■ بذر تئاتر مسجد
بستر فعالیت‌های هنری بچه‌های مسجد با پیروزی انقلاب اسلامی رقم خورد. جبهه‌ای که انقلاب اسلامی برای فرهنگ و هنر ایجاد کرد، سربازان اصلی و نیروهای اصلی آن نیروهای مسجدی بودند. در زمینه فرهنگ و هنر هم لازم بود همین طیف ایفای نقش کنند و امور را به دست بگیرند همانطور که غائله کردستان و گنبد و مسائلی که در اوایل سال 60 رخ داد توسط بچه‌های مسجد رفع و رجوع و مدیریت می‌شد.
قرار بر این شد در زمینه هنر هم همین نیروهای مسجدی پیش‌رو باشند، آن‌ها هم به صحنه آمدند و در مساجد به اجرای تئاتر پرداختند و چهره‌های خوبی تحویل جامعه تئاتر دادند. حسین فدایی، حسین پارسایی و دکتر مجید سرسنگی همه بچه مسجدی بودند که در آن زمان بنا به ضرورت و اهمیت کارهای فرهنگی انقلاب جشنواره تئاتر مساجد را راه اندازی کردند و بستری برای تربیت نیروی هنر انقلابی فراهم کردند. دهه 60 و 70 اوج فعالیت بچه‌های مسجد بود. من به عنوان هنرمند مسجدی نمایش هایی مثل «همراه» را با نوری، هنرمند جانباز کار می‌کردیم که توانست رکورد اجرا را در ایران بشکند.
بیش از 3600 اجرا در کشور داشتیم. نمایش‌های ما با ضبط تلویزیونی همراه بود. یادم هست که شبکه دو سیما تله تئاتر از تئاترهای ما پخش می‌کرد. موضوعات این تئاترها اجتماعی، مذهبی، دفاع مقدس و عرفانی بود و همگی مورد توجه مخاطب قرار می‌گرفت. همه این‌ها در فضای مسجد و با کم‌ترین امکانات اجرا می‌شد و استقبال هم می‌شد. ما از عوامل و عناصر صحنه‌ای که لازمه تئاتر هست، محروم بودیم، اما این هنر را داشتیم نمایشی را به صحنه ببریم که هم عوام بپذیرد و هم خواص بفهمند.
■ تئاتر مسجد مورد توجه هنرمندان امروز نیست
تئاتر مسجد با این پیشینه آغاز به کار کرد، اما الان هیچ نشانی از آن در بدنه تئاتر حرفهای کشور وجود ندارد. الان چقدر نیروهای مسجدی و جوان‌های مذهبی و مردم مذهبی با تئاتر انقلابی و دینی ارتباط برقرار می‌کنند و به طور کلی جایگاه تئاتر انقلابی کجاست؟ من که به عنوان عضو شورای نظارت بر تئاتر مشهد فعالیت می‌کنم می‌بینم در تئاتر امروز، نمایش‌های مسجدی، مذهبی و موضوعات ارزشی زیاد مورد توجه نیستند و خلأ این موضوعات را احساس می‌کنم. ما هنرمندان تئاتر مسجدی نمی‌خواهیم شعار دهیم و حرفهای تکراری بزنیم، ما برای تئاتر باید برنامه و هدف داشته باشیم. بدنه تئاتر امروز دست گروه‌های غیرمردمی است و متاسفانه حمایت مسئولان از تئاتر هنرمندان مسجدی کم است و در این زمینه فعالیت حرفهای و جدی انجام نمی‌شود. اگر بخواهیم در راستای بهبودی و غنی‌تر شدن تئاتر مسجد گام برداریم نیاز به برنامه ریزی و پرورش نیرو داریم. در این بهسازی هم مسئولان نقش دارند و هم هنرمندان. الان تئاتر رشد زیادی کرده است، اما متون ارزشی همپای موضوعات دیگر رشد نداشته‌اند و هنرمندان تراز اول به این متون بی توجه هستند. من به عنوان عضو شورای نظارت بر تئاتر مشهد در طول سال یک متن مذهبی و یا متن نمایشی که متناسب با فرهنگ مسجد باشد، نمی‌بینم. در حالی که اعتقاد ما بر این است تئاتر قالب بیانی است و باید برای گسترش فرهنگ دینی در این حوزه سرمایه‌گذاری کنیم. تئاتر مسجد نیاز جامعه ماست، اما نگاه ما به دین و مسائل مذهبی نگاهی سطحی است در حالی که اگر بخواهیم شناسه‌ای از دین به نسل امروز ارائه دهیم باید از این ابزار استفاده کنیم.
