محمد تربت‌زاده/
سابقه پیام‌هایی که تب یافتن طلا را در آدم‌ها بالا می‌برند، برمی‌گردد به سال‌ها پیش. یعنی همان سال‌های پس از کشف قاره آمریکا که جست‌وجوگران طلا با پخش اعلامیه در سراسر اروپا و وعده پیدا کردن گنج در قاره تازه کشف شده، احساسات طلادوستانه (یا همان حرص و طمع) مردم اروپا را تحریک کرده و از میان آن‌ها یارگیری می‌کردند. بالاترین درجه این تب که به دوره «تب کاذب طلا» معروف است در قرن 19 میلادی شکل گرفت. در آن سال‌ها در استرالیا، نیوزیلند، برزیل، کانادا، آفریقای جنوبی و ایالات متحده آمریکا چو افتاده بود که «سرزمین‌هایمان مملو از معادن طلایی است که می‌تواند ما را یکشبه خوشبخت کند». این شد که بخش زیادی از مردم دنیا دوره افتادند برای پیدا کردن خوشبختی! هرچند بعضی‌هایشان با کشف معادن بزرگ زندگی‌شان را زیر و رو کردند، اما خیلی‌هایشان هم در به در سرزمین‌های مختلف شدند و تا آخر عمر در تب کشف طلا سوختند.
جلومان لنگ بیندازند!
تب طلا در آن سال‌ها اگرچه دامن ما و مردممان را نگرفت، اما سال‌ها بعد با گسترش اینترنت، پیام‌هایی در این فضا رد و بدل شد که خبر از وجود گنجینه‌های تاریخی در فلان روستا یا وجود گنج‌های ناصرالدین‌شاهی در اطراف تهران می‌داد! آن سال‌ها تب طلادوستی طوری در میان هموطنان بیداد می‌کرد که کار به کلاهبرداری‌های پیامکی رسید و خیلی‌ها با وعده پیدا شدن یک کوزه طلا توسط یک چوپان در فلان روستا، زندگی‌شان را به باد فنا دادند. خیلی‌ها هم اگرچه، گنجینه و دفینه‌ای پیدا نکردند، اما از راه فروش گنج یاب و طلایاب، بارِ زندگی‌شان را بستند!
صدها سال از تب طلا در اروپا و ده‌ها سال از عطش پیدا کردن گنج در کشورمان می‌گذرد، اما طلا هنوز آن‌قدر جذاب و طمع‌انگیز هست که شایعه‌سازهای مجازی این بار دست گذاشته‌اند روی ماجرای کشف یکی از بزرگ‌ترین معادن طلای دنیا در شهرستان «تکاب» که می‌تواند مردم ایران را تا خرخره توی کوزه عسل فرو برده و ما را تبدیل به خوشبخت‌ترین مردم دنیا کند، طوری که مردم سوئیس و دانمارک جلومان لنگ بیندازند!
غول طلای خاورمیانه
«غول طلای خاورمیانه در ایران که سالانه ۲۷ میلیون تُن سنگِ طلا از آن استخراج می‌شود. بزرگ‌ترین معدنِ استخراجِ طلای خاورمیانه که فقط با طلای همین یک معدن می‌شود کلِ ایران را از فقر نجات داد. این سرزمینِ طلایی در شهر تکاب آذربایجان غربی قرار دارد. این معدن سالیانه ۱۰ تُن طلای خالص می‌دهد که از این نظر جزو ۱۰ معدن طلای برتر دنیاست. ۸۰ میلیون ایرانی در مثقال مثقال این طلاها سهم دارند. کاش مسئولان قدرِ این ثروت‌های ملی را بیشتر بدانند»!
این پیامی است که در چند روز اخیر با سرعت نور در تلگرام و اینستاگرام رد و بدل می‌شود. تا حدودی حق با این پیام تلگرامی است، چون معدن طلای زرشوران نه تنها بزرگ‌ترین معدنِ طلای ایران محسوب می‌شود، بلکه بیشترین میزان ذخیره طلای کشور را هم داراست. ایرانی‌ها از قدیم و ندیم با این معدن پر و پیمان آشنا بوده‌اند و طبق اسناد تاریخی، ایرانیان باستان از این معدن طلا استخراج می‌کرده‌اند. کشف معدن زرشوران در دوران معاصر اما برمی‌گردد به 9 سال پیش یعنی سال 1389.
