به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی قدس آنلاین، مقدمه اول؛ مسجد همواره از صدر اسلام به عنوان مرکزیت نهاد تبلیغی و اجتماعی مسلمانان مطرح بوده است. پیامبر اکرم(ص) از مسجد به عنوان پایگاهی ویژه، برای ارتباط با مسلمانان بهره می‌گرفته‌اند و بسیاری از فعالیت‌های آموزشی و تبلیغی در صدر اسلام نیز در مسجد انجام می‌شده است.
جایگاه مسجد اگرچه در طول تاریخ دارای فراز و نشیب بوده است، اما در دوره معاصر و همزمان با پیروزی انقلاب بزرگ اسلامی در ایران، بار دیگر مساجد محوریت یافته و به مراکزی فعال برای پشتیبانی فکری، تبلیغی و حتی لجستیکی از انقلاب اسلامی بخصوص در دوره دفاع مقدس تبدیل شدند.
متأسفانه اما در سال‌های اخیر، مساجد کارکرد چندوجهی خود را از دست داده‌اند و از آن‌ها تنها برای اقامه نماز و برگزاری مراسم ختم استفاده می‌شود در حالی که مساجد می‌توانند قطب بی‌بدیل فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی در محلات باشند.
امام راحل درباره اهمیت مساجد سخنان زیادی دارند و بارها به ابعاد مختلف کارکردهای این نهاد مهم اسلامی اشاره کرده‌اند. امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «مسجد محلی است که از آن باید امور اداره بشود، این مساجد بود که این پیروزی را برای ملت ما درست کرد، این مراکز حساسی است که ملت باید به آن توجه داشته باشند، این‌طور نباشد که خیال کنیم حالا دیگر ما پیروز شدیم، دیگر مسجد می‌خواهیم چه کنیم؟ پیروزی ما برای اداره مسجد است».
ایشان درباره ضرورت حضور جوان‌ها در مساجد نیز می‌فرمایند: «مساجد باید مجتمع بشود از جوان‌ها، اگر ما بفهمیم که این اجتماعات چه فوایدی دارد و اگر بفهمیم که اجتماعاتی که اسلام برای ما دستور داده و فراهم کرده است، چه مسائل سیاسی را حل می‌کند، چه گرفتاری‌ها را حل می‌کند، این‌طور بی‌حال نبودیم که مساجدمان مرکز بشود برای چند پیرزن و پیرمرد».
رهبر معظم انقلاب هم درباره جایگاه و کارکرد مسجد می‌فرمایند: «مسجد نه فقط در زمان ما و نه فقط در کشور عزیز اسلامی ما بلکه در نقاط مختلف عالم و در طول تاریخ، منشأ آثار بزرگ و نهضت‌های بزرگ و حرکت‌های اسلامی بزرگی شده است. مثلاً در همین کشورهای آفریقا، کشورهای شمال آفریقا که مسلمان هستند، مثل الجزایر و دیگر کشورهایی که سال‌ها در زیر سلطه نظامی استعمار فرانسوی‌ها بودند.
قیام این مردم از مساجد شروع شد که به پیروزی هم رسید و کشورها استقلال پیدا کردند. آن روزی هم انقلاب در این کشورها رو به شکست رفت و استقلال خودشان را دوباره از دست دادند که رابطه خودشان را با مساجد و با دین و ایمان مساجد قطع کردند».
■ کاستی‌های نظام آموزشی فعلی
مقدمه دوم؛ نظام آموزش و پرورش ما به تصریح کارشناسان و دلسوزان این حوزه با تمام زحماتی که دست‌اندرکاران این عرصه می‌کشند تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد. بسیاری از کارشناسان و خانواده‌ها معتقدند که خروجی این آموزش و پرورش آن چیزی نیست که یک خانواده مسلمان ایرانی انتظار دارد.
