این روزها اخبار و گفت‌وگوهای مرتبط با شیوع ویروس کرونا، وجه غالب فضای فکری، روانی و رسانه‌ای کشور را به خود اختصاص داده است و حرف و حدیث‌های بسیاری در این ارتباط– چه سازنده و چه مخرب– در میان مردم جریان دارد. در گفت‌وگوی پیش رو با حجت‌الاسلام دکتر قاسم ترخان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تلاش کرده‌ایم تا با نگاهی به سیره معصومین(ع) و توصیه‌های دینی، نحوه مواجهه با فضای حاکم بر جامعه را مورد ارزیابی قرار دهیم؛ با ما همراه باشید.
عوامل معنوی جایگزین عوامل طبیعی نیست
حجت‌الاسلام ترخان در ابتدا با بیان اینکه یکی از اهداف اهل بیت(ع) مبارزه با انحرافات فکری و اعتقادی بود، می‌گوید: اگر بخواهیم همان نقش اهل بیت(ع) را در جامعه امروز ایفا کنیم باید به پرسش‌ها و شبهات پاسخ دهیم تا جلو انحرافات فکری گرفته شود؛ در این راستا همان طور که با ویروس کرونای لطمه‌زننده بر جسم مبارزه می‌کنیم، وظیفه داریم با ویروسی که عده‌ای درصدد شیوع آن و ضربه زدن بر روح مردم هستند نیز مبارزه کنیم.
وی اضافه می‌کند: در این میان ممکن است عده‌ای تنها بر استفاده از اسباب طبیعی یعنی دکتر، دارو و... تأکید داشته باشند و عده‌ای دیگر فقط سراغ دعا، توسل و... رفته و با اسباب طبیعی کاری نداشته باشند؛ اما باید بدانیم هر دو رویکرد توسط اهل بیت(ع) مورد نکوهش قرار گرفته است. ائمه(ع) وقتی بیمار می‌شدند برای دیگران از اسباب طبیعی نسخه داده و خود نیز از آن‌ها استفاده می‌کردند؛ در عین اینکه از دعا، توسل و... نیز غافل نبودند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور می‌شود: روایتی از امام علی(ع) داریم که فرمود «مَنْ وَجَدَ ماءً وَ تُرابا ثُمَّ اِفْتَقَرَ فَاَبْعَدَهُ اللّهُ» یعنی فردی که آب و خاک داشته باشد و در عین حال فقیر زندگی کند، خداوند او را از رحمتش دور می‌کند؛ زیرا برای رهایی از فقر باید از اسباب طبیعی استفاده کند. به همین صورت اگر فردی مریض می‌شود باید از اسباب طبیعی که خداوند عالم آفریده بهره بگیرد. پیامبر اکرم(ص) فرموده است که «ما أنزل الله تعالی من داء إلا و قد أنزل معه دواء» یعنی خدا در این عالم هیچ دردی را نفرستاده مگر اینکه داروی آن نیز در همین عالم است و با اسباب طبیعی می‌توان بیماری‌ها را شفا داد.
او عنوان می‌کند: افزون بر آن بر اساس نوع نگاه اهل بیت(ع) و جهان‌بینی اسلامی، ما پناهگاه دیگری هم داریم که از دسترس افرادی که اعتقادی به خدا و اهل بیت(ع) ندارند دور است؛ پس فرد خداباور در هیچ حالی ناامید نمی‌شود.
بیماری از سنت‌های الهی است
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح می‌کند: افراط و تفریط‌هایی که در زمینه برخورد با ویروس کرونا و بلایایی نظیر آن در جامعه وجود دارد به مراتب بدتر از خود ویروس و بلاست؛ تمام تلاش اهل بیت(ع) این بوده است که دید درستی نسبت به عوامل تأثیرگذار در حوادث دنیا داشته باشیم و بدانیم بیماری از سنت‌های الهی است. اهل بیت(ع) نیز مریض می‌شدند؛ ویروس، میکروب و سم وارد بدن آن بزرگواران هم شده و مسموم می‌شدند؛ در این عالم اسباب طبیعی اثر می‌کند، اما در کنار آن، اسباب معنوی نیز داریم؛ مانند شفا در تربت امام حسین(ع)، دعا زیر قبه آن حضرت و... که همه جزو اسباب معنوی هستند که به اسباب مادی کمک می‌کنند و البته حاکم بر آن‌ها هستند.
او خاطرنشان می‌کند: دعا گاهی سبب‌ساز و گاهی سبب‌سوز است؛ یعنی گاهی سبب را از کار می‌اندازد، گاهی هم سبب جدیدی فراهم می‌کند. در روایتی از امام جواد(ع) برای دفع مشکلات داریم که «کَیفَ یَصنَعُ مَنِ اللّه کافِلُهُ»؛ چگونه درماند کسی که خداوند سرپرست اوست؟ یا در روایتی دیگر داریم: «لَؤْ کانَتِ السَّمواتُ وَالْأرْضُ رَتْقَا عَلی عَبْدٍ ثُمَّ اتَّقیَ اللّه َ تَعالی لَجَعَلَ مِنْها مَخْرَجا» یعنی اگر آسمان‌ها و زمین بر شخصی بسته باشد، ولی تقوای الهی پیشه کند، خداوند گشایشی از آن‌ها برایش قرار می‌دهد.
این پژوهشگر توضیح می‌دهد: تأکید بر استفاده از عوامل معنوی در حین بهره‌برداری از اسباب طبیعی است؛ این امر تأکید پزشکان نیز هست؛ آن‌ها اعتراف دارند که در این شرایط بیش از هر چیز نیاز به آرامش وجود دارد و سیستم دفاعی بدن با آرامش تقویت می‌شود.
آرامش؛ کمترین نتیجه بهره‌گیری صحیح از عوامل معنوی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی می‌گوید: این آرامش با تلقی درست از تأثیر عوامل طبیعی و معنوی برای مردم تبیین و نهادینه می‌شود. هرگز جز آنچه خدا برای ما خواسته به ما نخواهد رسید؛ در آیه ۱۷ سوره انعام داریم که «وَإِنْ یَمْسَسْکَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا کَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ» یعنی اگر از خدا به تو ضرری رسد هیچ کس جز خدا نتواند تو را از آن ضرر برهاند. یا در آیه ۱۰۷ سوره یونس آمده است: «وَإِنْ یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلَا رَادَّ لِفَضْلِهِ» یعنی اگر خداوند خیر و رحمتی بخواهد، احدی نمی‌تواند مانع فضل او شود؛ به بیانی دیگر یعنی تمام کارها دست خداست و اگر به این امر باور داشته باشیم آرامش می‌یابیم.
حجت‌الاسلام ترخان در پایان تأکید می‌کند: اگر این عالم را عالم امتحان بدانیم که یک وجه گرفتاری‌های آن، امتحان برای مؤمنان است، به رشد و ارتقا خواهیم رسید. با این نگاه در استفاده از عوامل معنوی و توسل به اهل بیت(ع) به خدا نزدیک‌تر شده و رشد و ارتقا پیدا می‌کنیم؛ البته این معرفت نباید با افراط و تفریط همراه باشد. کمترین فایده کنار هم گذاشتن اسباب طبیعی در کنار معنویات، ایجاد آرامش است؛ آرامشی که با آن می‌توان سیستم دفاعی بدن را ارتقا و ویروس منحوس کرونا را شکست داد.
نظر شما