محبوبه علی‌پور/
ابتلا به انواع سرطان در کشور ما بیش از گذشته به چشم می‌آید و نگرانی از درمان این عارضه همچنان وجود دارد؛ به خصوص آنکه بارها شاهد بودیم به دلیل چالش‌هایی، این بیماران برای تهیه داروهای خود با درهای بسته روبه‌رو شده‌اند.
*هزینه یک دوز دارو، یک سوم قیمت پیکان
دکتر یاشا مخدومی، رئیس انجمن رادیوتراپی و انکولوژی شعبه خراسان رضوی ضمن اشاره به سیمای ابتلا به سرطان در کشور می‌گوید: میزان بروز سرطان در کشور ما هر ساله ۱۴۸ مورد در ۱۰۰هزار نفر و این رقم در جهان ۱۸۴ نفر در ۱۰۰هزار است که این میزان بروز سالیانه در کشور رو به افزایش است. علت این امر می‌تواند تغییر سبک زندگی، رشد جمعیت سالمندان و موارد دیگر باشد. کشور ما در زمینه بروز سرطان در گروه کشورهای متوسط به لحاظ نرخ شیوع قرار می‌گیرد. همچنین مختصر تفاوت‌هایی در گستردگی نوع این عارضه در مناطق مختلف کشور دیده می‌شود و برخی از گونه‌های سرطان همانند سرطان مری نسبت به گذشته کاهش داشته است. البته به طورکلی شایع‌ترین سرطان در کشور معده است اما سرطان‌های شایع در مردان معده و پروستات و در زنان سرطان پستان، دستگاه گوارش و تیروئید است. مسئله دیگر اینکه در برخی سرطان‌ها همانند سرطان پستان با کاهش متوسط سن مبتلایان مواجه هستیم، چنانکه میانگین سن بروز این بیماری در آمریکا ۵۴ سال است که این رقم در کشور ما به ۴۶ سال می‌رسد.
وی همچنین می‌افزاید: در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای تولید دارو در کشور صورت گرفته است، چنانکه بسیاری از داروهایی که در گذشته با قیمت‌هایی گزاف از سایر کشورها تهیه می‌شد درحال حاضر در کشورمان باقیمت ارزان‌تر تولید می‌شوند. برای نمونه گونه‌ای از داروی «پاکلی تاکسل» نخستین بار به عنوان دارویی آمریکایی به کشور وارد شد و بیمار برای هر دوز آن حدود ۱.۵ میلیون تومان هزینه می‌کرد، این در شرایطی بود که قیمت خودرو پیکان همان زمان ۳ میلیون تومان بود. این در حالی است که قیمت یک دوز از این دارو امروزه با پوشش ۹۰ درصدی بیمه، به حدود ۳۰۰ هزار تومان رسیده است. به این ترتیب با حمایت‌های بیمه‌ای و درمانی، بیماران با صرف هزینه‌هایی اندک داروها را تأمین می‌کنند. درواقع زمانه، رشد فناوری و همتی که برای گسترش تولیدات داخلی وجود داشته همه درراستای منافع بیمار بوده است.
*رنج مضاعف بیماران سرطانی
این گفته‌ها در حالی مطرح می‌شود که مدتی است بیماران سرطانی با کمبود داروی «پاکلی تاکسل» مواجه هستند.
دکتر فاطمه ورشویی تبریزی، مدیر مرکز تخصصی رادیوتراپی و انکولوژی رضا(ع) با تأیید این مسئله می‌گوید: بیش از دو ماه است که کمبود دارو شدید شده است. در گذشته دارو به مقدار کافی و در همه دوزها موجود بود. با توجه به نوع رژیم شیمی‌درمانی، دوز مصرفی متفاوت است و نیاز به وجود تمامی دوزها برای پروتکل‌های درمان به منظور صرفه‌جویی در هزینه و داروی مصرفی است. همچنین با توجه به اینکه «پاکلی تاکسل» از داروهای اصلی در رژیم درمانی سرطان سینه و تخمدان و... است، در دسترس بودن دارو بسیار ضروری است.
دکتر مخدومی نیز با اشاره به مشکلات تهیه داروی مزبور می‌گوید: طیف وسیعی از بیماران سرطانی همانند مبتلایان به سرطان سینه و بیماران گرفتار سرطان گوارشی و ریوی از این دارو استفاده می‌کنند؛ البته بنابر پروتکل‌های موجود، چند دارو در این موارد مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این ترتیب چنانچه مطابق پروتکل‌های یاد شده نتوانیم روند درمان با پاکلی تاکسل را ادامه دهیم از جایگزین‌های دیگر استفاده می‌کنیم. البته با توجه به شرایط بیماران، روند اثربخشی داروها متفاوت است؛ چنانکه برای مبتلایان به سرطان سینه، ریه و سر و گردن می‌توان از هم‌خانواده داروی یاد شده به نام «تاکسوتر» استفاده کرد. ناگفته نماند شاید در دیگر مبتلایان به سرطان، تداوم روند درمان به این سادگی نباشد؛ چنانکه چند سال پیش برای تأمین داروی «وینکریستین» که نقش مؤثری در سرطان‌های اطفال دارد با مشکل مواجه شدیم، درحالی که این دارو جایگزینی نداشته است.