البته نمی‌توان انکار کرد که وضعیت امروز فرهنگی و اقتصادی جامعه و جوانان نیز خود آیینه‌ای است از آنچه نظام آموزشی ما تحویل داده است. دانش آموختگانی بدون مهارت‌های فنی و اجتماعی که آمادگی لازم برای وارد شدن به متن جامعه را ندارند و از سویی به اعتقاد بسیاری از خانواده‌ها، باورهای دینی نیز در این نظام آموزشی نه تنها تقویت نشده، بلکه گاه به دلایل مختلف، تخریب هم شده است.
امروز مدارس ما با ساختار آموزشی غربی، به مکان‌هایی برای شیوع انواع باورهای رنگارنگ عقیدتی و فرهنگ غرب تبدیل شده‌اند و در این میان نبود فضا و اتمسفری که تنفس در آن بتواند دانش‌آموزان را در برابر آسیب‌های این زمانه بیمه کند، به نگرانی بزرگ خانواده‌ها تبدیل شده است.
اما آیا نهاد مسجد در شرایطی که معتقدیم نظام آموزشی ما دچار ضعف‌های بزرگ و کاستی‌های فراوان است، می‌تواند به کمک نهاد آموزش و پرورش بیاید؟ پاسخ این پرسش مثبت است! زیرا نمونه‌های موفقی از این حرکت آموزشی و پرورشی در سال‌های اخیر با محوریت مساجد آغاز شده که امروز می‌توان آن را مورد بررسی و تحلیل قرار داد و از آثار مثبت آن برای کمک به آموزش و پرورش بهره گرفت. حرکتی که چند سالی است با عنوان «مدارس مسجدمحور» از مشهد مقدس آغاز شده و در حال فراگیر شدن در سراسر کشور است. گفته می‌شود در سال تحصیلی پیش‌رو 50 مدرسه مسجدمحور در سراسر کشور با دریافت مجوز، فعالیت خود را آغاز خواهند کرد و این حرکت در سال‌های بعد توسعه خواهد یافت.
در این زمینه حجت‌الاسلام احمد نعمتی مدیر مدرسه مسجدمحور جمکرانِ مشهد می‌گوید: گزارش‌های مورخان از مساجد صدر اسلام حاکی از آن است که مسجد یک نهاد چند بعدی بوده است که در آن افزون بر اقامه نماز و مسائل عبادی، کارهای مدیریتی، قضایی، آموزشی و... نیز انجام می‌شده است.
اما امروز به دلیل جدا شدن امر آموزش و حوزه‌های علمیه از مساجد، هم مساجد ضرر کرده‌اند و هم حوزه‌ها، چرا که ارتباط روحانیت با مردم کمتر شده است.
وی با اشاره به اینکه تصورات مردم از مسجد نادرست است، می‌افزاید: برخی فکر می‌کنند که بازگرداندن برخی امور از جمله آموزش و پرورش به مساجد بازگشت به 1400 سال پیش است در حالی که چهره‌هایی مانند رهبر معظم انقلاب و شهید مطهری که روحانیانی با نقش اجتماعی برجسته هستند در همین مساجد پرورش یافته‌اند.
ما بخوبی نهاد آموزش و پرورش را می‌شناسیم و آن را تحلیل و آنالیز کرده‌ایم، بنابراین بخش‌های زیادی از آن را می‌توانیم نقد کنیم. سیستم آموزش و پرورش ما غربی است در حالی که غرب در حال تغییر دادن روش‌های آموزشی پیشین خود است، اما ما با اصرار داریم همان راه را طی می‌کنیم.
نظام آموزشی در غرب امروز دارد نیازهای چندبعدی دانش‌آموزان را در نظر می‌گیرد و به آن پاسخ می‌دهد اما نظام آموزشی ما تک‌بعدی و ضعیف است.
