سیدمسعود شجاعی طباطبایی، کاریکاتوریست و گرافیست، محمدحسین نیرومند و سعید صادقی به همراه جیتت کاستانای اندونزیایی و شانکار پامارثی هندی، داوری این مسابقه بین‌المللی را برعهده داشتند.
به انگیزه این رویداد هنری، شرایط کشور در روزهای گذشته و اتفاقاتی نظیر شهادت سردارسلیمانی و سقوط هواپیمای اوکراینی با سید مسعود شجاعی طباطبایی، مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری و دبیر پنجمین جشنواره هنرمقاومت که با کاریکاتورهایش به روزهای اخیر واکنش نشان داده، به گفتگو نشستیم و از او درباره این مسابقه و دغدغه مندی هنرمندان امروز پرسیدیم.
هنرمندان چگونه باید به مسئله روز واکنش نشان دهند که هم اثر ماندگار خلق کنند و هم زبان حال مردم باشند؟
بگذارید پاسخ این پرسش را با مصداق برگزاری دومین مسابقه کارتون ترامپیسم توضیح دهم. این مسابقه در حالی برگزار شد که ایران و 79 کشور جهان در این رقابت هنری شرکت کردند. در این مسابقه که دومین سال برگزاری خود را می‌گذراند آثار رشد کمی و کیفی قابل‌توجهی داشت. بخش مهمی از این مسابقه با موضوع «ترامپ» بود که با توجه به اینکه وی شخصیتی منفور میان هنرمندان دنیا و آمریکاست، هنرمندان به شدت نسبت به عملکرد ترامپ انتقاد دارند، زیرا وی نسبت به تعهد بین‌المللی، برجام، منع تسلیحات‌اتمی و گازهای گلخانه‌ای نظرات غیرمنطقی و اشتباهی دارد، ایران را کشوری تروریست می‌داند و صراحتاً هم این موضوع را عنوان می‌کند، بنابراین آثار زیادی با این موضوع به دبیرخانه این مسابقه رسید. بیش از 600 هنرمند خارجی و 200 هنرمند ایرانی در این بخش شرکت کردند، امروز در عرصه کارتون و کاریکاتور هنرمندان بسیار قوی عمل می‌کنند، آن‌ها موضوعاتی که زیرمجموعه مقاومت می‌شود را با خلق آثار متنوع مورد توجه قرار می‌دهند، این موضوع می‌تواند نشانگر به روز بودن هنرمندان و واکنش آن‌ها نسبت به موضوعات روز جامعه باشد.
اتفاق‌هایی که مردم جامعه با آن دست به گریبا هستند، وقایعی مانند شهادت سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی و یا اندوه مردم در پی حادثه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی چقدر می‌تواند در مسیر هنر در بعد گرافیک تأثیر بگذارد؟
این وقایع بی‌تأثیر نیستند مثلاً وقتی خبر شهادت سردار سلیمانی منتشر شد، بسیاری از هنرمندان خارجی به هنرمندان ایرانی و عرصه مقاومت تسلیت گفتند و هنرمندان را در این موضوع ناراحت‌کننده همراهی کردند. وقتی پایگاه نظامی آمریکا مورد اصابت موشک‌های ایران قرار گرفت، بسیاری از هنرمندان خارجی خوشحالی خود را از این موضوع اعلام کردند و این اتفاق‌ها می‌تواند سرآغاز تولید آثار مختلف در عرصه هنر مقاومت باشد. هنر مقاومت با این موضوعات و تعاملات به شرط استمرار ادامه می‌یابد. کشور ما در جنگ رسانه‌ای و نرم قرار دارد، بنابراین باید از ظرفیت‌هایی همچون هنر مقاومت بیش از همیشه کمک بگیریم، هنر مقاومت می‌تواند فضای مجازی را برای هنرمندان تبدیل به یک فرصت کند و توانمندی این گروه از مردم را شکوفا کند.
