مریم احمدی شیروان/
نزدیک بودن تاریخ ولادت پیامبر اعظم(ص) در بین روایات شیعه و برادران اهل سنت سبب شد روزهای بین ۱۲ تا ۱۷ ربیع‌الاول به عنوان هفته وحدت اعلام شود. هفته‌ای برای تحکیم وحدت و برادری اسلامی و کمک به پیشبرد انقلاب جهانی اسلام. آن هم در شرایطی که دشمنان اسلام تمام تلاش خود را برای مبارزه و مقابله با اسلام به کار بسته‌اند و آشکارا اعلام می‌کنند «جهان اسلام در قرن بیست و یکم یکی از مهم‌ترین میدان‌های زورآزمایی سیاست خارجی آمریکاست».
به بهانه این ایام با دکتر سید احمد موثقی، عضو هیئت علمی و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و نویسنده کتاب «اندیشه اصلاح و راهبرد وحدت و همبستگی در جهان اسلام» که علاوه بر این کتاب، تحقیقات بسیاری نیز در زمینه وحدت بین جهان اسلام دارد، به گفت‌وگو پرداختیم که بخشی از آن را می‌خوانید.
کشورهای اسلامی با مذاکره می‌توانند به وحدت برسند
دکتر سید احمد موثقی با بیان مشترکات بین مسلمانان می‌گوید: دین اسلام و پیامبر خاتم(ص)، کتاب قرآن واحد که هیچ اختلافی در آسمانی بودن آن بین شیعه و سنی نیست، کعبه که قبله تمام مسلمین است و به صورت نمادین در ایام حج خود را نشان می‌دهد و از ملل، اقوام و فرق مختلف در رنگ، نژاد و طبقه‌های متفاوت این همبستگی دیده می‌شود بخشی از مشترکات بین تمام مسلمانان دنیا هستند. علاوه بر آن وجود دشمنان مشترک و مصیبت‌هایی که بخش‌هایی از دنیای اسلام و پاره‌ای از بدنه امت اسلامی گرفتار آن شده و رنج می‌برند نیز جزو مشترکات شیعیان و اهل سنت است. به طور نمونه ظلم تاریخی که به مردم مظلوم فلسطین در این سال‌ها روا شد و ناراحتی‌هایی که تمام مردم از این ستم‌ها و جنایات دارند نیز بین تمام مسلمانان مشترک است.
او اضافه می‌کند: ابعاد اقتصادی و سیاسی هم جنبه‌های دیگر ضرورت این وحدت هستند. بُعد سیاسی در ادامه پیوندهای فرهنگی و دینی می‌تواند تحقق پیدا کند. به این معنا که کشورهای اسلامی با مذاکره و دیپلماسی، به جای جنگ و ستیز و دامن زدن به اختلافات و تضادها می‌توانند به وحدت برسند.
این پژوهشگر اضافه می‌کند: باید سعی همه بر این باشد که به هیچ وجه بین کشورهای اسلامی جنگ و خشونت وجود نداشته باشد و به جای آن با مذاکره، دیپلماسی و گفت‌وگو به هم نزدیک شده و همکاری‌هایی در سطح بین‌المللی برای نفی ستم و پیشرفت کشورهای اسلامی داشته باشند.
برای رسیدن به وحدت باید از قرآن الهام گرفت
دکتر موثقی در ادامه بیان می‌کند: صلح، امنیت بین‌المللی و ارتقای جایگاه ملل مسلمان از طریق همکاری‌ها و تغییر مسالمت‌آمیز و نهادینه کردن نظام سیاسی اقتصادی بین‌المللی عادلانه از ضرورت‌های ایجاد این وحدت است. وحدت و همبستگی‌ای که می‌تواند آثار مثبتی بر کشورهای اسلامی داشته باشد و به آن‌ها کمک کند بدون داشتن رویکرد جنگ‌طلبانه در دنیا برتر باشند.
نویسنده کتاب اندیشه اصلاح و راهبرد وحدت و همبستگی در جهان اسلام عنوان می‌کند: برای رسیدن به این وحدت می‌توان از قرآن الهام گرفت. در تعالیم پیامبر(ص) هم آمده است حتی با کفار هم می‌توانیم در صلح و صفا زندگی کنیم وقتی محارب نیستند. طبق آیات قرآن، دامنه وحدت می‌تواند فراتر از وحدت شیعه و سنی و شامل وحدت بین پیروان ادیان آسمانی نیز باشد، زیرا تمام ادیان، ریشه‌های وحیانی و آسمانی دارند. وحدت می‌تواند باب گفت‌وگوی تمدن‌ها و پیوند ملل دنیا را تقویت کرده و تقویت صلح و امنیت جهانی را در پی داشته باشد.