■ طرح نو و خلاقیت‌های آموزشی
این مدیر و کارشناس آموزشی با بیان اینکه مدارس مسجدمحور دارای یک طرح پیشرفته و به‌روز آموزشی است، می‌گوید: هدف ما آموزش یک زندگی سعادتمندانه به بچه‌هاست که در پرتو برنامه درسی قرآن‌محور، نهج‌البلاغه‌محور و صحیفه سجادیه‌محور همراه با برنامه‌های متنوع پرورشی حاصل می‌شود.
حجت‌الاسلام نعمتی می‌افزاید: دانش‌آموزان در این مدارس، روحیه کار جمعی و مشارکت‌پذیری، روحیه جهاد و مقاومت را در پرتو فضایی سرشار از امید و نشاط فرامی‌گیرند و شهدا را که الگوی بارز حرکت آگاهانه، نشاط و ایثار برای دین و جامعه هستند الگوی خود قرار می‌دهند.
مدیر مدرسه مسجدمحور جمکران درباره تفاوت‌های این مدارس با مدارس عادی می‌گوید: این سیستم چند تفاوت با مدارس عادی دارد؛ نخست اینکه نگاه افرادی که در این مدارس خدمت می‌کنند یک نگاه مادی و انتفاعی نیست و به این کار به عنوان یک شغل نگاه نمی‌کنند.
دوم اینکه ما بیانات رهبر معظم انقلاب را بررسی و تلاش کرده‌ایم در این مدارس این رهنمودها را که مهم ترینش حرکت بر محور قرآن و نهج‌البلاغه است، اجرایی کنیم. از نظر ما این مدارس شبیه یک مزرعه نمونه است که ممکن است آفت‌ها و مشکلاتی هم داشته باشد که البته قابل حل است.
وی می‌افزاید: ویژگی سوم این مدارس، «خانواده‌محور» بودن آن است؛ یعنی در این مدارس حضور پدر در کنار فرزندش و نظارت والدین بر فرآیند آموزش و پرورش فرزندان بسیار ضروری است و از سویی والدین نیز با اشتیاق زیاد و با حضور در کلاس‌ها ضمن نظارت بر امر آموزش، خدمات مختلفی از جمله کارهای پشتیبانی، نظافت مسجد و سایر امور را انجام می‌دهند که فضای بی‌نظیری را در مسجد به وجود می‌آورد.
همین مسئله باعث ارتباط بیشتر خانواده‌ها با دانش‌آموزان و با یکدیگر شده و حتی ما برخی مشاغل را هم به کمک همین جمع‌های دوستانه احیا کرده و اشتغال‌زایی کرده‌ایم.
بدین ترتیب درِ مساجد همیشه باز است و همواره پنج پدر از والدین دانش‌آموزان در مسجد حضور دارند و همین موضوع به گذران امور مسجد و رونق آن هم کمک شایانی می‌کند. ما در این مدارس بر اساس فرمایشات آقا، در جهت تولیدکنندگی تلاش می‌کنیم؛ البته نه تولید اقتصادی بلکه تولید فرهنگی.
خاطرات شهدا و خانواده شهدا توسط دانش‌آموزان جمع‌آوری می‌شود و آماده چاپ در قالب کتاب است. نشریات و جشنواره‌های داخلی داریم و تلاش می‌کنیم شهدایی که به هر دلیل در این سال‌ها گمنام مانده‌اند را شناسایی و معرفی کنیم.
■ پررنگ بودن فعالیت‌های پرورشی
مدیر مدرسه جمکران با اشاره به پررنگ بودن فعالیت‌های پرورشی و اردویی در این مدارس می‌گوید: بچه‌ها هر هفته یک برنامه اردویی به صورت ورزشی، اردوهای جهادی یا تفریحی دارند و یک برنامه زیارت جمعی و اجرای مراسم در حرم مطهر نیز داریم که بسیار مؤثر بوده است.
