به گزارش قدس آنلاین، دکتر سهیلا صادقی در سلسله جلسات عفاف تحت عنوان «تبیین جامعه شناسی حجاب» که در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار داشت: فرهنگ ایران زمین نشان می‌دهد که فرهنگ پوشیدگی است و بحث خروج از حجب، دغدغه دوره قاجار بوده است و بحث خروج از حجاب دغدغه رضاخان بود که به صورت قهری اتفاق افتاد. در واقع ما در جایی می‌توانیم بگوییم که حجاب اجباری است که این حجاب ریشه در فرهنگ ما نداشته باشد و در آن جا می‌توان گفت حجاب اجباری است.

وی ادامه داد: بنابراین موردی که ریشه در فرهنگ و نوع اعتقادات ما دارد به هیچ وجه اجباری نیست بلکه الزامی است. اما آن چیزی که زنان ایرانی را ناراحت می‌کند و بعضا واکنش‌های عجیب و غریب نشان می‌دهند نوع سیاست‌گذاری‌های غلط ماست. اگر جمهوری اسلامی در سیاست‌گذاری‌ها بازنگری کند متوجه می‌شوید که افراد به صورت خود انگیخته به حجاب برمی‌گردند و کارکردهای مثبت را در زندگی خود مشاهده می‌کنند.

صادقی عنوان کرد: اگر گفتمان امام (ره) و رهبری را نگاه کنید بسیار عجیب است، گفتمان‌های معیار اصلا نگاه جنس گرایانه، محدودگرایانه، سرکوب گرایانه ندارد و اتفاقا در کلام امام (ره) بارها کلمات هم دوشی، هم طرازی، همکاری و حتی برتری زنان مطرح، حتی جنگ که حوزه‌ای مردانه است، امام می‌گوید: «زنان ما ننگ جو نیستند بلکه جنگ جو هستند» و اگر لازم باشد حتی در صف جنگ باید حاضر شوند و گفتمان معیار جمهوری اسلامی ایران این است.

*براساس نگاه قرآن نباید به کرامت زنان لطمه بخورد

وی ادامه داد: امام (ره) می‌گویند که زنان باید در همه جا حضور داشته باشند مگر در جایی که به کرامت زنان لطمه بزند و باید از آن کار کنار بکشند، در این جا نگاه آن‌ها زن‌گرایانه و یا مردگرایانه نیست و یک نگاه کاملا انسان گرایانه است همان طور که نگاه قرآن این گونه است و ملاک برتری تنها تقواست.

عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بیان کرد: بارها شنیدیم در جامعه به خصوص در حال حاضر، موجی عجیب و غریبی را علیه حجاب داریم، که موجی برای مطالبه از کشف حجاب است و به عبارتی دفاع از بی حجابی است. عمدتا با ادبیات خاصی وارد میدان شده و این ادبیات خاص دارای مفاهیمی است و اینکه گفته می‌شود حجاب، یک حجاب اجباری است. آیا واقعا حجاب اجباری است؟ چه موقع این موضوع را اجباری تلقی می‌کنیم.

وی با بیان اینکه مفهوم اجبار معنای خاصی دارد و نقطه مقابل مفهوم اجبار در گفتمان مورد نظر بنده یک مفهوم الزام است، افزود: بارها گفته می‌شود حجاب یک امر و انتخاب شخصی است و کسی نباید زور بگوید که پوشش شما باید این گونه باشد، نقطه مقابل امری شخصی، می‌تواند امر اجتماعی باشد و در این جلسه به این نتیجه می‌رسیم که حجاب به هیچ وجه پوشش امر شخصی نیست و کاملا یک امر اجتماعی است و برای آن ادله‌ مختلفی داریم که این موضوع را تایید می‌کند.

*نوع پوشش زنان از تنوع خاصی برخورداراست

عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران تصریح کرد: برخی می گویند؛ حجاب زنان یک وسیله کنترل شده در دست حاکمیت است و حاکمیت این قرار را دارد که با نوع پوشش، زن‌ها را به کنترل خود درآورد، آیا واقعا این گونه است یا خیر و یا اینکه نوع پوشش می‌تواند از تنوع خاصی برخوردار باشد.