جشنواره هنرمقاومت یکی از عرصه‌هایی است که هنرمندان هنرهای تجسمی به آن توجه دارند. این جشنواره چقدر از ظرفیت هنری جوانان ایرانی در جهت رواج هنر مقاومت ایرانی استفاده کرده است؟
قطعاً جشنواره‌ها نقش مهمی در این خصوص ایفا می‌کنند، با حضور در جشنواره‌هاست که پیام و هنر مقاومت به مردم جهان منتقل می‌شود و توسعه می‌یابد. هنرمندان ما در رشته‌های مختلف به خصوص کارتون و کاریکاتور در جشنواره‌های بسیاری شرکت می‌کنند، آن‌ها علاوه بر اینکه آثار خود را به جشنواره‌های مختلف می‌فرستند، به عنوان داور یا مسئول اجرایی یا به عنوان مشاور در اجرای جشنواره‌ها نیز دعوت می‌شوند. همچنین بسیاری از جشنواره‌های خارجی و مهم در عرصه هنرمقاومت فراخوان و دعوت‌نامه خود را با زبان فارسی منتشر می‌کنند یا اگر هنرمندان ما در این جشنواره‌ها به هر علتی شرکت نکنند، جشنواره‌ها برگزار نمی‌شود. همچنین هنرمندانی داریم که در عرصه هنر مقاومت خود به تنهایی یک لشکر هستند و توانمندی بالایی دارند.
مسیری که هنرهای تجسمی طی می‌کند چگونه است؟
به دلیل فعالیت مستمر هنرمندان در هنرهای تجسمی و مقاومت، اتفاقات بزرگ و مهمی توسط این گروه از مردم رقم خورده و هنرمندان ما به خوبی این مسیر را می‌شناسند و با علم و آگاهی نسبت به آن و موضوعاتی مانند مقاومت آثار خود را خلق می‌کنند. هنرمندان جوان و شهرستانی راه حضور خود را پیدا کرده‌اند و فعالیت آن‌ها ظرفیت‌های بسیاری را در این رشته‌ها فراهم کرده است.
تلاش هنرمندان و نقش مؤثر آن‌ها در ارتقا و توسعه هنر بسیار مهم است. در گذشته تولید انیمیشن در ایران سخت بود، اما با تلاش و خلاقیت هنرمندان امروز شاهد تولید انیمیشن‌های بلند سینمایی باکیفیت مطلوب در سینماها و حضور آن‌ها در جشنواره‌های بین‌المللی هستیم. هنرمندان ما توانمند شده‌اند، به عنوان مثال 200 هنرمند ایرانی در مسابقه کارتون ترامپیسم شرکت کردند که این میزان استقبال خوب سبب شد بخش ویژه‌ای را با جوایز ویژه به آن‌ها اختصاص دهیم و آثار رسیده به این بخش نیز از نظر کمی و کیفی قابل توجه بود.
با توجه به این ظرفیت و برگزاری مسابقه هایی نظیر مسابقه «ترامپیسم» دنیا چقدر به هنر تجسمی ایران توجه کرده است و این هنر در قیاس جهانی چه مسیری را طی می‌کند؟
همان‌طور که پیشتر اشاره کردم، هنرمندان ما به جشنواره‌ها، رقابت‌های مهم هنری و ورک‌شاپ‌ها دعوت می‌شوند یا آثار خود را می‌فرستند، همچنین در برخی رشته‌ها همچون کارتون و کاریکاتور سرآمد هستند. در گذشته فقط هنرمندان پایتخت در رقابت‌های هنری و مقاومت شرکت می‌کردند، اما امروز در سرتاسر ایران هنرمندان صاحبنام و فعالی حضور دارند که آثار قابل‌توجهی را خلق کرده‌اند و جایگاه ویژه‌ای در هنرهای تجسمی دارند.
یکی از انتقادهایی که به هنر مقاومت می‌شود، مردمی‌نبودن این هنر است. چطور هنرمقاومت می‌تواند گستره بیشتری از مردم و انعکاس مسائل آن‌ها را دربرگیرد و به طیفی‌گرایی متهم نشود؟
به نظرم توجه به برگزاری مستمر جشنواره هنر مقاومت می‌تواند این هنر را مردمی کند. همچنین یکی از دلایلی که جشنواره عمار را مردمی کرد اکران فیلم‌های این جشنواره از طریق نهادهای مردمی بود که می‌توان در برگزاری جشنواره هنرمقاومت هم از این الگو پیروی کرد. هر زمان جشنواره‌ای از طریق ارگان‌های دولتی برگزار شده با مشکلاتی همراه بوده، اما جشنواره‌هایی همچون عمار که فعالیت‌های اجرایی آن توسط مردم و جوانان انقلابی و مرتبط با نهادهای مردمی در شهرها و روستاها انجام شد، توانست مردمی شود، بنابراین جشنواره هنرمقاومت اگر توسط مردم برگزار شود به نتایج بهتری می‌رسد.
نظر شما