حجت‌الاسلام نعمتی با بیان خاطره‌ای می‌گوید: چندی پیش حضور نیمه‌شبی پدران دانش‌آموزان همراه با دانش‌آموزان در مسجد قبل از نماز صبح و زمزمه‌های دعا و مناجات، یکی از همسایه‌های مسجد را تحت تأثیر قرار داده بود و او با چشمان اشکبار می‌گفت که شما من را به یاد روزهای خوب جبهه و شور و اشتیاق و مناجات رزمندگان در آن روزها انداختید.
وی با تأکید بر اینکه فعالیت ما نه تنها تعارضی با آموزش و پرورش ندارد، بلکه ما هزینه‌های آموزش و پرورش را کم می‌کنیم، می‌گوید: آموزش و پرورش باید بخش عمده‌ای از اداره فضاهای آموزشی را براساس قانون به تشکل‌های آموزشی مردمی واگذار کند.
برخی می‌گویند شما وسایل آموزشی از جمله کلاس و میز و صندلی و... ندارید و گوشه مسجد می‌نشینید که آن را هم حل کرده‌ایم و حتی از تخته‌های هوشمند در کلاس‌های ما استفاده می‌شود.
■ فراگیر شدن مدارس مسجدمحور
حجت‌الاسلام سعید نوری از مربیان و معلمان مدارس مسجدمحور که 20 سال سابقه آموزشی دارد و 10سال هم در آموزش و پرورش تدریس کرده است، می‌گوید: امروز بسیاری از خانواده‌ها نگران امر تعلیم و تربیت فرزندانشان هستند و گاهی اخبار ناخوشایندی از شرایط موجود در برخی مدارس و رفتارهای برخی دانش‌آموزان و معلمان منتشر می‌شود که نگرانی‌ها را دامن می‌زند.
از سویی خانواده‌ها دوست دارند امکان انتخاب فضای آموزشی و مواد درسی برای آن‌ها فراهم شود، مثلاً برخی دوست دارند فرزندانشان از دوره ابتدایی در فضای دینی، قرآن‌محور و نهج‌البلاغه‌محور، تربیت شوند.
بنابراین با توجه به اینکه قانون هم شیوه‌های مختلفی را برای تحصیل در نظر گرفته است باید به خانواده‌ها حق داد که سیستمی را برای آموزش فرزندانشان انتخاب کنند که نیازهای مورد نظر آن‌ها را پاسخ دهد. مدارس مسجدمحور در حقیقت پاسخی به همین نیاز است.
حجت‌الاسلام نوری با اشاره به اینکه دانش‌آموزان این مدارس، درس‌های رسمی آموزش و پرورش را هم می‌خوانند و امتحان می‌دهند، می‌افزاید: ما درس‌هایی از جمله نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه، مفاتیح‌الجنان و بیانات رهبر انقلاب را هم داریم و به زندگی علما و بزرگان و سیره شهدا هم می‌پردازیم.
وی با اشاره به سابقه طولانی تعامل و کار خود با مدارس موفق تهران و مجموعه‌های آموزشی مذهبی، می‌گوید: براساس شناخت من، نظام آموزشی ما حتی نمی‌تواند کف نیازهای آموزشی دانش‌آموزان ما را تأمین کند یعنی مثلاً دانش‌آموزی که عشایری است و هفته‌ای یک بار سر کلاس می‌رود یا دانش‌آموزی که از پایین‌ترین و محروم‌ترین طبقه جامعه است و والدینش به دلایل مختلف از سواد و توانایی کافی برای کمک به او برخوردار نیستند، تا چه رسد به دانش‌آموزی که از یک خانواده فرهنگی است و والدین او انتظارات بیشتری از نظام آموزشی دارند.
نوری با انتقاد از شیوه‌های نادرست گزینش معلمان و مربیان در آموزش و پرورش می‌گوید: حاصل این شیوه، همین مشکلات ریز و درشتی است که هر از چندگاهی اخبار آن را با تأسف از رسانه‌ها می‌شنویم و من خود از مسئولان آموزش و پرورش در نشست‌های تخصصی شنیده‌ام که در برخی مدارس چه مشکلاتی وجود دارد که نمی‌شود در رسانه‌های عمومی بیان کرد، اما در مدارس مسجدمحور اولاً تقریباً همه استادان طلبه هستند و دقیق گزینش می‌شوند و از آن مهم‌تر نظارت هر روز و مستمر خانواده‌ها بر کلاس‌ها و فعالیت‌های آموزشی وجود دارد و هیچ راهی برای انحراف امر آموزش وجود ندارد.