در آستانه تعطیلی
معدن طلای زرشوران در روستای زره شوران قرار دارد یعنی جایی در نزدیکی شهرستان تکاب و بغل گوش آتشکده باستانیِ «آذرگشنسپ». ماجرای کشفش هم برمی‌گردد به همان دهه هشتاد که پس از عملیات اکتشافی گروه‌های ایرانی و غیر ایرانی، گواهی کشف این معدن به نام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) صادر شد. افتتاح رسمی‌اش اما برمی‌گردد به حدود پنج سال پیش که کارخانه طلای زرشوران با حضور اسحاق جهانگیری با نام «بزرگ‌ترین کارخانه طلای خاورمیانه» و با پشتوانه معدن طلای زرشوران افتتاح شد. در آن روزها کارشناس‌ها می‌گفتند معدن زرشوران ۲۷ میلیون تُن کانسنگ طلا دارد و مسئولان هم ذوق زده از این همه طلا، وعده می‌دادند زرشوران قرار است معادلات بازار جهانی را تغییر دهد. در بازار داغ وعده و وعیدها، مسئولان ادعا کردند سالانه 1250 کیلوگرم نقره و 500 کیلوگرم جیوه از این معدن استخراج و برای هزاران نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم اشتغال‌زایی خواهد شد. سه سال بعد یعنی در سال 96 اما درحالی که فقط چند نگهبان به تعداد انگشتان دست در این مجموعه نگهبانی می‌دادند و بازار جهانی هم هیچ تکانی نخورده بود، رسانه‌ها تیتر زدند: «زرشوران در آستانه تعطیلی»!
فقط 850 کیلوگرم
سال 96 در میان تأیید و تکذیب مسئولان و نمایندگان شهرستان تکاب در مجلس، هیچ‌کس نفهمید در زرشوران چه خبر است، اما هرچه بود پس از گذشت چند ماه از حاشیه‌ها، استخراج مجدد طلا آغاز شد. درد اصلی زرشوران طبق گفته مسئولان محلی کمبود سرمایه است. هرچند دولت 300 میلیارد تومان در این معدن سرمایه‌گذاری کرده و حتی 700 نفر هم در این معدن مشغول به کار شده‌اند، اما در همه سال‌های حیات زرشوران، خطر تعطیلی بیخ گوشش بوده است. درحال حاضر آمار دقیقی از میزان استخراج طلا و تولید شمش در این مجموعه در دست نیست، ولی طبق گفته مسئولان سالانه 10 تُن طلای خالص از این معدن استخراج می‌شود و ظرفیت تولید اسمی کارخانه زرشوران هم ۲ تن شمشِ طلای ۲۴ عیار در سال است. البته این آمار مربوط به همان سال‌های نخست تأسیس کارخانه است و آمار حقیقی استخراج از معدنی که بارها تا مرز تعطیلی کشانده شده احتمالاً خیلی کمتر از این حرف‌هاست. مثلاً در سال ۹۷ تولید طلای این معدن فقط ۸۵۰ کیلوگرم بوده است! البته مسئولان می‌گویند اگر درد اصلی زرشوران یعنی کمبود سرمایه حل بشود، ظرفیت تولید کارخانه تا 5 تُن شمش طلا در سال هم افزایش خواهد یافت.
نفری 14 هزار تومان
ذخیره نقد و قطعی طلا در معدن‌های ایران، ۲۵۰ تن است و کشورمان در خوشبینانه‌ترین حالت از این مقدار طلای موجود، 8 تن طلا در سال استخراج خواهد کرد. یعنی مجموع تولید طلای کشورمان در سال چیزی در حدود 19 تُن کمتر از رقم ادعایی در پیام جنجالی تلگرام است! از آن طرف جمعیت ایران حدود ۸۲ میلیون نفر است و اگر استخراج طلا از زرشوران را در سال ۲ تن بگیریم (که خیلی کمتر از این حرف‌هاست) سهمِ هر ایرانی فقط ۲۴۳ ده هزارمِ گرم می‌شود. اگر این مقدار را در قیمت هر گرم طلا ضرب کنیم، سهم هر ایرانی کمی بیشتر از ۱۴ هزار تومان می‌شود. حالا ادمین‌های کانال‌های تلگرامی بگویند با ۱۴ هزار تومان چطور قرار است کل مردم کشور را یک بار در کوزه عسل فرو برده و مردم سوئیس و دانمارک را مجبور به لُنگ انداختن در مقابل خودمان کنیم؟
نظر شما