جزء از جزء / سیزدهم
مؤمن واقعی مصداق شجره طیبه
ناهید لاله‌زاری/
درختی را فرض کنید که ریشه‌ای محکم، استوار و دور از آفت و ناپاکی در زمین دارد، با شاخه‌هایی برافراشته به سمت آسمان که چون به ثمر بنشیند جز میوه پاک و سالم نمی‌دهد؛ خداوند در آیه 24 سوره مبارکه ابراهیم چنین درخت پاکیزه و پربرکتی را مثال می‌زند: «أَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ»؛ آیا ندیدی خدا چگونه مَثَل زده، سخنی پاک که مانند درختی پاک است که ریشهاش استوار و شاخهاش در آسمان است؟
اما «کلمه طیبه» چیست که به چنین درختی تشبیه شده است؟ علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌نویسد: کلمه، همان قول و سخن ثابت و حقی است که چون دارای اصلی ثابت است از هر تغییر، بطلان و زوالی محفوظ می‌ماند و منظور از آن در این آیه همان قول به وحدانیت خدا (توحید) و استقامت در آن است. اصل این درختِ طیب، خداست و شاخه‌های آن عبارتند از معارف حق، اخلاق پسندیده و اعمال صالح.
مؤمن حیات طیبه خود را به وسیله این شاخه‌ها تأمین می‌کند و رونق و عمارت واقعی عالم بشریت نیز با آن‌ها شکل می‌گیرد و هر چه غیر از این معارف، چون از مبدأ عالم جوانه نزده و با حیات طیبه انسان‌ها سازگاری و موافقت ندارد از بین می‌رود.
اما از آنجایی که کلمه طیبه، نکره آمده، عمومیت دارد و موارد زیادی را شامل می‌شود؛ به عنوان مثال یکی از مصادیق آن مؤمنانی هستند که گفتند «ربنا الله» و پای آن ایستادند؛ همان‌ها‌یی که همیشه مردم از خیرات وجودشان بهره‌مند و از برکاتشان استفاده می کنند. در تفسیر نمونه آمده است که مسلماً کلمه توحید و محتوای آن یک انسان موحد و با معرفت، یک برنامه سازنده و پاک، همه روینده و پوینده و متحرک هستند و همه دارای ریشه‌های محکم، ثابت و شاخه‌های فراوان و سر به آسمان کشیده و دور از آلودگی‌ها و کثافات، همگی پرثمرند و نورپاش و فیض‌بخش .هر کس به کنار آن‌ها بیاید و دست به شاخسار وجودشان دراز کند در هر زمان که باشد از میوه‌های لذیذ، معطر و نیروبخششان بهره می‌گیرد. تندباد حوادث و توفان‌های سخت و مشکلات، آن‌ها را از جا حرکت نمی‌دهد و افق فکر آن‌ها محدود به دنیای کوچک نیست، حجاب‌های زمان و مکان را می‌درند و به سوی ابدیت و بی‌نهایت پیش می‌روند؛ برنامه‌های آن‌ها از سر هوا و هوس نیست بلکه همگی به اذن پروردگار و طبق فرمان اوست: «تُؤْتِی أُکُلَهَا کُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ» (ابراهیم:25)؛ میوهاش را هر دم به اذن پروردگارش میدهد و خدا مَثَل‌ها را برای مردم می‌زند، شاید که آنان پند گیرند.
مردان بزرگ و باایمان، این کلمات طیبه پروردگار، حیاتشان مایه برکت است و مرگشان موجب حرکت؛ آثار آن‌ها، کلمات، سخنانشان، شاگردان، کتاب‌هایشان، تاریخ پرافتخارشان و حتی قبرهای خاموششان همگی الهام‌بخش، سازنده و تربیت‌کننده است.
در آیۀ بعد، مثالی مقابل شجره طیبه آمده تا با مقایسه این دو، تفهیم بهتری انجام شود: «وَ مَثَلُ کَلِمَةٍ خَبِیثَةٍ کَشَجَرَةٍ خَبِیثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ» (ابراهیم:26)؛ و مَثَلِ سخنی ناپاک چون درختی ناپاک است که از روی زمین کنده شده و قراری ندارد. سپس در آیه بعد به نتیجه‌گیری می‌پردازد: «یُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَ فِی الْآخِرَةِ وَ یُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِینَ وَ یَفْعَلُ اللَّهُ مَا یَشَاءُ» (ابراهیم:27)؛ خدا کسانی را که ایمان آوردهاند، در زندگی دنیا و در آخرت با سخن استوار ثابت میگرداند و ستمگران را بیراه میگذارد و خدا هر چه بخواهد انجام میدهد.
این افراد هم در دنیا و هم در آخرت ثابت قدم‌اند، چون ایمانی سطحی و متزلزل ندارند؛ آن‌ها چون شجره طیبه‌ای هستند که با تکیه بر لطف خدا در مقابل سختی‌ها ثابت قدم و استوار هستند و وقتی شیاطین از هر سو به وسوسه آن‌ها می‌پردازند و با استفاده از زرق و برق‌های مختلف، تلاش در لغزش آن‌ها دارند، خدایشان نگه می‌دارد؛ قدرت‌های جهنمی و ظالمان سنگدل با انواع تهدیدها برای تسلیم کردن آن‌ها تلاش می‌کنند، اما خدا آن‌ها را ثابت می‌دارد، چراکه آن‌ها ریشه ثابت و محکمی برای خود انتخاب کرده‌اند.
نظر شما