او توضیح می‌دهد: اسلام، یهودیت و مسیحیت می‌توانند باب گفت‌وگو، مذاکره و نفی خشونت را با هم داشته باشند. فراتر از آن در سطح بالاتر هم می‌توانند وحدت جوامع بشری را اجرا کنند، زیرا مخاطب قرآن، ناس و کل مردم بوده و تنها راه سعادت بشر هم همان عنوان شده است. خدا و پیام خدا برای کل بشریت است، پس می‌تواند همه بشریت را دربرگیرد تا دنیا عاری از جنگ بوده و باب مسالمت بین آن‌ها باز شده و آثار و برکات به تمام انسان‌ها برسد. وحدت جامعه بشری به معنای تحقق شخصیت کلان اجتماعی است که از طریق تبعیت افراد جامعه از اراده راستین الهی شکل می‌گیرد.
با نگاه مسالمت‌جویانه به وحدت می‌رسیم
دکتر موثقی یادآور می‌شود: وحدت در بُعد اقتصادی هم مناسبت دارد. اگر کشورهای اسلامی باب همکاری‌های اقتصادی را با هم باز کرده و نیازهای یکدیگر را برطرف کنند، در پیوند با هم پروژه‌های مشترک مالی، بانکداری و تجاری داشته و همکاری‌ها در حوزه اقتصادی را گسترش دهند، می‌توانند از نظر مسائل مالی، تولیدی، اقتصادی، علم و فناوری در دنیا رشد کنند. گسترش همکاری‌های اقتصادی، پیمان‌های اقتصادی و برداشتن تعرفه گمرکات بین کشورهای اسلامی می‌تواند بنیان‌های تولیدی، صنعتی، اشتغال، کار، درآمد و رفاه بین مسلمانان را تقویت کند. اصلاً توسعه کشورهای اسلامی در گرو وحدت است.
این استاد دانشگاه در بیان راهکارهای رسیدن به این اهداف نیز خاطرنشان می‌کند: دستیابی به این اهداف در شروع به نوع نگاه رهبران کشورهای اسلامی، اقشار مختلف مسلمانان و گروه‌های مرجع و علما بستگی دارد. ابتدا باید طرز فکر را تقویت کرده و این ایده را ترویج کنیم که اختلافات را در وقت خود با مذاکره و گفت‌وگو بررسی کرده و به آن دامن نزده و گسترش ندهیم.
دکتر موثقی با بیان اینکه این کار وابسته به تقویت طرز فکر و نگاه مسالمت‌جویانه است، عنوان می‌کند: طبیعی است که اختلافاتی وجود دارد، اما می‌شود در سطوح مختلف با بینشی جامع‌الاطراف، رویکردی اسلامی و الهام از دین خدا به دنبال صلح، مسالمت و مدارا بود. باید از تفکر سلفی و بنیادگرا فاصله گرفت. البته نباید فراموش کرد گروه‌های سلفی حتی داعیه وحدت مسلمانان را داشته و دارند اما متأسفانه به دلیل نداشتن بنیان فلسفی و عقلانی، احساسی عمل کرده و خشونت‌مدار هستند و حتی رویکرد حذفی دارند. سرچشمه این تفکر وهابیت بود. آن‌ها با وجود اینکه داعیه وحدت مسلمانان را داشتند اما در عمل سمت‌گیری آن‌ها خلاف آن بود و نتوانستند وحدت ایجاد کنند.
می‌توان وحدت را به خارج از مرزها صادر کرد
او می‌گوید: باید از تفکر سلفی داعشی، تکفیری و بنیادگرایی فاصله گرفت زیرا آن‌ها هیچ نگاه عقلانی، مسالمت‌آمیز و اعتدال‌جو ندارند و قائل به حذف و مطلق‌اندیش هستند. باید از برخورد فرقه‌ای، قشری بپرهیزیم و نگاهی عقلانی و رحمانی به هم داشته باشیم. این نگاه باید ابتدا در داخل تک‌تک کشورهای اسلامی وجود داشته باشد. نمی‌شود به عنوان شیعه از وحدت شیعه و سنی و وحدت مسلمین جهان حرف بزنیم اما خود شیعیان هزار فرقه باشند و بین خود آشتی و گفت‌وگو نداشته باشند.
او در پایان تأکید می‌کند: برای رسیدن به وحدت ابتدا باید در داخل کشورهای اسلامی هویت ملی و انسجام اسلامی شکل بگیرد. ضمن اینکه هیچ تزاحمی بین اسلامی بودن و ناسیونالیسم به معنای مثبت آن وجود ندارد. هویت ملی در تضاد با هویت اسلامی نیست. باید شیعه، سنی و طوایف دیگر احساس هویت و همبستگی کرده و نظام سیاسی را از خود بدانند. حقوق برابر و برابری همه در برابر قانونی که از اسلام گرفته شده باشد می‌تواند به خارج از مرزها هم صادر شود و زمینه ایجاد اتحاد و همبستگی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را فراهم کند.
نظر شما