صادقی عنوان کرد: در جامعه ایران چه ابعادی از حجاب ممکن است آزار دهنده باشد. اگر گذری به تاریخ داشته باشیم می‌بینیم که سالیان گذشته بانوان از خانه‌های خود خارج نمی‌شدند چراکه بی حجابی برای آن‌ها آزاردهنده بوده است.

وی افزود: افرادی که در تقابل با حجاب بحث می‌کنند به موضوعاتی اشاره دارند و می‌گویند که دولت، حکومت و حاکمیت اگر این توان را دارد برود اقتصاد کشور را حل کنند، چرا دید آن‌ها تنها برای حجاب است، آیا برای نقض و نهی یک پدیده می‌توان او را به هر چیز دیگری ارتباط داد و بین آن‌ها رابطه برقرار کرد، به عنوان مثال اگر اقتصاد ما خراب است باید همه مقوله‌های زندگی خراب باشد. اقتصاد در نگاه ما زیربنایی است و آن‌ مقوله‌ها، رو بنا هستند. این زیر بنا، آن روبناها را تعمیم و جهت می‌دهد.

*حجاب پدیده‌ای چند بعدی است
صادقی بیان کرد: پوشش به معنای عام و حجاب به معنای خاص است؛ یک نوع از پوشش حجاب است و آن چیزی که در جامعه ما وجود دارد و حجاب به معنای خاص یک پدیده چند بعد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اخلاقی و حتی بعد روان شناختی دارد و از همه این ابعاد این پدیده قابل بحث و بررسی است.

عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران گفت: برخلاف تصور بسیاری از افراد که دائما این بحث را مطرح می‌کنند که حجاب یک امر شخصی است باید در پاسخ بگویم که اصلا این گونه نیست، حجاب کاملا یک امر و پدیده اجتماعی است. اگر یک امر شخصی بود در واقع این همه صنعت مد، فشن، لباس‌های متفاوت و... شکل نمی‌گرفت.

صادقی خاطرنشان کرد: بنابراین پوشش به معنای عام و حجاب به معنای خاص کاملا یک امر اجتماعی است چرا لباس کار با لباس مهمانی متفاوت است؟ چرا لباسی که در آزمایشگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد با لباسی که در کلاس درس به تن می‌کنند کاملا متفاوت است؟ اگر بسیاری از فروشگاه‌های بزرگ غرب را ببینید مشاهده می‌کنید که هر کدام از این لباس‌ها در طبقه خاص قرار دارد. وقتی لباس و پوشش را براساس سن، منطقه، طبقه و جنسیت فهم می‌کنید این معلوم است که امر شخصی نیست و کاملا امری اجتماعی است.

وی اضافه کرد: پوشش و حجاب یک امر بی نقصی نبوده است، اتفاقا پوشش براساس قومیت‌های مختلف و حتی براساس فضاهای جغرافیایی مختلف شکل گرفته است و این نشان می‌دهد که در واقع مقوله‌های فرهنگی، اجتماعی، قومیت بر روی نوع پوشش افراد کاملا تاثیرگذار بوده است. در چند سال گذشته جامعه ایران، زنان همیشه اهداف سیاست‌گذاری‌های مختلفی در بحث پوشش بودند گاهی اوقات به نام توسعه و گاهی تحت عنوان آخرتی و اخروی مطرح شده است.

وی در ادامه گفت: زمانی که رضاخان سیاست‌گذاری خود را برای کشف حجاب می‌گذارد به اسم توطئه و آزادی زنان این کار را انجام می‌دهد، بنابراین فضایی گفتمانی را ایجاد می‌کند و در آن فضا کشف حجاب صورت می‌گیرد باید گفت بخشی از بحث حجاب و پوشش در پکیج دینی فهم می‌شود. در هر صورت وقتی که مسلمان می‌شویم نمی‌توانیم نسبت به دین گزینشی عمل کنیم. بنابراین دین یک پکیج است و دارای عناصر مختلف است و نباید نگاه گزینشی داشته باشیم.

