آرش خلیل‌خانه/ یک نشریه آمریکایی افشا کرده است که دونالد ترامپ در آستانه سالگرد خروج از برجام بر آن است تا دست به اقدام خطرناکی زده و در ادامه راهبرد فشار همه‌جانبه علیه ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست «گروه‌های تروریستی خارجی» قرار دهد.
«وال‌استریت ژورنال» به نقل از مقامات آمریکایی گزارش داد که احتمالاً واشنگتن در روز دوشنبه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را یک گروه تروریستی اعلام کند. سه مقام آمریکایی در گفت‌وگو با رویترز نیز این خبر را تأیید کردند. بااین‌حال، وزارت دفاع آمریکا حاضر به اظهارنظر در این خصوص نشده است. وزارت خارجه آمریکا و کاخ سفید نیز تاکنون دراین‌باره اظهارنظر رسمی نداشته‌اند. پیش‌از این برایان هوک، مسئول اقدامات ویژه علیه ایران در وزارت خارجه آمریکا مدعی شده بود که دولت ترامپ در سالگرد خروج این کشور از برجام بنا دارد اقدامات و تحریم‌های سخت‌تری را علیه ایران و اقتصاد آن اعمال کند. به باور کارشناسان و تحلیلگران امور سیاسی و راهبردی، ترامپ به دلایل مختلفی که سبب کاهش تأثیرات تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران شده ناراحت و عصبانی است و تلاش دارد تا در هفته‌های پیش رو تصمیماتی را اتخاذ کند که دست کم در بعد روانی و تبلیغاتی تأثیرات ملموس‌تری را برجای گذارد. ترامپ که با شعار به صفر رساندن درآمد نفتی ایران، خروج از برجام را کلید زد نه‌تنها در همان آغاز کار ناگزیر شد خریداران اصلی نفت ایران را از تحریم‌ها معاف کند که حالا در روزهایی که به موعد خروج از برجام نزدیک می‌شود احتمالاً مجبور است این معافیت‌ها را برای خریداران واقعی نفت ایران از آن مجموعه کشورها تمدید کند. این در حالی است که ایران با امضای توافقنامه‌های مالی دوجانبه برای تبادلات غیر دلاری با خریداران اصلی نفت خود، عملاً با خارج کردن دلار از چرخه تبادلات مالی تحریم‌های دلاری را در بخش نفت و گاز تا حد زیادی بی‌تأثیر کرده است.
این بار اما به نظر می‌رسد ترامپ به دنبال یک اقدام تحریک‌کننده و خطرناک است که ممکن است واکنش میدانی و حتی منطقه‌ای ایران را در پی داشته باشد؛ با این امید که چنین اتفاقی سطح تنش و ریسک درگیری را در منطقه بالا ببرد. اتفاقی که هم بهانه تقویت و تمدید حضور نیروهای آمریکایی در منطقه را فراهم کند و هم زمینه‌ساز اقدامات تشدیدکننده نزاع و تنش در منطقه از سوی اسرائیل و عربستان باشد. تحریم‌ها علیه سپاه البته بی‌سابقه نیست و در دوره های مختلف بخش‌های مختلف این نیرو، بویژه شرکت‌ها و سازمان‌های همکار و مرتبط با آن، هدف تحریم‌های آمریکا و حتی اروپا قرارگرفته بودند. نخستین بار در سال 2007 وزارت خزانه‌داری آمریکا در اقدامی خصمانه نیروی قدس سپاه پاسداران را به بهانه حمایت از تروریسم در فهرست سیاه قرار داد. خرداد سال گذشته نیز پس از اعلام رسمی خروج آمریکا از برجام، این کشور 6 فرد و سه نهاد را که مدعی بود به سپاه قدس وابسته هستند و تبادلات ارزی را برای این نیرو انجام می‌دهند، در فهرست تحریم‌های خود قرار داد. در بهمن‌ماه گذشته نیز کاخ سفید تحریم‌های دیگری را علیه لشکر فاطمیون سپاه قدس، لشکر زینبیون و همچنین «هواپیمایی فارس قشم» و نیز «پروازهای شرکت ال.ال.سی» که در ارمنستان قرار دارد و آمریکا مدعی است با سپاه همکاری داشته، اعمال کرد.
ششم فروردین امسال هم خزانه‌داری ایالات‌متحده نام ۲۵ شخصیت حقیقی و نهاد را به تحریم‌های جمهوری اسلامی ایران اضافه کرد. در میان نهادهای تحریمی جدید، نام بانک انصار، وابسته به بنیاد تعاون سپاه پاسداران نیز در میان آن‌هاست.
بدعت خطرناک دولت ترامپ
اما این نخستین بار است که یک دولت، نیروی مسلح رسمی یک کشور دیگر را تروریست خطاب کرده و در فهرست سیاه قرار می‌دهد؛ اقدامی که یک بدعت است و می‌تواند عواقب نامطلوبی را در آینده به بار آورد. مخالفان در دولت آمریکا می‌گویند که این اقدام نه‌تنها تأثیر چندانی در تضعیف ایران و بخش‌های مهم اقتصاد آن نخواهد داشت بلکه برای دشمنان واشنگتن الگویی می‌شود تا چنین برچسب‌هایی را به عناصر مختلف نیروهای مسلح ایالات‌متحده بزنند.
تا همین جای کار و درز کردن این تصمیم ترامپ هم پنتاگون، وزارت دفاع آمریکا و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) درباره این مسئله و عواقب آن هشدار داده و ابراز نگرانی کرده‌اند. وال‌استریت ژورنال با بیان اینکه در بین مقامات ارشد دولت آمریکا برای اعلام این تصمیم، اختلاف‌نظر و دودستگی وجود دارد، می‌نویسد: «جان بولتون، مشاور امنیت ملی و مایک پمپئو، وزیر خارجه (آمریکا) از حامیان جدی این اقدام هستند. اما مقامات وزارت دفاع شامل ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح نگران هستند که این گام منجر به واکنش شدید علیه نیروهای آمریکایی در منطقه شود، بدون آنکه آسیب مورد‌نظر به اقتصاد ایران وارد شود. مقامات سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) نیز ملاحظاتی درباره عواقب این تصمیم بیان کرده‌اند... همچنین فرماندهی مرکزی آمریکا، که مسئول نظارت بر نیروهای آمریکایی در خاورمیانه است، قصد دارد طی روزهای آینده هشدار منطقه‌ای صادر کند».
واکنش‌های اولیه در تهران
این موضوع البته در تهران نیز از همین حالا با واکنش‌هایی همراه بوده است. منوچهر متکی، وزیر پیشین امور خارجه کشورمان در صفحه توییتر خود در واکنش به این تصمیم نوشت: دولت و کنگره آمریکا هر روز به دنبال طراحی توطئه جدیدی علیه ایران هستند. گفته‌شده در روزهای آینده برخورد با سپاه پاسداران را به دنبال تحریم چندی پیش وزارت اطلاعات در برنامه دارند. حال که دولت پیشقدم نمی‌شود، انفعال مجلس (بخصوص دوستان کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست‌خارجی) پذیرفتنی نیست. اما حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست خارجی مجلس در صفحه توییتر خود نوشت: «در صورت قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا، نظامیان این کشور را در کنار داعش در فهرست سیاه تروریست‌ها قرار می‌دهیم» تهدیدی که به سرعت در سطح بین‌المللی منتشر شد و با تیتر «واکنش تهران به تهدید آمریکا» بازتاب یافت.
نظر شما