فرزانه غلامی/
خودکفایی در تولید محصولات راهبردی و غیرراهبردی کشور، شعار ثابت دولت‌های مختلف بوده، اما همچنان بحث‌ها بر سر اینکه اصولاً خودکفایی خوب است یا بد، ضروری است یا غیر ضروری، ادامه دارد.
سال‌هاست که مسئولان از خودکفایی کشور در تولید گندم و بعد هم بنزین، سخن می‌گویند. خودکفایی در تولید برنج، شکر، روغن و... اقلام مشابه و حتی تولیدات صنعتی از قبیل لوازم خانگی هم بعضاً از سوی مسئولان و برخی فعالان اقتصادی به گوش می‌رسد. به تازگی هم شنیدیم کشور قابلیت خودکفایی در تولید پنبه و لاستیک را در سال‌های نه چندان دور پیش رو دارد.
آیا خودکفایی ضروری است؟
از نگاه برخی کارشناسان، خودکفایی، مساوی است با «قطع واردات و وابستگی به دنیای خارج» و به تعبیری بستن درهای اقتصاد کشور به روی محصولات اجنبی و با تکیه بر توان و تولیدات داخلی. این گروه دست‌کم خودکفایی در محصولات راهبردی را ضرورت کشور برای تحمل فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها می‌دانند. برخی دیگر اما خودکفایی را به معنی تعطیلی واردات نمی‌دانند و باور دارند واردات، نشانه ضعف یک اقتصاد نیست و در تراز تجاری ۱۰ قدرت برتر اقتصادی جهان، واردات و صادرات، برابر است.
بر اساس آمار، سالانه ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار برای واردات محصولات کشاورزی به کشور صرف می‌شود. بر همین اساس، پرسش‌های مختلفی مطرح می‌شود: اینکه اصولاً چرا باید به خودکفایی بیندیشیم؟ آیا ضرورت دارد هر محصولی را به هر قیمتی و هر کیفیتی در کشور تولید کنیم یا لازم است مزیت‌های اقتصادی تولید آن محصول را در نظر گرفت؟ دیگر اینکه خودکفایی در ایران، واقعی است یا مصداقی از خیالات خام و شعارهای تکراری مسئولان!؟
آمارها راست می‌گویند؟
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران به خبرنگار ما می‌گوید: در خودکفایی، حمایت همه جانبه مالی و اعتباری، پالایش و ثبات در قوانین و حذف قوانین مازاد و دست و پاگیر، حمایت‌های مالیاتی و تعرفه ای از تولید ملی، باید در اولویت باشد.
عبدالوهاب سهل آبادی، خودکفایی در برخی اقلام از قبیل لاستیک را برای کشور منشأ آرامش در حوزه حمل و نقل و کاهش اعتراضات کامیون‌داران می‌داند و معتقد است تولید داخی این محصول پاسخگوی نیاز کشور نیست.
وی ادامه می‌دهد: بسیاری از آمار مربوط به خودکفا شدن کشور در تولیدات صنعتی و کشاورزی، محل تشکیک است. واقعیت این است که در حوزه کشاورزی که وابستگی بالایی به وضعیت آبی سالانه کشور دارد، نباید ادعای خودکفایی را مطرح کرد.
به باور وی علاوه بر ضرورت توجه به خودکفایی در حوزه محصولات راهبردی، خودکفایی در تولیدات صنعتی مبتنی بر مزیت‌ها، کمک قابل توجهی برای رونق تولید است. وی معتقد است برنامه ریزی مبتنی بر مزیت‌های صنعتی و کشاورزی، نیاز سنجی و آمایش سرزمین، تاکنون در اندیشه مسئولان جایگاه آنچنانی نداشته است و خودکفایی در این حوزه ها به صورت عملی و اجرایی دیده نشده است.
تأمین کالاهای راهبردی باید در اولویت باشد
به گفته رئیس خانه اقتصاد ایران هم، کشورمان اگر خواهان خودکفایی در تولید کالا و حداقل کالاهای راهبردی است، باید صنایع مادر قوی، فناوری روز جهان، و منابع مالی مورد نیاز را در اختیار داشته باشد.
ابراهیم جمیلی به خبرنگار ما می‌گوید: به فرض داشتن این توانایی ها قادر خواهیم بود کالایی با قیمت تمام شده و کیفیت قابل رقابت تولید کنیم. واقعیت این است که اقتصاد در حال توسعه ایران، این ویژگی‌ها را ندارد.
وی تأکید می‌کند: لازم نیست تمام نیازهای کشور را به هر قیمتی و با هر کیفیت نازلی، تولید کنیم بلکه امنیت غذایی و دارویی و خودکفایی در تولید کالاهای راهبردی باید در اولویت باشد و اینکه باید روی تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا، سرمایه‌گذاری کنیم.
به گفته وی در تولیدات صنعتی از قبیل لاستیک و لوازم خانگی باید بر خودکفایی در تولید آن دست از محصولات اصرار داشت که کیفیت، تکنولوژی و قیمت تمام شده قابل رقابت آن قطعی است تا مازاد تولیدات، صادر شود.
به گفته وی توجه به امنیت غذایی، نیاز روز کشور و مزیت اقتصادی، از نگاه بسیاری مسئولان پنهان مانده است. رئیس خانه اقتصاد ایران می‌گوید: با این تفاسیر تولید تمام نیاز کشور به شکر از نظر اقتصادی به صرفه نیست در شرایطی که به شکر خام نیاز وارداتی داریم، هر چند محصولی راهبردی است.
نظر شما