■ تأثیر برگزاری جشنواره‌ها
برگزاری جشنواره هایی با موضوع مسجد بسیار در گسترش این نوع تئاتر تأثیر گذار است. باید گام‌های کوچک را هم غنیمت شمرد و از آن‌ها به نفع خودمان استفاده کنیم. یادم می‌آید در زمان جنگ در شهر سوسنگرد که عراقی‌ها به این شهر نزدیک بودند عابری گفت: در پیاده رو نمایشگاه عکس بگذاریم. من گفتم: در این بحبوحه نمایشگاه عکس جواب نمی‌دهد. او گفت اتفاقاً هر خلأیی که هست من و تو باید پر کنیم و گرنه دشمن پر می‌کند. حرف او در گوشم هنوز هست و الان و در این زمانه هنوز هم به کار می‌آِید. به هر حال برگزاری جشنواره تئاتر مساجد عاقلانه‌تر از برگزار نکردن آن است؛ اما حالا که چنین بستری مهیا شده است نباید سطحی باشد و باید با برنامه ریزی و مطالعه همراه باشد تا بتواند در عرصه تئاتر کشور قد علم کند و جریان ساز باشد.
وقتی حرکتی مثل حرکت جشنواره تئاتر مسجد شروع می‌شود، باید مستمر باشد. متون تولیدی توسط نهادهای مختلف در اختیار گروه‌های تئاتری قرار بگیرد. آموزش به جوان هایی که وارد تئاتر مسجد می‌شوند خیلی مهم است. باید برای این هنرمندان طوری برنامه ریزی شوند تا در آینده وارد تئاتر حرفهای شوند. ارتقای سطح علمی این هنرمندان خیلی اهمیت دارد چون هنرمند مسجدی به معنای فعالیت در مسجد نیست او باید تفکر علمی مذهبی داشته باشد، تئاتر دینی را بشناسد و برایش ارزش قائل باشد، تحقیق و مطالعه کند تا وقتی وارد بدنه تئاتر حرفهای شد با تفکر مسجدی و انقلابی گفتمان ایجاد کند.
امیدواریم در جهت ارتقای تئاتر مسجد به برگزاری جشنواره اکتفا نشود و هنرمندان و مسئولان به همه این موارد توجه کنند چون ما متأسفانه در نویسندگان حرفهای و نویسندگان تراز اول کشورمان هنرمند مسجدی کم داریم و تئاتر مسجد با گذشت این همه سال و شروع درخشانش آنچنان که باید شکوفا نشده است.
■ تئاتر مسجد چگونه ارتقا پیدا می کند؟
تنها راه ارتقای این تئاتر این است که هنرمندان تئاتر مسجد با همه طیف‌های تئاتر و هنری مرتبط شوند، چون این ارتباط هم موجب شکوفا شدن نگاه و تفکر او می‌شود و هم موجب گسترش و جاری شدن تفکر او میان طیف‌های مختلف هنری. این بده بستانی است که باید رخ دهد تا تئاتر مسجد رشد و پیشرفت کند چون به هر حال مسئله دین و مسجد به یک طیف خاصی مربوط نیست و برای همه مردم ایران عمومیت دارد. همه مسجد را می‌شناسند و این جنس هنر را درک می‌کنند.
نظر شما