میر احمد رضا مشرف کارشناس مسائل بین الملل

 اگرچه همزیستی و مسالمت بین جوامع شیعه و سنی در افغانستان از قدیم وجود داشته، اما جامعه تشیع افغانستان از ابتدای سال تاکنون روزهای دشــواری را سپری کرده است. جدا از شــیعیانی که در ماه‌های اخیر بر اثر حملات داعش به شهادت رسیده‌ اند، درگذشت چند تن از علمای برجسته و تأثیرگذار شیعه نیز موجبات اندوه و در عین حال نگرانی شــیعیان را فراهم کرده اســت.

 آیت الله محقــق کابلی، آیت الله شیخ آصف محســنی و به تازگی هم آیت الله ساجدی شــخصیت‌های برجسته‌ای بودند که در چنــد دهه اخیر خدمات بزرگی برای مردم افغانستان و به خصوص شیعیان این کشور انجام داده‌اند. وفات این ســه عالم برجسته آنهم به فاصله زمانی بسیار کوتاه ازیکدیگر (خرداد ماه تا شهریور ماه سال جاری)، میتواند خلا بزرگی برای جامعه تشیع افغانستان به وجود آورد.

 این کمبود و خلا در حالی بیشتر احساس میشود که شیعیان در سال‌های اخیر بیش از گذشته در معرض حملات و فشارها قرار داشته‌اند؛ چنان که از یک ســو شاهد حملات گسترده داعش به آنها هستیم و از سوی دیگر، بحث‌هایی در رابطه با مذاکره با طالبان و تغییر در ســاختار آینــده حکومت مطرح اســت کــه میتواند از برخــی جهات برای شــیعیان مهم باشــد.

 به نظر میرسد که در چنین شرایطی وظیفه و مسئولیت نسل جدید علمای تشیع افغانستان سنگین تر و دشــوار تر از قبل شده است. در همین راستا موقعیت کنونی ایجاب میکند که آنها روی سه موضوع متمرکز شوند: نخست حفظ وحدت و انسجام در میان جامعه تشیع افغانستان؛ موضوعی که مورد تأکید و توصیه علمای پیشــین بوده و غفلت از آن در برخی مقاطع تاریخی ضربه‌های ســنگینی بر تشیع در این کشور وارد کرده است.

 آیت الله محقق کابلی از جمله کســانی بود کــه در این مورد اهتمام جدی داشت و همواره خواهان وحدت میان مردم و احزاب شیعه بود. تلاش برای حفظ برادری و وحدت میان تشیع و اهل سنت دومین نکته مهمی است که علمای شیعه باید در تحقق آن بکوشند. تردیدی وجود ندارد که یکی از اهداف بلند مدت تروریستها از حملات به اجتماع شیعیان، ایجاد خط نفاق میان اهل سنت و تشیع است.

در همین راستا وقتی در پاییز سال 95 مراسم عزاداری شیعیان در مســجد باقرالعلوم مورد حمله قرار گرفت، آیت الله ســاجدی عضو شورای علمای شیعه افغانستان حضور 10 تن از اهل سنت در میان شهدای این حمله را پیام حفظ اتحاد و برادری خواند و تأکید کرد که شــیعه و سنی برادران واقعی هستند و نباید از فتنه ها متأثر شده و بین آنها تفرقه ایجاد شود.

 سرانجام، بحث حفظ و دفاع از حقوق شیعیان به ویژه به عنوان یکــی از گروه‌های اجتماعی مذهبی افغانســتان در ســاختار اجتماعی و سیاسی کشور سومین موضوعی است که باید مورد توجه و تمرکز قرار گیرد. پس از سقوط طالبان و در جریان فرایند تصویب قانون اساسی و تشــکیل دولت، علمای شیعه و به خصوص آیت الله شــیخ آصف محسنی کوشش زیادی کردند تا مذهب تشیع در افغانستان رسمیت یافته و از پایمال شــدن حقوق آن جلوگیری شــود.

در آن هنگام این تلاش‌ها تا حد زیادی به ثمر نشســت و شیعیان توانستند از حقوق اساسی خود در زمینه‌های اجتماعی و سیاسی برخوردار شــوند. اکنون که بحث از مشارکت دیگر گروه‌های سیاســی در قدرت و احتمال تغییر ســاختار و نظام سیاسی در افغانستان مطرح شده است، نسل جدید شیعیان و علما باید بکوشند تا از این میراث به خوبی دفاع کنند و نگذارند با مشارکت طالبان در ساختار دولت و یا با تهدیدات و ارعابهای داعش، این حقوق پایمال گردیده و یا تضعیف شود.