قدس آنلاین: یکی از بافضیلت‌ترین ادعیه و بهترین اذکار، صلوات بر محمد و آل محمد است؛ دعای مستجابی که در ماه شعبان، ماهی که منتسب به رسول الله(ص) است بیش از هر زمانی توصیه شده است. در این روزهای پایانی شعبان المعظم، برای دریافت بیشتر معنا و فلسفه صلوات بر پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ایشان، با حجت‌الاسلام دکتر وحید واحدجوان، عضو هیئت علمی و مدیر گروه اخلاق و آشنایی با منابع اسلامی دانشگاه تهران و نویسنده کتاب «شرح صلوات بر محمد و آل محمد» به گفت‌وگو پرداختیم.

نفع «صلوات» به گوینده آن بازمی‌گردد

حجت‌الاسلام واحدجوان با اشاره به اینکه خداوند متعال در قرآن کریم ما را به فرستادن صلوات بر پیامبر دعوت می کند؛ «إِنَّ الله وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیما»، در بیان نحوه و کیفیت ذکر صلوات می‌گوید: صلوات بر پیامبر و آل ایشان، کمیت و کیفیت متعددی دارد، اما آنچه اکنون به عنوان صلوات در بین ما شیعیان اهل بیت(ع) معهود و مشهور است ذکر شریف «اللهم صل علی محمد و آل محمد» است. زمانی که گفته می‌شود خداوند متعال بر پیامبر و آل پیامبر صلوات می‌فرستد، یعنی خداوند بر آن بزرگواران میل کرده، رحمت ویژه و افاضه و لطف خاصی کرده و آن‌ها را تعظیم، تکریم و تمجید می‌کند؛ ضمن اینکه وقتی می‌گوییم ملائکه و مؤمنان صلوات بر پیامبر می‌فرستند یعنی از خداوند می‌خواهند که رحمت خاص و ویژه‌ای را بر پیامبر بفرستد و چون مقام معنوی پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) بالاتر از مقام ملائکه و دیگر مؤمنان است در واقع، سود و نفع صلوات به خود مصلی یا همان گوینده صلوات می‌رسد.

او خاطرنشان می‌کند: در زیارت جامعه کبیره آمده است «جَعَلَ صَلَوَاتِنَا عَلَیْکُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وَلَایَتِکُمْ طِیباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَةً لِأَنْفُسِنَا وَ تَزْکِیَةً لَنَا وَ کَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا»؛ یعنی خداوند صلوات و درودهای ما را بر شما و ولایت شما را که به ما اختصاص داده است، موجب پاکیزگی اخلاق ما، پاکی جان، تزکیه و بخششی برای گناهانمان قرار داده است. در واقع ما واسطه فیض و رحمت خداوند به پیامبر اکرم(ص) نیستیم. وقتی ما از خداوند می‌خواهیم بر پیامبر اکرم و آل پاک او صلوات بفرست، قطعاً خودمان رشد می کنیم. حالا آن بزرگواران نیز سود می‌برند یا نه، بحث دشواری است که باید در جای خود انجام شود، اما اجمالاً اینکه ما با زبان دعا از خداوند متعال می‌خواهیم که بر پیامبر و آل او رحمت ویژه بفرستد ولی وقتی که آن افاضه خاص فرستاده می‌شود از کانال وجودی ما به پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) نمی‌رسد، بلکه مستقیم از حق متعال به پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) نازل می‌شود و از آن طریق به خود ما نیز می‌رسد.

پیامبر(ص) و اهل ‌بیت(ع) ایشان در اوج کمالات هستند

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در بیان مهم‌ترین نکته صلوات می‌گوید: نکته مهم این است که وقتی مؤمنان به خداوند متعال عرض می‌کنند که بر پیامبر و آل پیامبر صلوات بفرست در حقیقت می‌خواهند این را اعلام کنند که ما در زبان و عمل، هدایت رسول الله(ص) را قبول می‌کنیم و محبت ایشان را در دلمان بیشتر جاری می‌کنیم و آن فیض هدایت و عنایتی که از طرف رسول الله(ص) به سمت ما می‌آید را می‌پذیریم. پس هر اندازه که صلوات بیشتری بفرستیم یعنی بیشتر اعلام می‌کنیم که قصد پذیرش و عمل به این هدایت را داریم و از این طریق به پیامبر مدد می‌رسانیم.

او تأکید می‌کند: دقت کنید که مدد رساندن لازم نیست همیشه از طریق تأثیر باشد، بلکه گاهی از طریق تأثّر است؛ برای مثال اگر رسول الله(ص) دو نفر را هدایت نماید گستره هدایت ایشان در حد دو نفر است و اگر 10 نفر را هدایت نماید گستره هدایتش به اندازه 10 نفر است. در واقع هر مقدار ما انسان‌ها و مسلمانان بیشتر هدایت شویم، هدایت و مجرا بودن رسول الله(ص) برای فیض خداوند، بیشتر به ظهور می‌رسد. ما مسلمانان هر اندازه بیشتر فیض خداوند متعال را از طریق رسول‌الله(ص) و امامان معصوم(ع) قبول کنیم و هر چه بیشتر اطاعت و پیروی ایشان را بکنیم در نتیجه بیشتر در آن‌ها فانی می‌شویم و به همان اندازه، فیض ایشان بیشتر گسترش پیدا می‌کند؛ گرچه اگر ما هدایت نشویم و بیراهه برویم، رسول الله(ص) و امامان معصوم(ع) در ذات و کمالات ذاتی خود مشکلی ندارند و با عنایت الهی در اوج کمالات خود هستند.

«صلوات» رمز بقای اسلام و حفظ مکتب

این پژوهشگر دینی تشریح می‌کند: طبق آنچه بیان شد، فلسفه صلوات نیز روشن می‌شود؛ با صلوات، نام و یاد آن بزرگواران به عنوان هادیان امت، فراموش نمی‌شود؛ اسلام و برنامه‏های اسلامی و آنچه پیامبر اکرم(ص) از طرف خداوند متعال آورده، ترک نمی‏شود و به این ترتیب تکرار صلوات در طول تاریخ، رمز بقای اسلام و اهداف پیامبران و برنامه‌های اسلامی است. عمق بینش یک دین و مذهب اینجا روشن می‌شود که برنامه‌هایی تنظیم می‌کند که گرچه به ظاهر ساده است، اما در واقع، موجب حفظ دین و مکتب می‌شود.

حجت‌الاسلام واحدجوان در پایان بیان می‌کند: صلوات سبب می‏شود که ما مسلمانان به مقام والای پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) ایشان آشناتر شویم و محبت آن‌ها را بیشتر کسب کنیم؛ با آن بزرگواران انس بیشتری بگیریم و از عقاید، اخلاق و اعمال ایشان الگو بگیریم و به آن‌ها نزدیکتر شویم. در واقع، فرستادن صلوات و درود بر آن بزرگواران، نوعی حق‏شناسی و قدردانی از زحمات فراوانی است که برای هدایت امت و حفظ دین و مذهب کشیده‏اند و بدون تردید این حق‏شناسی و قدردانی اجر و پاداش الهی فراوانی دارد.