مطرح است، بدیهی است بنا به تشخیص پزشک متخصص، سزارین به عنوان زایمان ایمن برای این شرایط توصیه می‌شود.

وی با اشاره به در صورتی که زایمان طبیعی زایمان صحیح و منطبق بر توصیه‌های علمی دنیا باشد، لطمه‌ای به مادر و جنین وارد نخواهد کرد اینکه بخشی از آمار سزارین در کشور مربوط به سزارین‌های غیر ضروری است، می‌گوید: لازم است همه مادران باردار در خصوص شیوه زایمان مورد مشاوره قرار گیرند تا به پرسش‌های مادران در خصوص مسائل مختلف زایمان پاسخ داده شود تا در پایان دوران بارداری مادر بتواند شیوه مناسب زایمان را انتخاب کند و به لحاظ روحی نیز بپذیرد که بهترین و کم خطرترین شیوه زایمان به او توصیه شده است.

دکتر عابدینی تصریح می‌کند: زایمان طبیعی اولویت نخست زایمان است چرا که بیهوشی و بی حسی ژنرال ندارد،جراحی اتفاق نمی‌افتد و عوارض ناشی از آن (خونریزی، عفونت و همچنین احتمال چسبندگی جفت در بارداری‌های بعدی) وجود ندارد. گرچه این عوارض شایع نیستند ولی هر مادری لازم است قبل از انتخاب شیوه زایمان خود از آن‌ها مطلع شود.

وی با بیان اینکه برخی از مادران به دلیل نگرانی از سلامت جنین و ترس از درد زایمان طبیعی ممکن است پس از یک زایمان طبیعی ترجیح دهند، دومین زایمان آن‌ها به شیوه سزارین انجام شود، می‌گوید: زایمان‌های بعدی در این مادران در مقایسه با نخستین زایمان بسیار آسان‌تر است، ضمن آنکه با توجه به روش‌های کنترل دقیق سلامت جنین و شیوه‌های کاهش درد که اخیراً به لیبر(فاز درد زایمان) افزوده شده هم خطرات مرتبط با مادر و جنین کاسته شده و هم زایمان طبیعی با کنترل دقیق سلامت جنین در حین زایمان انجام می‌شود تا مادران زایمانی طبیعی و بدون استرس داشته باشند.

سزارین گارانتی تولد سالم نیست

دکتر ملیحه حسن زاده مفرد؛ استاد دانشگاه علوم پزشکی نیز با بیان اینکه زایمان هر یک از شیوه‌های زایمان که بنا به دلایل علمی انجام شود ایمن و قابل قبول است، می‌گوید: در شرایط عادی باید مادر در پروسه زایمان طبیعی قرار گیرد و اطمینان داشته باشند شیوه زایمان تأثیری در تکامل نورولوژیک جنین ندارد و براساس مطالعات انجام شده به رغم افزایش میزان سزارین طی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۰ آمار فلج‌های مغزی کاهش نیافته و این تصور که سزارین روشی مناسب برای گارانتی تولد نوزاد سالم است، اشتباه می‌باشد.

 دکتر حسن زاده مفرد ادامه می‌دهد: در زایمان به شیوه سزارین به دلیل احتمال عوارضی نظیر خونریزی، عفونت و ترومبو آمبولی و همچنین عوارض ناشی از بیهوشی خطر مرگ مادر افزایش می‌یابد، به همین دلیل متخصصان و کارشناسان بهداشت جهانی گزینه سزارین انتخابی را به عنوان شیوه مناسب برای زایمان رد می‌کنند و اعتقاد دارند در شرایطی سزارین توصیه شود که زایمان طبیعی روشی ایمن برای مادر و جنین نباشد.

 این فوق تخصص آنکولوژی زنان با اشاره به اینکه پروسه بارداری موجب کاهش ابتلا به بیماری هایی نظیر سرطان تخمدان و سرطان رحم می‌شود، می‌گوید: شیوه زایمان تأثیر چندانی در میزان ابتلای به بیماری هایی نظیر سرطان‌ها و شلی کف لگن ندارد و در برخی مواقع شلی کف لگن به دلیل تغییرات هورمونی ناشی از پروسه بارداری اتفاق خواهد افتاد.

به گفته دکتر حسن زاده مفرد آمار سزارین درسطح دنیا طی سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۰ از ۵/۴ درصد به ۸/۳۲ درصد افزایش یافته که مهم‌ترین دلایل آن افزایش سن مادران و تمایل کمتر والدین به فرزند آوری است، در حالی که مهم‌ترین عامل افزایش سزارین در ایران به دلیل ترس از زایمان طبیعی و بی اطلاعی از عوارض سزارین به صورت انتخابی بوده است،در حالی که می‌توان با استفاده از شیوه‌های بدون درد زایمانی طبیعی و ایمن را تجربه کرد.

 کاهش آمار سزارین‌ها، اما...

بر اساس ادعای مسئولان وزارت بهداشت کشورمان با اجرای طرح تحول سلامت، آمار سزارین در ایران کاهش یافته است؛ چنانکه دکتر شهلا خسروی؛ مشاور وزیر بهداشت در امور مامایی معتقد است از زمان اجرای این طرح، از سال ۹۳ به بعد، شیب تند سزارین در کشور کنترل شده است؛ به طوری که آمار سزارین در چهار سال گذشته کاهش یافته است. آمارها نشان می‌دهند که جمعیت نخست زاهایی که سزارین می‌کنند، رو به کاهش است با این حال هنوز هم بخش عمده‌ای از زایمان‌ها به روش سزارین انجام می‌شود.

 پس چه باید کرد؟

به اعتقاد مسئولان و کارشناسان برای ترویج زایمان طبیعی در کشور باید مولفه‌های مختلفی را رعایت کرد؛ برای مثال قاضی زاده هاشمی؛ وزیر بهداشت معتقد است باید به ماماها احترام بیشتری گذاشت و آن‌ها را به بالین برگردند.

به اعتقاد برخی دیگر با آموزش و گسترش روش‌های زایمان بی درد می‌توان ترس از زایمان طبیعی را در مادران باردار کاهش داد.

براساس گزارش دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، فراهم کردن امکانات انجام زایمان طبیعی بی درد با استفاده از روش‌های جدید می‌تواند به عنوان جایگزین مناسب سزارین، موجب کاهش این شاخص و منطقی شدن آن در کشور شود.

توانمندسازی ارائه دهندگان خدمت شامل متخصصین زنان و مامایی شاغل در بخش‌های دولتی و خصوصی، راه اندازی مراکز مهارت آموزی ویژه زایمان طبیعی ویژه مراکز درمانی، بهینه سازی و توسعه فضای فیزیکی بلوک‌های زایمانی در تمامی بیمارستان‌های دولتی، اجرای برنامه‌های فرهنگ سازی به منظور ترویج زایمان طبیعی از دیگر مؤلفه‌های مؤثر برای ترویج زایمان طبیعی است.