وی مسئله دیگر را محتوای کتاب‌های آموزش و پرورش و ساختار این نظام می‌داند که بدرستی و برای پاسخ به نیازهای امروز طراحی نشده‌اند.
به گفته وی ظرف غربی آموزش و پرورش ما؛ مظروف و محتوای اسلامی مورد نظر ما را برنمی‌تابد در حالی که مسجد به عنوان یک فضای معنوی و مذهبی، آثار ویژه تربیتی بر دانش‌آموزان دارد و بسیاری از مشکلاتی را که در مدارس وجود دارد در این کلاس‌ها نمی‌بینیم.
■ فضای با نشاط برای بچه‌ها
سیدمصطفی میرحافظ از اولیای دانش‌آموزان یکی از مدارس مسجدمحور نیز با ابراز رضایت از شرایط آموزشی در این مدارس می‌گوید: فضای این مدارس با توجه به مسجدمحور بودن آن، آن قدر با نشاط است که بچه‌ها به هیچ وجه از بودن در مدرسه احساس خستگی نمی‌کنند.
وی با ابراز رضایت از حضور حداکثری و حمایتی اولیا در کلاس‌ها و مدارس، این موضوع را از ویژگی‌های خاص این مدارس برمی‌شمارد و می‌گوید: در این مدارس کار پرورش در کنار آموزش مورد توجه قرار گرفته و به همین دلیل دانش‌آموزان از فضای آموزشی خسته نمی‌شوند.
برگزاری پیوسته اردوها و برنامه‌های ورزشی و پرورشی، بچه‌ها را به این کلاس‌ها بشدت علاقه‌مند می‌کند؛ ضمن اینکه ارتباط بسیار خوبی بین خانواده‌ها، مدرسه، دانش‌آموزان و مربیان برقرار است که در مدارس عادی چنین چیزی را نمی‌بینیم.
این پدر که از حضور دو پسرش در این مدارس خوشحال است، می‌گوید: هر وقت بخواهم پسر نوجوانم را تنبیه کنم، تهدیدش می‌کنم که حق نداری یک روز به مسجد بروی و او از شدت علاقه به مسجد، رفتارش را اصلاح می‌کند و گاهی برای رفتن به مسجد به گریه می‌افتد که این نشان از موفقیت این سیستم آموزشی و جاذبه بالای آن برای دانش‌آموزان دارد.
■ از کارهای خوب حمایت کنیم
مدارس مسجدمحور اگرچه در ابتدای راهند و قطعاً به تصریح اداره‌کنندگانشان دارای نواقصی هم هستند که بتدریج رفع می‌شود، اما نه تنها جای مدارس عادی را تنگ نمی‌کنند، بلکه باری هم از دوش آموزش و پرورش برمی‌دارند و می‌توانند رقابتی بسیار سازنده در بین نهادهای آموزشی به وجود آورند.
این مدارس به گواهی خانواده‌هایی که فرزندانشان در آنجا تحصیل می‌کنند به بخش زیادی از اهداف آموزشی و پرورشی خود دست یافته‌اند، پس هم وزارت آموزش و پرورش و هم افراد خیّر می‌توانند با کمک به روند رو به رشد و افزایشی این مدارس، به بهبود شرایط آموزشی در کشور کمک کنند، از برنامه‌های موفق این مدارس الگو بگیرند و نهادِ محوری و مهم «مسجد» را نیز به جایگاه راستین و تاریخی خود بازگردانند.
سیدمصطفی حسینی‌راد
انتهای پیام/
نظر شما