*چرخه دارویی در معرض آسیب‌ها و فشارها
اما سؤال اینجاست که چرا هر از گاهی با مشکل تأمین داروی بیماران مواجه می‌شویم؟
مخدومی، متخصص رادیوتراپی و انکولوژی به دلایل بروز مشکلات دارویی برای بیماران سرطانی اشاره کرده و خاطرنشان می‌کند: روند تهیه دارو همواره از پیچیدگی‌های پرشمار برخوردار بوده و در معرض خطر و تهدید است، زیرا زمانی که بر تهیه دارو در داخل کشور توجه می‌شود، ممکن است برای تهیه مواد جانبی و تجهیزات مورد نیاز به دیگر کشورها وابسته باشیم که درصورت اختلال در این عرصه، تولید داروی ما نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. نکته جدی دیگر اینکه گرچه براساس قوانین حقوق بشر، داروها در زمره کالاهای تحت تحریم قرار نمی‌گیرند اما درعمل ما در تهیه دارو محدودیت‌های ناشی از تحریم را مشاهده می‌کنیم؛ مثلاً در انتقال منابع مالی برای تهیه دارو با مشکل مواجه می‌شویم؛ به این ترتیب ناگزیر چرخه تأمین دارو طولانی‌تر از روند معمول می‌شود. البته این مقوله در مسائل داخلی همانند تخصیص ارز، ثبت سفارش و انجام روند اداری نیز مشهود است. همچنین جا دارد اشاره کنم که در موازات کانال‌های رسمی ورود دارو، مبادی فرعی همانند کالای مسافرتی و قاچاق نیز وجود دارد که به دلیل نبود نظارت‌های کافی بر این مسیرها، داروهای عرضه شده نمی‌توانند به درستی در روند درمان اثرگذار باشند. نکته دیگر اینکه برخی موارد با تغییر در پروتکل‌های درمانی، چرخه عرضه و تقاضا دستخوش تغییر می‌شود که همین امر نیز می‌تواند بر روند تهیه و دسترسی به داروها مؤثر واقع شود.
وی با تأکید بر نقش‌آفرینی نهادها و دستگاه‌های متعدد داخلی در تأمین دارو می‌افزاید: در روند توزیع داروها نیز با مسائلی مواجه می‌شویم؛ گاه شرکت‌های واردکننده و یا تولیدکننده به دلیل ایراداتی که در تعامل با شرکت توزیع‌کننده دارند از عرضه دارو به این مجموعه خودداری می‌کنند. همچنین گاه شرکت‌های پخش، داروخانه‌ای را به دلیل بدهی از چرخه عرضه حذف می‌کنند؛ داروخانه نیز به دلیل عدم پرداخت بیمه‌ها دچار تنگنا شده است؛ به این ترتیب درصورت هرگونه اختلال در زنجیره تأمین دارو، کل مجموعه تحت تأثیر قرار می‌گیرد. نکته قابل تأمل درخصوص فروش داروهای سرطان اینکه سود فروش این داروها بسیار پایین است، به‌طوری که اگر دارویی معمولی ۲۰ درصد حاشیه سود داشته باشد، این میزان برای داروهای سرطان به کمتر از ۵ درصد می‌رسد.
*مدیران می‌توانند دردها را تسکین دهند
دکتر مخدومی در ادامه تأکید می‌کند: به طورکلی هرچه قدمت تولید داروهای سرطانی بیشتر باشد، قیمت آن کاهش نشان می‌دهد؛ چرا که شرکت‌های متعددی در تولیدش دخالت دارند. به این ترتیب اگر ما برای تهیه داروهای ارزان قیمت‌تر متکی به یک کمپانی خارجی مشخص باشیم، ممکن است این شرکت دارویی به دلیل مشکلاتی همانند اقتصادی نبودن تولید داروی یاد شده؛ از ادامه این وضعیت خودداری کند. دراین حالت ما برای تهیه دارو به مشکل برمی‌خوریم؛ چراکه باید دوباره منابع جدیدی را شناسایی کرده و با آن‌ها ارتباط پیدا کنیم. نکته دیگر اینکه در داخل کشور نیز تولیدکنندگان به دلیل نداشتن توجیه اقتصادی به دنبال فعالیت در زمینه داروهای ارزان قیمت نیستند. این درحالی است که شاید همین داروها را بتوان داروهایی اساسی و راهبردی دانست.
با وجود تمام مشکلات، همچنان به بهبود وضعیت امیدواریم، چراکه ما متخصصان و صاحبنظران قابل و دلسوزی داریم؛ البته مشروط بر اینکه مدیریت این زنجیره تولید و تأمین نیز روان‌تر عمل کرده و در تعامل بیشتر و مهربان‌تر با یکدیگر رفتار کنند.
نظر شما