قدس آنلاین: ایران از روز جمعه پانزدهم مرداد ماه مرحله سوم کاهش تعهدات خود را در مقابل بدعهدی طرف‌های اروپایی در تأمین منافع کشورمان و جبران خروج آمریکا از برجام عملی کرد و بخش دیگری از محدودیت‌های صنعت هسته‌ای کشور را، این بار در بخش تحقیق و توسعه کنار گذاشت.

دو گام پیش از این در بخش تولید صنعتی و غنی سازی طراحی شده بود و در گام اول ایران سقف تعیین شده برای ذخایر اروانیوم که ۳۰۰ کیلو گرم و ذخایر آب سنگین تولیدی در مجتمع خنداب اراک را که تا ۱۳۰ تن در برجام تعیین شده بود، پس از تحریم و اعمال محدودیت در انتقال و فروش این دو محصول کشورمان از سوی آمریکا نقض کرد و اعلام نمود که به آن پایبند نخواهد ماند.

در پایان ضرب‌الاجل و فرجه ۶۰ روزه دوم نیز با دستور رئیس جمهوری، و پس از تصویب شورایعالی امنیت ملی، سازمان انرژی اتمی در گام دوم نیز از سطح غنی سازی ۳/۶۷ درصدی مورد توافق در برجام عبور کرد تا دومین تلنگر  به کشورهای اروپایی در مورد جدیت ایران اعمال سیاست جدید، موسوم به موازنه در تعهدات وارد شود.

از اینرو شاید انتظار می‌رفت گام سوم کاهش تعهدات از سوی تهران اقدامی بسیار جدی و مؤثر و هشدار دهنده برای کشورهای غربی باشد. حرکتی که طرف مقابل از آن احساس خطر کرده و وادار به تحرک و جدیت در مسیر اجرای تعهدات خود برای حفظ برجام شود.

از اینرو وقتی که رئیس جمهور روحانی روز چهارشنبه گذشته در پایان جلسه دولت و سپس جلسه سران قوا به تشریح گام سوم پرداخته و از لغو محدودیت‌های بخش تحقیق و توسعه برنامه هسته‌ای کشور سخن گفت، بسیاری از اهالی سیاست تا حدی از این موضوع جا خوردند  چون انتظار تصمیمی و حرکت دیگری را داشتند.

از نگاه این عده توقع آن بود که ایران در گام سوم به سمت اقداماتی جدی‌تر و حتی استارت خروج از برجام و احیا  و افزایش ظرفیت کامل غنی‌سازی سایت نطنز برود، یا حرکتی همچون آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصد و تزریق گاز به ماشین‌های فعال در فردو!.

البته این انتظار هم با توجه به آنکه مشخص شده اروپایی‌ها اگر عزمی داشته باشند و بخواهند که در آن هم تردید وجود دارد، در عمل هم توان مقابله با اقدامات ترامپ و آمریکا و حفظ برجام و تأمین منافع اقتصادی ایران را ندارند، رفتن به سمت اقدامات دیگر و حتی خروج از برجام هم با توجه به منافع نزدیک به صفر این توافق، حداقل در بعد اقتصادی‌اش شاید انتظار بی ربطی از دولت روحانی نباشد، اما نگاه دقیق‌تر به آنچه عملا در گام سوم در بخش تحقیق و توسعه در حال رخ دادن است و درک ابعاد و زوایای مستتر این گام نشان دهنده یک حرکت و تصمیم هوشمندانه در بعد فنی است که با یک تیر دو نشان را هدف قرار می‌دهد.

بر اساس پیوست یک برجام، ایران متعهد شده است تا ۱۰ سال تا سطح ۵۰۶۰ ماشین نسل اول در نطنز و غنی سازی را تا ۱۵ سال در سطح ۳/۶۷ درصد نگه دارد.

همچنین ایران متعهد شده بود که تا ۱۰ سال فقط بر روی تک ماشین‌های نسل دوم(IR۲M) و نسل چهارم(IR۴) زنجیره ۱۰ تایی آنها کار کند و در مورد سانتریفیوژهای نسل ششم (IR۶  و IR۶s) و نسل هشتم (IR۸) کشور ما تنها مجاز بود در نیمه سال هشتم برجام  اجازم می‌یافت تا بر روی زنجیره آبشارهای ۳۰ عددی کار تحقیقاتی را آغاز کند.

در تمام این مدت طبق این سند تمام زنجیره‌های و ماشین‌های تکی تحقیقاتی ایران دارای مدار بسته بوده و باید خروجی اورانیوم غنی شده و محصول یا پسماند آنها به صورت خودکار از طریق لوله‌های جوش‌کاری شده طبق بند ۳۹ این پیوست دوباره مخلوط و رقیق شود به نحوی که امکان برداشت محصول اورانیوم غنی شده و رقیق شده را میسر نسازد.

با اجرای گام سوم اما از این پس این چرخه در بخش تحقیق و توسعه بسته نخواهد بود و تمامی محصول تولیدی دستگاه‌های غنی سازی در بخش تحقیق و توسعه به ذخایر اورانیوم غنی شده ایران افزوده و در راستای اجرای گام اول و دوم انبار خواهد شد.

اما نکته مهمتر در این فرآیند، افزایش چشمگیر ظرفیت غنی سازی کشور بدون نیاز به مونتاژ مجدد سانتریفیوژهای باز شده در سایت نطنز از طریق بخش تحقیق و توسعه برنامه هسته‌ای کشور است.

با بکارگیری دو زنجیره شاهد سانتریفیوژهای نسل IR۲M و IR۴ همچنین زنجیره ‌های سه زنجیره ۱۰، ۲۰و در آینده نزدیک ۳۰ تایی ماشین‌های غنی سازی  IR۶ خود به خود حجم قابل توجهی به ظرفیت غنی سازی بدون نیاز به دو سایت پایلوت در نطنز افزوده خواهد شد.

باید توجه داشت که توان اسمی غنی سازی نسل دوم و چهارم ماشین‌های IR۲M و IR۴ بالغ بر ۵ برابر ماشین های نسل IR۱ فعال در سایت نطنز است. بنابراین هر زنجیره ۱۶۰ تایی از آنها برابر با ۸۰۰ سو یعنی معادل ۸۰۰ دستگاه نسل اول توان غنی سازی دارد.

ماشین های نسل IR۶ نیز با توان ۱۰ سو غنی سازی در سه زنجیره ۱۰، ۲۰ و ۳۰ تایی بالغ بر ۶۰۰ سو بر ظرفیت غنی‌سازی سازمان انرژی اتمی می‌افزاید. با احتساب این موضوع در همین بخش تحقیق و توسعه در گام سوم حداقل ۲۲۰۰ سو بر حجم غنی سازی کشور با هزینه بسیار کمتر، سرعت بیشتر و بی‌آنکه نیاز به مونتاژ دوباره ماشین‌های نسل اول در تاسیسات نطنز باشد، افزوده می‌شود.

به گفته بهروز کمالوندی سخنگو و معاون امور بین‌اللمل سازمان انرژی اتمی در حال حاضر در بخش فنی تعهدات این سازمان در برجام رو به پایان است و بخش‌های کمی از آن باقی مانده، بخش‌هایی که شاید از لحاظ سیاسی بازتاب بیشتری داشته باشند، از اینرو برگ های ایران در نطنز و فردو و دسترسی آژانس به تاسیسات کشور به عنوان آخرین شانس حفظ برجام همچون شمشیر داموکلس کماکان بالای سر تروئیکای اروپایی عضو این توافق باقی مانده است.