*حجاب و پوشش زنان ریشه فرهنگی دارد
صادقی اظهار کرد: جالب این است که مطالعات تاریخی نشان می‌دهد که حجاب و پوشش زنان ایرانی بیشتر از اینکه تحت تاثیر اسلام باشد ریشه فرهنگی داشته است، بدین معنا که اگر فرهنگ ایران باستان را مشاهده کنیم از یک فرهنگ پوشیدگی برخوردار بوده است و اگر به نوشته‌های ویل دورانت توجه کنیم متوجه می‌شویم که می‌گوید: «ایرانیان لباس‌های بسیار زیادی داشتند» به گونه‌ای که لباس مردان و زنان ایرانی را نمی‌توان تشخیص داد. زیورآلات. کتیبه‌ها، اسناد و مدارک نشان می‌دهد که حتی قبل از ورود اسلام به ایران، ایرانی‌ها فرهنگ پوشش داشتند و جالب است که ویل دورانت اشاره می‌کند که «اسلام حجاب زنان ایرانی را ساده‌تر کرد» بنابراین به گواه اسناد تاریخی در تمام سندهایی که وجود دارد ما اصلا دوره‌ای به اسم بی‌حجابی نداشتیم. دوره بی حجابی از دوران تجدد آغاز می‌شود.

وی با بیان اینکه اولین برخورد ایرانی‌ها به بحث مدرنیته و تجدد در واقع در زمان قاجار آغاز می‌شود، افزود: اولین مواجه ما با دنیای مدرن از طریق نظامی بوده و در واقع در دوران قاجار مدرن شدن شروع می‌شود اما فضای مدرن شدن بسیار کند است و به عوامل مختلفی هم تاثیر دارد.

*قرار نبود که زنان بی حجاب شوند

عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران گفت: در زمان قاجار بیشتر بحث حجاب مطرح بوده تا موضوع حجاب. در واقع باید گفت وقتی موضوع حجاب مطرح شد به این معنا بود که زنان قرار است از حجاب خارج شوند و مقداری در فضاهای عمومی و اجتماعی شرکت داشته باشند، قرار نبود که بی حجاب شوند و جالب این است که حتی زنان ایرانی به خاطر نوع پوشش و وقارشان همیشه افراد به دنبال این بودند که آن‌ها دارای چه تیپی هستند. در دوره رضاخان فرآیند مدرن شدن سرعت بیشتری پیدا می‌کند.

صادقی تصریح کرد: در زمان رضاخان کشف حجاب رخ می‌دهد و به دلیل فرهنگ پوشیدگی که زنان داشتند بسیار مقاومت کردند. در واقع اگرچه رضاخان به خیال خام خودش می‌خواهد برای زنان رهایی، آزادی و مشارکت اجتماعی به وجود آورد اما این خیالات همه نتیجه عکس داده است و جلو انجام برخی فعالیت‌های زنان گرفته شد. در این مورد برخورد رضاخان، برخورد قهری، وحشیانه، عامرانه و برای کشف حجاب بسیار نظامی بود و کشف حجاب این گونه اتفاق افتاد.

وی افزود: در پهلوی دوم، رضاخان از روش‌های اقناعی بهره می‌برد، بدین منظور که به جای رویه‌های نظامی برای کشف حجاب از روش‌های اقناعی برای تشویق به بی‌حجابی استفاده می‌کرد. یکی از پیامدهای بی‌حجابی برای زنان ایران زمین حاکمیت استیلای مردانه بود، یعنی بسیاری از مکان‌ها که زنان خود می‌توانستند تنها رفت و آمد کنند بعدها دیگر تنهایی نمی‌توانستند بروند و حتما باید مردی آن‌ها را همراهی می‌کرد. هر آنچه که در ذهن رضاخان بود که می‌خواهیم آن‌ها را مدرن و آزاد کنیم اصلا در طول تاریخ اتفاق نیفتاد. اتفاقا محرومیت بیشتر زنان از فضاهای عمومی رقم خورد و وابستگی بیشتر زنان ایرانی به مردان شکل گرفت و در این دوره استیلا و سلطه مردان را بیش از هر دوره دیگری بر زنان ایرانی به چشم می‌خورد و زنان ایرانی کاملا به صورت موجودات طبعی شکل می‌گیرند.

صادقی بیان کرد: این امر باعث شد که انزوای زنان، محبوس شدن در خانه‌ها، محدودیت زنان و از همه مهم‌تر زیر سلطه مذکر قرار گرفتن را در زنان شاهد باشیم و البته همان طور که گفتم در سال‌های ۱۳۲۰ ایران دچار تحول شد و مشروعیت رضاخان فرو ریخت.

*هیچ‌گاه خواهان برهنگی و بی حجابی نبودند

وی با بیان اینکه بی حجابی به صورت عامرانه و قهری جواب نمی‌دهد، عنوان کرد: البته ناگفته نماند حضور علما و مقاومت مردم در شکستن این فضا بسیار موثر است. دوران پیش از انقلاب، دوران انقلاب و دوران پسا انقلاب و در دوره پیش از انقلاب قاجار، پهلوی اول و پهلوی دوم بود که عمدتا متوجه می‌شویم که بحث کشف حجاب، کشف حجاب اجباری است، اما در دوره انقلاب چون مبارزه انقلاب اسلامی یک مبارزه ضدغربی است با تمام مذاهب مربوط به غرب انقلابیون سر ستیز دارند و زنان به صورت خیلی خودانگیخته و داوطلبانه به حجاب برمی‌گردند و شکل سیاسی و غربی به خود می‌گیرد. به این دلیل انقلاب را تحت عنوان انقلاب چادر می‌شناسند و این امر ریشه در فرهنگ ایرانی دارد و وقایعی که در دل تاریخ است نشان می‌دهد که زنان هیچ‌گاه خواهان برهنگی و بی حجابی نبودند.

صادقی گفت: در دوره دهه اول انقلاب تا اواخر جنگ خیلی با حجاب مشکل نداریم، اما مشکل از جایی آغاز می‌شود که سیاست‌گذاری‌های جمهوری اسلامی سیاست‌های یکپارچه نیست و بزرگ‌ترین اشتباهی که در حجاب شکل می‌گیرد، این است که به حجاب به صورت ایدئولوژیک پرداخته می‌شود. همه اشکالات از این‌جا صورت می‌گیرد که استفاده ابزاری و سیاسی از حجاب می‌شود و فضای گفتمانی در دوره اصلاحات و در دهه ۷۰ به سمتی می‌رود که بحث‌های آزادی، دموکراتیک، حقوق شهروندی، حریم خصوصی ... بدون پشتوانه در جامعه خلق می‌شوند و کسی به این موضوعات توجه نمی‌کند.

*حجاب شکاف‌های طبقاتی را می‌پوشاند
عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: در دوره اصلاحات دو گفتمان وجود دارد، نخست گفتمان دین داران که حجاب را حکم دینی می‌دانند و به عنوان عنصر هویتی مهم به آن تاکید می‌شود و دیگری گفتمان متجددان که حجاب را امر شخصی می‌دانند، انگار که زنان خواهان بی حجابی هستند در حالی که این گونه نبود. یکی از مواردی که شکاف‌های طبقاتی را می‌پوشاند حجاب است و حجاب می‌تواند در جهت امنیت، ادغام و شبیه سازی بیشتر عمل کند.

صادقی افزود: طی تحقیقی که بر روی چند دانشگاه مهم دنیا انجام دادم، کد رفتاری و اخلاقی این دانشگاه‌ها استخراج شد. به عنوان مثال اگر می‌خواهید در این دانشگاه‌ها تحصیل کنید از شما به عنوان دانشجو چه انتظاراتی می‌رود. اگر این کدها را برای ما بگذارند بسیاری از ما اصلا نمی‌توانیم به این دانشگاه‌ها وارد شویم و می‌گویند که فردی می‌خواهد دانشگاه هاروارد بیاید باید این کارها را انجام دهد و شامل این موارد است که لباسی بپوشید که راحت باشید، لباس شریف بپوشید، لباسی نپوشید که شما را فردی ناچار نشان دهد، به عبارتی گدایی نکنید که به شما توجه کنند، لباسی بپوشید که از شما انتظار می‌رود، لباسی بپوشید که توهین کننده نباشد، لباسی که افراد را برانگیخته می‌کند به تن نکنید و... و. دانشگاه‌های برتر دنیا کد لباسی دارند و نمی‌توان با هر ظاهری به دانشگاه وارد شوند.

منبع: ایکنا
 پایان پیام/